Ջիգիթ

Ջիգիթ (թյուրքական լեզուներից թարգմանաբար՝ «երիտասարդ տղա», «պատանի»^[1][2]) պատմականորեն Կենտրոնական Ասիայում և Հյուսիսային Կովկասում հեծյալներ են, որոնք աչքի են ընկնում իրենց քաջությամբ, դիմացկունությամբ, խիզախությամբ, ձիարշավարության և զենքի տիրապետման արվեստով։

«Յիղիթների»՝ որպես մարտիկների մասին հիշատակում են Զաֆար-նամեն (XV դար) և Բաբուր-նամեն (XVI դար)^[3]։ «Ջիգիթ» բառը հիշատակվում է նաև Ալեքսանդր Պուշկինի «Գյաուրները այս օրերին փառաբանում են Ստամբուլը» բանաստեղծության մեջ (1830)^[4]։

Ռուսական կայսրության միջինասիական կալվածքներում այդպես էին անվանում ղրղզներին (ռուսական վարչակազմի կողմից ղազախները կոչվում էին ղրղզներ կամ ղրղզ-ղազախներ, ղրղզ-կայսակներ) և այլ քոչվորներին^[5], որոնք ռուսական զորքերի մոտ աշխատում էին որպես ուղեկցորդներ, հաղորդագրություն հասցնողներ և հետախույզներ։ Բացի այդ, ջիգիթը կոչում էր, որը շնորհվում էր որոշ կովկասյան և թուրքմենական զորքերի ստորին աստիճաններին։

«Ջիգիթ» հասկացությունն այսօր էլ արդիական է։ Այն ունի «բարի երիտասարդ» հասկացության նման իմաստ և ուղղակիորեն կապված չէ ձի վարելու հետ։ Այս իմաստով այն օգտագործվում է խորհրդային «Կուբանի կազակները» (1949) և «Փոթորիկ Ասիայի վրա» (1964) ֆիլմերում։

«Ջիգիթովկա» տերմինը նշանակում է ձիավարելու հնարքների հատուկ ոճ, որը ծագել է Հյուսիսային Կովկասի և Կենտրոնական Ասիայի թյուրքական մշակույթներում։ Այն տարածված է նաև կազակների մոտ, որոնք այն ընդունել են չերքեզներից։ Ջիգիթովկան օգտագործվել է նաև Ռուսական կայսրությունում և ԽՍՀՄ-ում հեծելազորային ուժերի պատրաստման ժամանակ։

1. ↑ Սովետական մեծ հանրագիտարան. [bse.sci-lib.com/article026081.html Джигитовка]
2. ↑ «Толковый словарь русского языка Ушакова». Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ հունիսի 19-ին. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 15-ին.
3. ↑ Бабур-наме Արխիվացված 2018-01-27 Wayback Machine, с.52
4. ↑ «А. С. Пушкин. «Стамбул гяуры нынче славят…»». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 29-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 3 (օգնություն)
5. ↑ «Джигит». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)