Շերբեթ (փոշի)
Շերբեթ, քաղցր փոշի, որը սովորաբար ուտում են՝ թաթախելով սառնաշաքար կամ լիկյորիսը, օգտագործելով փոքր գդալ կամ լիզելով մատից։
Ստուգաբանություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]«Շերբեթ» բառը ծագում է թուրքերեն şerbet-ից, որն էլ գալիս է պարսկերեն شربت-ից, որն իր հերթին գալիս է «շարբաթ»-ից՝ արաբերեն شَرْبَة շարբահ, ըմպելիք, «շարիբա»-ից՝ խմել։ Բառը կապված է անգլերեն օշարակ (syrup) բառի հետ։ Պատմականորեն այն եղել է զով, գազավորված կամ սառեցված մրգային զովացուցիչ ըմպելիք։ Իմաստը, ուղղագրությունը և արտասանությունը տարբեր երկրներում տարբեր են։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
19-րդ դարից սկսած՝ շերբեթի փոշին դարձավ հանրաճանաչ,[1] 1816 թվականին Ջոն Ռիչարդսը (Լոնդոնի Սթրենդից) հայտարարեց, որ ինքն է Ռիչարդսի փրփրուն դյուրակիր շերբեթի փոշու հեղինակը - պարզապես ավելացրեք ջուր՝ թարմացնող ըմպելիք ստանալու համար[2]։
«Դրեք մեկ գդալ փոշի մեկ բաժակ ջրի մեջ, խառնեք և խմեք փրփրման ընթացքում, հնարավորինս արագ։ ... Քանի որ այս կերպ օդի թթվածնի մեծ մասը կորչում է ... ավելի գործնական է փոշին դնել բերանի մեջ և ողողել որոշ չափի ջրով»[1]։ 2 գ նատրիումի հիդրոկարբոնատը և 1.5 գ գինեթթուն առանձին փաթեթավորված էին փոքր գունավոր թղթե տոպրակներում[1]։
Շերբեթը նախկինում խառնում էին տարբեր ըմպելիքների մեջ՝ փրփրուն խմիչքներ պատրաստելու համար, նման կերպով, ինչպես լիմոնադ են պատրաստում լիմոնադի փոշիներից, մինչև պահածոյացված գազավորված ըմպելիքները դարձան համատարած։ Այժմ շերբեթ տերմինն օգտագործվում է՝ որպես քաղցրավենիք նշվող այս փոշուն նկարագրելու համար։ (Միացյալ Նահանգներում այն մասամբ համեմատելի է Pixy Stix-ի կամ Fun Dip-ի փոշու հետ, թեև ունի փրփրուն կոնֆետների, ինչպես օրինակ Pop Rocks-ի փրփրուն հատկությունը։)
Բաղադրիչներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Միացյալ Թագավորությունում և այլ Համագործակցության երկրներում շերբեթը փրփրուն փոշի է, որը պարունակում է շաքար և համային հավելումներ, ուտելի թթու և հիմք։ Թթուն կարող է լինել գինեթթու, կիտրոնաթթու կամ խնձորաթթու, իսկ հիմքը կարող է լինել նատրիումի հիդրոկարբոնատը, նատրիումի կարբոնատ, մագնեզիումի կարբո��ատ կամ այս և/կամ այլ նմանատիպ կարբոնատների խառնուրդ։ Համը ավելի համեղ դարձնելու համար ավելացվում է շաքարի փոփոխական քանակություն (կախված վերջնական արտադրանքի ցանկալի թթվությունից), ինչպես նաև մրգային կամ կրեմ սոդայի համային հավելումներ։ Թթու-կարբոնատային ռեակցիան տեղի է ունենում խոնավության առկայության դեպքում (հյութ/թուք)՝ դառնալով «փրփրուն»։
Արտադրանք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Շերբեթը կարող է վաճառվել առանձին կամ օգտագործվել որպես դեկորատիվ միջոց այլ քաղցրավենիքների վրա։ Շերբեթի չափվող հատկանիշները ներառում են հատիկայնությունը, գույնը, «կծվությունը» (թթվայնությունը) և համը (սովորաբար ցիտրուսային մրգի)։
Շերբեթ Կիտրոն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շերբեթ կիտրոնները Միացյալ Թագավորությունում հայտնի քաղցրավենիք են և վաճառվում են գրեթե բոլոր քաղցրավենիքի խանութներում: Դրանք եփած քաղցրավենիք են, որոնք ունեն կիտրոնի ինտենսիվ համ՝ շերբեթի փոշեցրված միջուկով: Տարբերակները, ինչպիսիք են շերբեթ մրգերը, ներառյալ շերբեթ լայմը, ելակը, սև հաղարջը, ազնվամորին և նարինջը, բոլորն էլ սիրված համեր են: Շերբեթ կիտրոնն ունի ուժեղ ցիտրուսային համ, թթու ու կծու է: Մեջտեղի շերբեթը բացվում է՝ առաջացնելով ծայրահեղ կիտրոնային քաղցրադառը զգացողություն՝ գազավորված, թեթև, կծու, փխրուն, թթու[3]:
«Հարրի Փոթեր» շարքում Ալբուս Դամբլդոր կերպարը հատուկ սեր ունի շերբեթ կիտրոնների հանդեպ. դրանց անունը գաղտնաբառն է նրա գրասենյակ մուտք գործելու համար:
Նմանատիպ քաղցրավենիք, որը պատրաստվում է Իտալիայում և հայտնի է Միացյալ Նահանգներում, Զոտզն է՝ տարբեր մրգային համերով վաճառվող ապրանքանիշ:
Շերբեթի շատրվան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բարրատի «Շերբեթ շատրվանը» բաղկացած է 25գ շերբեթի խողովակից՝ մատուտակի ձողիկով, և վաճառվում է 1925 թվականից: Այլընտրանքային տարբերակը բաղկացած է ելակի համով կարծր ժելատինե կոնֆետի ձողիկից, որը կարմիր գույնի է: Շերբեթ շատրվանի սկզբնական գաղափարը վաճառվել է Բարրատին Հենրի Էդվարդ Բրանտի կողմից և վերաբրենդավորվել է նրանց անվան ներքո:
Ավանդական թղթե փաթեթավորման մեջ ձողիկի վերևի մասը նախատեսված էր կծելու համար՝ ձողը ծղոտի վերածելու նպատակով[4], և շերբեթը ուտվում էր դրա միջով, որտեղ այն փրփրում և լուծվում էր լեզվի վրա: «Նոր» ձևաչափը ներառում է միայն պինդ մատուտակե ձողիկ, այնպես որ շերբեթը պետք է լիզվի դրանից կամ ուղղակիորեն ուտվի: Սպառման այս եղանակը նույնպես ընդունելի էր համարվում բնօրինակ փաթեթավորման հետ, որն այժմ փոխարինվել է պինդ պլաստիկ խողովակով՝ արտադրանքի թարմությունը և պահպանման ժամկետը բարելավելու համար: Սա գովազդվում է փաթեթի վրա որպես «շերբեթ մատուտակե թաթախման համար»:
Մրգային բուրավետ սառնաշաքարով
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Շերբեթ դիփերը կամ շերբեթ դաբերը նույնպես հայտնի են, ինչպես օրինակ Բարրատի Դիփ Դաբը: Դրանք բաղկացած են «ելակի համով կոնֆետով՝ կիտրոնի համով շերբեթ դիփից» 23գ փաթեթից, որը փակված է տոպրակի մեջ: Շերբեթը մաքուր ուտվում է կոնֆետից, այն կարելի է կրկնակի թաթախել շերբեթի մեջ, այնուհետև մաքուր ուտել, կամ օգտագործել շերբեթը գդալի պես՝ ուղղակիորեն բերանը լցնելու համար:
Թռչող ափսե
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Թռչող ափսեները գունավոր սննդի թղթից պատրաստված փոքր սկավառակներ են ՝ խորշերով (բրնձի թուղթ),[5] որոնք սովորաբար լցված են առանց հոտի սպիտակ շերբեթներով (նույն ձևը, ինչ շերբեթի շատրվաններում): Առաջին թռչող ափսեները պատրաստվել են 1950-ականներին Բելգիայում[6]։
Ժարգոն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Շերբեթը օգտագործվում է Մեծ Բրիտանիայի և Ավստրալիայի որոշ մասերում ՝ որպես ալկոհոլային խմիչքի, հատկապես գարեջրի ժարգոն: Այս օգտագործումը նշվում է ժարգոնային բառարանում դեռևս 1890 թվականին և մինչ օրս հանդիպում է այսօր գրված ժարգոնային տերմինների ցուցակներում (հատկապես ավստրալական ժարգոնային ցուցակներում): «Մենք գնում ենք պանդոկ՝ մի քանի շերբեթ խմելու, ինչը նշանակում է ․․․ գարեջրի պինտա»[7]։
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Շարբաթ (խմիչք Մերձավոր Արևելքում)
- Շերբեթ
- Pop Rocks – նմանատիպ կոնֆետ, որը թքի հետ շփվելիս պայթում է և փրփրում
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Brausepulver in Meyers Konversations-Lexikon (1895)
- ↑ Richards, John (28 April 1816). «Richards' Portable Sherbet Powders». Bell's Weekly Messenger. էջ 8.
- ↑ Slater, Nigel (2007). Eating for England: The delights and curiosities of the British at table. London, UK: Fourth Estate. էջ 124. ISBN 978-0-00719-946-4.
- ↑ Simon Bowers (2008-01-18). «Cadbury sells Barratt's Sherbet Fountain firm for £58m». The Guardian. Վերցված է 2013-05-20-ին.
- ↑ Hughes, Kieran; Hughes, Maureen (30 July 2017). Being British (անգլերեն). Pen and Sword. ISBN 978-1-5267-0413-9.
- ↑ «Zure ouwel». www.streekproduct.be (հոլանդերեն). Վերցված է 2 November 2018-ին.
- ↑ «Sherbet». dictionary.com. n.d. Վերցված է 20 May 2014-ին.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Of the Street Sale of Ginger-Beer, Sherbet, Lemonade,&C., from London Labour and the London Poor, Volume 1, Henry Mayhew, 1851; subsequent pages cover the costs and income of street sherbet sellers.
- Tangerine Confectionery homepage
- Instructions to make sherbet