Քիլի հաշտության պայմանագրեր (1814)

Քիլի հաշտության պայմանագրեր
Քիլի հաշտության պայմանագրեր
Պայմանագրի տիպ	Հաշտության
Պատրաստվել է	1814 հունվարի 14
Ստորագրվել է — վայր	1814 Քիլ, Հոլշտայն, Գերմանիա
Կողմեր	Դանիա-Նորվեգական ունիա,  Միացյալ Թագավորություն,  Շվեդիա
Լեզու	ֆրանսերեն

Քիլի հաշտության պայմանագրեր (նորվ.՝ Kielfreden), շվեդադանիական և անգլոդանիական հաշտության պայմանագրեր։ Այս պայմանագրերը վերջ տվեցին Անգլիայի և Դանիայի 1807-ից 1814 թվականներն ընթացող պատերազմին։ Քիլի հաշտության պայմանագրերը ստորագրվել են հյուսիսգերմանական Քիլ քաղաքում 1814 թվականի հունվարի 14-ին։

Ըստ Շվեդիա-Դանիա հաշտության պայմանագրի Դանիան Նորվեգիային զիջեց Շվեդիային։ Դրա փոխարեն Դանիային անցավ Ռյուգեն կղզին, ինչպես նաև վերահսկողություն Շվեդական Պոմերանիայի նկատմամբ (բացառությամբ Շտրալզունդի, որի համար հատուկ պայմաններ սահմանվեցին)։ 1816 թվականին այդ տարածքները Դանիայի կողմից փոխանցվեցին Պրուսիայի թագավորությանը, որի փոխարեն ստացան Լաուենբուրգ քաղաքը և դրամական փոխհատուցում։

Ըստ Դանիա-Մեծ Բրիտանիա հաշտության պայմանագրի Անգլիան Դանիային վերադարձրեց հընթացս պատերազմի բոլոր զավթված հողատարածքները։ Բացառություն կազմեց միայն Հելգոլանդ կղզին։ Մեծ Բրիտանիան հատուկ իրավունք ստացավ Շտրալզունդի նկատմամբ։ Ըստ այդմ, Մեծ Բրիտանիան 20 տարվա ընթացքում պետք է այդ տարածքն օգտագործեր որպես անգլիական ապրանքների համար բազա, և առանց որևիցե պայմանների բաց լիներ առևտրի համար շվեդական կողմի հետ։ Դանիան պարտավորվում էր մասնակցել ընդդեմ Նապոլեոն Բոնապարտի ու Ֆրանսիայի հետ մղվող պատերազմին։

Մեծ Բրիտանիա-Դանիա պատերազմի ավարտի ժամանակ Քիլի հաշտության պայմանագրերը վերջ տվեցին Դանիա-Նորվեգական ունիային, որը գոյություն ուներ դեռևս 1380 թվականից։ Սկզբում այն կոչվում էր Կալմարյան ունիա, որը 1536 թվականից դարձավ արդեն Դանիա-Նորվեգական ունիա։

Դանիա-նորվեգական թագավորությունը գոյություն ուներ Դանիայի բացահայտ դոմինանտությամբ։ Սակայն ղեկավարվում էր և՛ Դանիայի, և՛ Նորվեգիայի թագավորությունների կողմից։ Սակայն Անձնական ունիան չէր ենթադրում մի պետության պատկանելը մյուսին։ Ուստի փաստ է, որ Դանիան Նորվեգիային «ուղղակիորեն հանձնեց» Շվեդիային։ Այս փաստը արգահատանք առաջացրեց նորվեգական հասարակության շրջանում։

Քիլի հաշտության պայմանագրերը հանգեցրին 1814 թվականի իրադարձություններին։ Դրանց արդյունքը դարձավ Նորվեգիայի սահմանադրության ընդունումը, շվեդանորվեգական պատերազմը և Շվեդ-նորվեգական միության ստեղծումը (1814-1905 թվականներ), որի շրջանակներում Նորվեգիան պահպանեց իր սահմանադրությունը և ձեռք բերեց ներքին ինքնուրույնություն։

Քիլի հաշտության պայմանագրերի մյուս կարևոր հետևանքներից էր այն, որ վաղնջական նորվեգական տարածքները՝ Գրենլանդիան, Իսլանդիան և Ֆարե��յան կղզիները մնացին Դանիային։ Էրիկ Շիկահերի երկիրը, որը Գրենլանդիայի մի հատվածն էր, Նորվեգիան ամեն գնով ջանում էր հետ ստանալ, որոնք սակայն ոչ մի արդյունք չտվեց ու ջանքներն անցան ապարդյուն։ Ի վերջո, Միջազգային արդարադատության մշտական պալատի դատարանի որոշմամբ, Գրենլանդիայի ամբողջ տարածքի վրա սահմանվեց միայն Դանիայի տիրապետությունը^[1]։

• Текст шведско-датского мирного договора (на шведском и французском языках) Արխիվացված 2012-02-17 Wayback Machine
• Kiel-traktaten, dansk oversettelse 1814 - Nasjonalbiblioteket. Besøkt 2. februar 2014
• Om Kielfreden, fra nettstedet danmarkshistorien.dk (dansk)
• Kieltraktaten (Trykt i København, 1814)
• Kieltraktaten, svensk-fransk parallellutgave 1814
• 1814-bibliografi: litteratur fra og om 1812-1814

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Քիլի հաշտության պայմանագրեր (1814)» հոդվածին։

Բառարաններ և հանրագիտարաններ Բրիտանիկա · Մեծ նորվեգական · Մեծ նորվեգական Չափորոշչային վերահսկողություն LCCN: sh85072280