Վարագավանի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Տավուշի մարզ)

Այս հոդվածը ներկայացնում է Տավուշի մարզի Վարագավան գյուղի պատմության և մշակույթի հուշարձանների ցանկը, որը 2002 թ․ հաստատվել է Հայաստանի կառավարության կողմից^[1]։ Ցանկում ներառված է ընդամենը 66 հուշարձան (10 միավոր)։

Վարագավանի հուշարձաններ էջը Վիքիպահեստում

հուշարձան	կառուցված	վայր, հասցե	կոորդ	համարանիշ	նշան.	հավելյալ նշումներ	պատկեր
Գերեզմանոց	10-13 դդ.	գյուղից 1.8 կմ ամ, Նոր Վարագավանքից 200 մ հվ-ամ	—	10.60/1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Շառայի	1253 թ.	գերեզմանոցի ամ մասում	—	10.60/1.1	Հ	կանգնեցվել է վանք ջուր հասցնելու առիթով	Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ	13 դ.	գերեզմանոցի աե եզրին	—	10.60/1.2	Հ	կանգուն	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.	մատուռի խորանում	—	10.60/1.2.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.	նախորդի մոտ	—	10.60/1.2.2	Հ	կոտրված է վերին ձախ հատվածը	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	10-14 դդ.	գյուղի մեջ, դպրոցի և ժամանակակից գերեզմանոցի մոտ	—	10.60/2	Հ	կիսավեր	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	10-15 դդ.	գյուղից 3 կմ հս-ամ, Նոր Վարագավանք տանող ճանապարհի ձախ կողմում՝ վանքից 300 մ աե	—	10.60/3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.		—	10.60/3.1	Տ	խիստ հողմահարված, հորիզոնական դիրքով խրված է հողի մեջ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	10-11 դդ.		—	10.60/3.2	Տ	ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	10.60/3.3	Հ	ստորին կես	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	10.60/3.4	Հ	վերնամասը կոտրված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	10.60/3.5	Հ	կանգնեցված է գետնի վրա, երկատված և վերականգնված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	10.60/3.6	Հ	կանգնեցված է պատվանդանի վրա	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	10.60/3.7	Հ	հենած պատվանդանին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	10.60/3.8	Հ	երկատված է, բեկորները դրված են իրար վրա	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	10.60/3.9	Հ	երկատված, ընկած է գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	15-16 դդ.		—	10.60/3.10	Հ	խրված հողի մեջ, վերնամասը բացակայում է	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	10-20 դդ.	գյուղի մեջ	—	10.60/4	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	12-20 դդ.	գյուղից 1 կմ հս-աե, ֆերմաներից ամ, բլրի վրա	—	10.60/5	Տ	կիսավեր	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	10.60/5.1	Հ	վերնամասն ագուցված է ֆերմայի պատի մեջ, իսկ ստորին մասն ընկած է մոտակա (ամ) ձորակում	Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար	16-17 դդ.		—	10.60/5.2	Տ	կենցաղային քանդակներով է, արձանագիր, պահպանվել է կիսով չափ	Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի «Երկար մատներ»	միջնադար	գյուղից 2 կմ հս-ամ, նույնանուն վայրում	—	10.60/6	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	միջնադար		—	10.60/6.1	Հ	կիսավեր	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	10.60/6.1.1	Հ	պահպանվել է վերնամասի 2 բեկոր	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	10.60/6.1.2	Տ	վերին կեսը կոտրված է, գլխիվայր հենած է ծառին	Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի «Հին Հախում»	10-19 դդ.	գյուղից 1.5 կմ հվ-աե, Հախում գետի աջ ափին	—	10.60/7	Հ	ավերված	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	12-19 դդ.	գյուղատեղիում	—	10.60/7.1	Հ	կիսավեր	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.	հենած է եկեղեցու հս ճակատին	—	10.60/7.1.1	Հ	ստորին մասը բացակայում է	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Ղարայխանի	17 դ.	հենած է եկեղեցու հս ճակատին, նախորդի մոտ	—	10.60/7.1.2	Հ	ստորին բեկոր` ձիու պատկերաքանդակով	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Վարդանի և Եղիսաբեթի	1648 թ.	հենած է եկեղեցու հս ճակատին, նախորդի մոտ	—	10.60/7.1.3	Հ	կազմող՝ Մունան, ստորին մասը բացակայում է	Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար	17 դ.	հենած է եկեղեցու հս ճակատին, նախորդի մոտ	—	10.60/7.1.4	Հ	արձանագիր, կենցաղային պատկերաքանդակներով, կոտրված	Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի	12-13 դդ.	գյուղատեղիում	—	10.60/7.2	Հ	կիսավեր	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1628 թ.	ագուցված է եկեղեցու հս ավանդատան աե պատին	—	10.60/7.2.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1648 թ.	աղոթասրահում	—	10.60/7.2.2	Հ	բետոնով ամրացվել է գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Մարտիրոսի, Հովհաննեսի	16-17 դդ.	ագուցված է եկեղեցու աե ճակատին	—	10.60/7.2.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Փիրումի, Շահատբարի, Հոդաննի	15-16 դդ.	եկեղեցու խորանում	—	10.60/7.2.4	Հ	ծառայում է որպես վեմքար	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.	գյուղի ամ եզրին, Նոր Վարագավանք տանող ճանապարհի աջ կողմում, «Բաղատեղեր» վայրում	—	10.60/8	Տ	կանգնեցված է գետնի մեջ	Լուսանկար վերբեռնել
Հուշարձան Երկրորդ աշխարհամարտում զոհվածներին	1985-1987 թթ.	գյուղի հվ-ամ մասում, դպրոցի դիմաց	—	10.60/9	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Վանական Համալիր Նոր Վարագավանք (Անապատ)	12-13 դդ.	գյուղից 2 կմ ամ, Անապատ սարի լանջին	40°55′30″ հս․. լ. 45°12′06″ ավ. ե.HGЯOL	10.60/10	Հ	հիմնադրել են Նոր բերդի Դավիթ և Վասակ Բ Բագրատունի իշխանները	Լուսանկար վերբեռնել
Գավիթ	13 դ. 2-րդ կես	կից է Անապատ (Սբ. Նշան) եկեղեցու ամ ճակատին	—	10.60/10.1	Հ	փոքր, քանդված է ծածկը և հվ պատը	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.	ագուցված է գավթի ամ ճակատի վերնամասում	—	10.60/10.1.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.	ագուցված է գավթի ամ ճակատի վերնամասում, նախորդի մոտ	—	10.60/10.1.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	12-17 դդ.	հիմնական հուշարձանախմբից հս-աե, բլրալանջին	—	10.60/10.2	Հ	ավերված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1659 թ.		—	10.60/10.2.1	Հ	Քրիստոսի պատկերաքանդակով, կազմող՝ Խաչատուր	Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ	13 դ.		—	10.60/10.2.2	Հ	պահպանվել է հս պատը	Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի Անապատ (Սբ. Նշան)	1193-1198 թթ.	հիմնական հուշարձանախմբի հվ-աե մասում	—	10.60/10.3	Հ	երկխորան, կառուցել է Դավիթ Բագրատունին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12 դ.	ագուցված է եկեղեցու ամ ճակատին, մուտքից հս, որմնախորշի մեջ	—	10.60/10.3.1	Հ	արձանագիր	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12 դ.	ագուցված է եկեղեցու ամ ճակատին, մուտքից հվ, որմնախորշի մեջ	—	10.60/10.3.2	Հ	արձանագիր	Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի Սբ. Աստվածածին (Կաթողիկե)	1224-1237 թթ.	հիմնական հուշարձանախմբի հս-աե մասում	—	10.60/10.4	Հ	գմբեթավոր դահլիճ, կառուցել է Դավիթ Բագրատունու որդի Վասակը, ճարտ.՝ Գազան Անեցի	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.	ագուցված է եկեղեցու հվ պատին, ներքուստ	—	10.60/10.4.1	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.	ագուցված է եկեղեցու հվ-աե ավանդատան 1-ին հարկի հս պատին	—	10.60/10.4.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.	ագուցված է եկեղեցու հս-աե ավանդատան 1-ին հարկի հվ պատին	—	10.60/10.4.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	16 դ.	ագուցված է եկեղեցու հս-աե 2-րդ հարկի ավանդատան թաղի մեջ	—	10.60/10.4.4	Հ	արձանագիր	Լուսանկար վերբեռնել
Ժամատուն	1237-1261 թթ.	կից է Սբ. Աստվածածին եկեղեցու ամ ճակատին	—	10.60/10.5	Հ	մեծ, կիսավեր, կառուցել է վանքի առաջնորդ Հովհաննես Տավուշեցին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12 դ.	ժամատան հս պատի մոտ, ներքուստ	—	10.60/10.5.1	Հ	արձանագիր, կոտրված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.	ժամատան հվ-աե որմնասյան մոտ	—	10.60/10.5.2	Հ	արձանագիր	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.	ժամատան հվ պատի մոտ	—	10.60/10.5.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.	ժամատան հս պատի մոտ, ներքուստ	—	10.60/10.5.4	Հ	վերին ձախ անկյունը կոտրված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	15-16 դդ.	ժամատան հս պատի մոտ, ներքուստ	—	10.60/10.5.5	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	16-17 դդ.	ժամատան հս պատի մոտ, ներքուստ	—	10.60/10.5.6	Հ	վերնամասը կոտրված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1647 թ.	ժամատան հս պատի մոտ, ներքուստ	—	10.60/10.5.7	Հ	երկատված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1658 թ.	ժամատան հս պատի մոտ, ներքուստ	—	10.60/10.5.8	Հ	բարձրությամբ երկատված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	17 դ.	ժամատան հս պատի մոտ, ներքուստ	—	10.60/10.5.9	Հ	արձանագիր	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Մխիթարի	1620 թ.	ժամատան աե պատի մոտ	—	10.60/10.5.10	Հ	կանգնեցված է պատվանդանի վրա, կազմող՝ Վարդան երեց	Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ	12 դ. վերջ	կից է Անապատ եկեղեցու հվ ճակատին	—	10.60/10.6	Հ	քանդված է հվ պատը	Լուսանկար վերբեռնել
Տապանատուն	1193 թ.	Սբ. Աստվածածին և Անապատ եկեղեցիների միջև	—	10.60/10.7	Հ	կրկնահարկ, կառուցել է Դավիթ իշխանն իբրև տոհմական դամբարան	Լուսանկար վերբեռնել

• Հայաստանի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ