Ուկրաինայի հայոց թեմ

Ուկրաինայի հայոց թեմ^[1], Հայ առաքելական եկեղեցու թեմ Ուկրաինա, որի իրավասության ներքո է ամբողջ երկիրը, ինչպես նաև լեհահայոց հոգևոր հովվությունը։ Առաջնորդանիստը Լվովի Սբ. Աստվածածին եկեղեցին է։

13-րդ դարում Լվովում գործել է հայկական եպիսկոպոսություն, որում ներառվում էին նաև Ռումինիայի հայ համայնքի եկեղեցիները։ 14-րդ դարում առանձնանում է Սուչավայի թեմը, իսկ 17-րդ դարում Լվովի առաքելական եպիսկոպոսությունը իր տեղը զիջել է կաթողիկե Լվովի թեմին։ 1830 թվականին կազմավորվել է հայկական եկեղեցու Նոր Նախիջևանի և Բեսարաբիայի թեմը, որը միավորել է Ռուսական կայսրության արևմտյան և հարավարևմտյան տարածաշրջանների, ինչպես նաև Ուկրաինայի հայկական համայնքը։

1918 թվականին խորհրդային իշխանության հաստատումից հետո Ռուսաստանի հայկական թեմերը լուծարվել են՝ եկեղեցիները փակվել, մի մասն էլ ավերվել են։ Բեսարարաբիան Ռումինիային անցնելուց հետո 1918 թ. տեղի հայկական եկեղեցիները մտել եմ Ռումինիայի թեմի, իսկ ռուսահայ մնացած համայնքները՝ Նոր Նախիջևանի թեմի կազմում են հայտնվել։ 1966 թվականին կազմավորվել է Նոր Նախիջևանի և Ռուսաստանի թեմը՝ միավորելով ԽՍՀՄ հանրապետության հայկական եկեղեցիների համայնքները, բացառությամբ Անդրկովկասինը։

Հայ Առաքելական եկեղեցու Ուկրաինայի թեմը կազմավորվել է 1991 թվականին՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Վազգեն Ա Պալճյանի սեպտեմբերի 1 զեկուցագրով։

Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Վազգեն Ա Պալճյանի ջանքերով 1991թ. Ուկրաինայում սկսել է ազգային եկեղեցական կյաքնի վերազարթոնքը։ Կարճ ժամանակ անց ծխական համայնքներ են ստեղծվել այն քաղաքներում, ուր չկային հայկական եկեղեցիներ։ 1997թ. Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Գարեգին Ա Սարգսյանի հունվարի 13-ի կոնդակով Ուկրաինայի հայոց թեմը հոգևոր աշխարհում ճանաչում է ստացել և առաջնորդ է նշանակվել Նաթան եպիսկոպոս Հովհաննիսյանը։

2001 թվականի դրությամբ Ուկրաինայի հայոց թեմն իր իրավասության տակ ուներ պաշտոնապես գրանցված եկեղեցական համայնքներ Լվովում, Կիևում, Խարկովում, Օդեսայում, Բելգորոդ-Դնեստրովսկում, Թեոդոսիայում, Յալթայում, Եվպատորիայում, Սիմֆերոպոլում, Դնեպրոպետրովսկում, Նիկոլաևում։

2001 - 2015 թվականներին թեմն առաջնորդում էր Գրիգորիս արք. Բունիաթյանը։

2015 թվականից թեմի առաջնորդն է Մարկոս եպիսկոպոս Հովհաննիսյանը։

Հայերը Թեոդոսիայում Սուրբ Սարգիս եկեղեցի Միքայել և Գաբրիել հրեշտակապետաց եկեղեցի

Ուկրաինայի անկախացումից որոշ ժամանակ անց, կապված ԽՍՀՄ փլուզման հետ, տասնյակ հազարավոր հայեր են հաստատվել Լեհաստանում, հարստացրել դարավոր պատմություն ունեցող հայկական գաղութը։ Վարշավայի ծխական խորհուրդը կամ Լեհահայոց հոգևոր հովվությունը^[2] ղեկավարվում է Ուկրաինայի հայոց թեմի կողմից^[3]։

Թեմի տարածքում այժմ գործում են՝

1. Սուրբ Աստվածածնի Վերափոխման տաճար, 1375, Լվով
2. Սուրբ Ստեփանոս զանգակատուն 1565 թ.; 2014 թ., Կամենեց-Պոդոլսկ
3. Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ/Սուրբ Կույս Մարիամի տնարատ հղություն եկեղեցի 1764 թ.; 2016 թ., Բերեժանի
4. Սուրբ Պետրոս և Պողոս առաքյալներ (հայ-կաթողիկ) եկեղեցի 1875 թ.; 2008 թ., Չեռնովցի
5. Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի 1995 թ., Օդեսա
6. Սուրբ Խաչ եկեղեցի 1998 թ., Մակեևկա
7. Սուրբ Հարություն եկեղեցի 2004 թ., Խարկով
8. Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2007 թ., Զապորոժիե
9. Սուրբ Գևորգ Զորավար եկեղեցի 2012 թ., Նիկոլաև
10. Մատուռ Սրբոց Նահատակաց 2017 թ., Կիև
11. Մատուռ Սուրբ Աստվածածին 2017 թ., Լուգանսկ
12. Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի 2018 թ., Դնեպր
13. Սուրբ Աստվածածնի Վերափոխման եկեղեցի, թեմին վերադարձված երկրորդ միջնադարյան հայկական եկեղեցին

Թեմի բացառապես բոլոր համայնքներում գործում են կիրակնօրյա հայկական դպրոցներ։

• Հայ Առաքելական Եկեղեցու թեմերի ցանկ

դ ք խ Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու նվիրապետական աթոռներ, հայրապետական պատվիրակություններ, թեմեր և հովվություններ Նվիրապետական աթոռներ Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին (Էջմիածին) Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոսություն (Կիլիկիա) Երուսաղեմի հայոց պատրիարքություն Կոստանդնուպոլսի հայոց պատրիարքություն Աղթամարի կաթողիկոսություն † Գանձասարի կաթողիկոսություն † Ավանի կաթողիկոսություն (հակաթոռ) † Հայրապետական պատվիրակություններ Արևմտյան Եվրոպա Բալկանյան երկրներ Կենտրոնական Եվրոպա Հնդկաստան և Ծայրագույն Արևելք Հարավային Ամերիկա † Հայաստան և Արցախ (Էջմիածին) Արագածոտն Արարատյան Հայրապետական (Երևան †) Արթիկ Արմավիր Արցախ (Ամարաս † Գանձասար † Շուշի †) Գեղարքունիք Լոռի Կոտայք Մասյացոտն Շիրակ (Ալեքսանդրապոլ †) Սյունիք (Հաբանդ † Տաթև †) Վայոց ձոր Տավուշ (Մեծկվենք †) նախկին ԽՍՀՄ (Էջմիածին) Ադրբեջան † (Բաքու † Գանձակ † Շամախի † Նուխի †) Բալթյան երկրներ Հարավային Ռուսաստան (Աստրախան † Ղզլար †) Ռուսաստան և Նոր Նախիջևան (Բեսարաբիա † Մոսկվա † Նոր Նախիջևան † Պետերբուրգ †) Վրաստան (Ախալցխա † Գորի † Թիֆլիս †) Ուկրաինա Եվրոպա (Էջմիածին) Ավստրիա Բելգիա Բուլղարիա Գերմանիա Իսպանիա և Պորտուգալիա Իտալիա Լեհաստան Հոլանդիա Հունաստան Հունգարիա և Չեխիա Մեծ Բրիտանիա և Իռլանդիա Շվեդիա Շվեյցարիա Ռումինիա Ֆրանսիա Եվրոպա (Կիլիկիա) Կիպրոս Հունաստան Ասիա և Աֆրիկա (Էջմիածին) Դամասկոս Եգիպտոս Եթովպիա Իրաք Կալկաթա Ասիա և Աֆրիկա (Կիլիկիա) Ատրպատական Թեհրան Լիբանան Հալեպ Ջեզիրե Սպահան Քուվեյթ և Արաբական ծոց Ամերիկա և Ավստրալիա (Էջմիածին) ԱՄՆ-ի հայոց արևելյան ԱՄՆ-ի հայոց արևմտյան Ավստրալիա և Նոր Զելանդիա Արգենտինա Բրազիլիա Կանադա Ուրուգվայ Ամերիկա և Ավստրալիա (Կիլիկիա) Հյուսիսային Ամերիկայի արևելյան Հյուսիսային Ամերիկայի արևմտյան Կանադա Վենեսուելա Պատմական Հայաստան (չգործող թեմեր) Ադանա † (Կիլիկիա) Ախալցխա † (Էջմիածին) Աղթամար † (Աղթամար) Այնթապ † (Կիլիկիա) Գարդման † (Գանձասար) Զեյթուն † (Կիլիկիա) Խիզան † (Աղթամար) Կարս † (Էջմիածին) Կեցան † (Աղթամար) Կյուրին † (Կիլիկիա) Կորդվաց † (Աղթամար) Կորճայք † (Աղթամար) Հաճն † (Կիլիկիա) Հայոց ձոր † (Աղթամար) Մալաթիա † (Կիլիկիա) Մարաշ † (Կիլիկիա) Մոկք † (Աղթամար) Նախիջևան † (Էջմիածին) Շատախ † (Աղթամար) Պայաս † (Կիլիկիա) Պարտավ † (Գանձասար) Ռշտունիք † (Աղթամար) Սիս † (Կիլիկիա) Սպարկերտ † (Աղթամար) Տերենտե † (Կիլիկիա) Տևրիկ † (Կիլիկիա) Ուտիք † (Գանձասար) Ֆռնուզ † (Կիլիկիա) այլ չգործող Ադրիանապոլիս † (Կոստանդնուպոլիս) Անտիոք † (Կիլիկիա) Արմաշ † (Կոստանդնուպոլիս) Բանդըրմա † (Կոստանդնուպոլիս) Բաթավիա † (Էջմիածին) Բեյրութ † (Երուսաղեմ) Բիլեջիք † (Կոստանդնուպոլիս) Բուրսա † (Կոստանդնուպոլիս) Դամասկոս † (Երուսաղեմ) Երուսաղեմ † (Երուսաղեմ) Կոստանդնուպոլիս † (Կոստանդնուպոլիս) Կիպրոս † (Երուսաղեմ) Համադան † (Էջմիածին) Յաֆֆա † (Երուսաղեմ) Յոզգաթ † (Կիլիկիա) Նիկոմեդիա † (Կոստանդնուպոլիս) Ռոդոսթո † (Կոստանդնուպոլիս) Սալոնիկ † (Կոստանդնուպոլիս) Ծանոթություն. շեղատառով նշված կաթողիկոսությունները, թեմերը և հոգևոր հովվությունները, որոնց դիմաց դրված է նաև «†» նշանը, չգործող կրոնական կազմակերպություններ են։