Օլտեն

Օլտեն
Տեսակ	municipality of Switzerland? և city of Switzerland?
Երկիր	Շվեյցարիա
Վարչատարածք	Olten District?
ԲԾՄ	396 մետր
Մակերես	11,5 կմ² և 11,49 կմ² (2006)
Ջրլիցի ափին	Աարե

Օլտեն (գերմ.՝ Olten), քաղաք Շվեյցարիայում^[3], Աարե գետի ափին։ Զոլոտուրն կանտոնի կազմի մեջ մտնող շրջաններից մեկի վարչական կենտրոնն է։ Երկաթուղային կարևոր հանգույց է, գնացքով Ցյուրիխից, Բեռնից, Բազելից, Լյուցեռնից գտնվում է մոտավորապես հավասար՝ կես ժամվա հեռավորության վրա։ Զբաղեցնում է 11.49 քառակուսի կիլոմետր տարածք։ 2017 թվականի դեկտեմբերի տվյալներով քաղաքում ապրում էր 18.389 մարդ^[4]), որոնց 27.3%-ը օտարերկրացիներ էին^[5]։ 1999–ից 2009 թվականն ընկած մեկ տասնամյակի ընթացքում բնակչության թվաքանակի միջին տարեկան փոփոխության ցուցանիշը կազմել է 1.2%.^[6]:

Ժողովրդագրություն

Քաղաքի բնակչության թվաքանակը պատմական ժամանակի ընթացքում կրել է հետևյալ փոփոխությունները^[7]

Պատմություն

Քաղաքի ներկայիս տարածքում ու նրա շրջակայքում հնագիտական պեղումների արդյունքում հայտնաբերվել են Մագդալենյան ժամանակաշրջանի (մեզանից մոտավորապես 16.000-14.000 տարի առաջվա) բազմաթիվ արտեֆակտներ, ինչպես նաև միջին ու նոր քարի դարերի մարդկանց գործունեության հետքեր։ Հայտնաբերվել են նաև հին հռոմռական ժամանակների ոչ մեծ բնակավայրի՝ վիկուսի և Աար գետի վրա արդեն իսկ այդ ժամանակներում գցված կամրջի, ինչպես նաև՝ ավելի ուշ կառուցված հռոմեական մեծ ամրոցի ավերակներ, որոնց մերձակայքում էլ հիմնվել է միջնադարյան բնակավայրը։ Պատմական փաստաթղթերում առաջին անգամ այն հիշատակվել է 1201 թվականին՝ որպես Oltun (ուսումնասիրողների կարծիքով այդ անվանումն առաջացել է գալլերեն *Olodunum-ից, որ նշանակել է գետի մոտի բերդ).^[8]: 13-րդ դարում եղել է Ֆրոբուրգի կոմսերի սեփականությունը, 1377 թվականին անցել Կիբուրգներին, վերջիններից էլ, յոթ տարի անց՝ Հաբսբուրգներին։ 1407 թվականից գտնվել է Բազելի ենթակայության ներքո, 1411 և 1422 թվականներին հրդեհներից ավերվել և 1426 թվականին վաճառվել Զոլոտուրնին։ Շվեյցարական Համադաշնությանը միացել է երկարատև դիմադրությունից հետո։

Պատմամշակութային հուշարձաններ

Օլտենի մի շարք պատմամշակութային հուշարձաններ ընդգրկված են Շվեյցարիայի համազգային նշանակության պատմամշակութային ժառանգության ցանկում, այդ թվում՝ հին հռոմեական վիկուսը, նախապատմական, հին հռոմեական, միջնադարյան և վաղ նորդարյա ժամանակների բնակավայրերի ավերակներն ու պահպանված կառույցները, Աար գետի վրայի փայտե ծածկած կամուրջը, երկաթուղային կայարանը, բնության թանգարանը։ Քաղաքն ամբողջությամբ ներառված է Շվեյցարական ժառանգության գույքացուցակում^[9]։

Պատկերասրահ

Հին քաղաքամասը
ի գետափնյա հատվածը
Հին քաղաքի տներից մեկը
Հին քաղաքի տներից մեկը
Սբ. Մարտին կաթոլիկ եկեղեցին
Ռեֆորմիստական եկեղեցու զանգակատունը
Դղյակը
Երկաթուղային կայարանը
Աար գետի վրայի փայտե ծածկած կամուրջը
Քաղաքապետարանի նոր շենքը
«Ալպիկ» ընկերության վարչական շենքը
Կանտոնային դպրոցը

Անվանի անձինք

Մարտին Դիստելի (1802–1844) - նկարիչ
Բեռնարդ Համեր (1822–1907) - քաղաքական գործիչ, Համադաշնության նախագահ 1879-ին և 1889-ին
Վերներ Մյունցինգեր (1832–1875) - Աֆրիկյան Եղջյուր տարածաշրջանի հետազոտողներից
Պաուլ Հերման Մյուլլեր (1899–1965) - քիմիկոս, Նոբելյան մրցանակակիր
Ուելի Շիբլեր (ծնվ. 1947) - կենսաբան, Ժնևի համալսարանի պրոֆեսոր
Պեդրո Լենց (ծնվ. 1965) - գրող
Մին Լի Մարտի (ծնվ. 1974) - քաղաքական գործիչ, հրատարակիչ, հասարակագետ, պատմաբան
Մարիաննա Շմիդ Մաստ (ծնվ. 1975) - Լոզանի համալսարանի պրոֆեսոր
Նաոմի (ծնվ. 1977) - երգչուհի, դերասանուհի, երգերի հեղինակ

Ծանոթագրություններ

↑ archINFORM (գերմ.) — 1994.
↑ Arealstatistik Standard - Gemeinden nach 4 Hauptbereichen — FSO.
↑ Statistik, Bundesamt für. «Gemeindedaten» (գերմաներեն). Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
↑ «PX-Web - Datenbank wählen». www.pxweb.bfs.admin.ch. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
↑ Swiss Federal Statistical Office - Superweb database - Gemeinde Statistics 1981-2008 (գերմ.) accessed 19 June 2010
↑ Swiss Federal Statistical Office accessed 7 April 2011
↑ Swiss Federal Statistical Office STAT-TAB Bevölkerungsentwicklung nach Region, 1850-2000 Արխիվացված 30 Սեպտեմբեր 2014 Wayback Machine (գերմ.) accessed 29 January 2011
↑ Der Geschichtsfreund: Mitteilungen des Historischen Vereins der fünf Orte Luzern, Uri, Schwyz, Unterwalden und Zug, vols. 126-130 (1974), p. 257.
↑ «Kantonsliste A-Objekte:Solothurn» (PDF). KGS Inventar (German). Federal Office of Civil Protection. 2009. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ հուլիսի 18-ին. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 12-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

Արտաքին հղումներ

Պաշտոնական կայքէջ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Օլտեն» հոդվածին։

[_04a4a4b7a98f5593-1] rchINFORM (գերմ.) — 1994.

[_02c98049d31c80b9-2] Arealstatistik Standard - Gemeinden nach 4 Hauptbereichen — FSO.

[3] Statistik, Bundesamt für. «Gemeindedaten» (գերմաներեն). Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.

[4] «PX-Web - Datenbank wählen». www.pxweb.bfs.admin.ch. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.

[HDS_superweb-5] Swiss Federal Statistical Office - Superweb database - Gemeinde Statistics 1981-2008 (գերմ.) accessed 19 June 2010

[SFSO-6] Swiss Federal Statistical Office accessed 7 April 2011

[7] Swiss Federal Statistical Office STAT-TAB Bevölkerungsentwicklung nach Region, 1850-2000 Արխիվացված 30 Սեպտեմբեր 2014 Wayback Machine (գերմ.) accessed 29 January 2011

[8] Der Geschichtsfreund: Mitteilungen des Historischen Vereins der fünf Orte Luzern, Uri, Schwyz, Unterwalden und Zug, vols. 126-130 (1974), p. 257.

[9] «Kantonsliste A-Objekte:Solothurn» (PDF). KGS Inventar (German). Federal Office of Civil Protection. 2009. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ հուլիսի 18-ին. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 12-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

[1]