Նաբերեժնիե Չելնի

Նաբերեժնիե Չելնի
Բնակավայր
	Նաբերեժնիե Չելնի
	ռուս.՝ Набережные Челны
Դրոշ	Զինանշան
Երկիր	Ռուսաստան
Համայնք	Թաթարստան
Ներքին բաժանում	Avtozavodskiy Rayon?, Q4504353? և Կոմսոմոլսկի շրջան
Հիմնադրված է	1626 թ.
Մակերես	171 կմ²
ԲԾՄ	100 մետր
Պաշտոնական լեզու	թաթարերեն և ռուսերեն
Բնակչություն	▼545 750 մարդ (2023)
Ժամային գոտի	UTC+3
Հեռախոսային կոդ	8552
Փոստային դասիչ	423800–423899
Պաշտոնական կայք	nabchelny.ru(ռուս.)
	Նաբերեժնիե Չելնի (Ռուսաստան)
	Նաբերեժնիե Չելնի (Ռուսաստան)
	Նաբերեժնիե Չելնի Վիքիպահեստում

Նաբերեժնիե Չելնի (թաթ.՝ Яр Чаллы, նոյեմբերի 19, 1982 թվական – հունվարի 6, 1988 թվական — Բրեժնև), խոշոր քաղաք Ռուսաստանի Դաշնության Թաթարստան Հանրապետությունում։ Գտնվում է հանրապետության հյուսիս-արևելքում՝ Կամա գետի ձախ ափին։

Հանրապետական նշանակությամբ քաղաքը ձևավորում է «Նաբրեժնիե Չելնի քաղաքային շրջանի» քաղաքային կազմը և հանդիսանում է Տուկաևսկու շրջանի վարչական կենտրոնը (քաղաքը ներգրավված չէ)։

Խոշոր արդյունաբերական կենտրոն է, Նիժեկամսկի տարածքային արտադրության համալիրի գլխավոր քաղաքը և Նաբերեժնիե Չելնիի ագլոմերացիան։

Երկրորդ խոշորագույն քաղաքն է հանրապետությունում, 34-րդը Ռուսաստանում և երրորդը քաղաքների միջև, որոնք ֆեդերացիայի սուբյեկտների կենտրոններ չեն հանդիսանում։

Աշխարհագրություն

Քաղաքի շրջանը սահմանակից է Տուկաևսկի և Ելաբուժսկի շրջաններին։

Քաղաքի հիմնական գետերն են՝ Չելնան, Շիլնան և նրանց Մելեկեսկա, Յալխով, Ռժավեց, Գարդալինկա վտակները։

Կլիմա

Կլիման բարեխառն ցամաքային է, սակայն լինում են բավականին մեծ ջերմաստիճանի տատանումներ։ Ձմեռը համեմատաբար երկար է, սովորաբար տևում է 3-4 ամիս, սառնամանիքներ հազվադեպ են լինում, ինչպես նաև ձնհալներ։ Ամենացուրտ ամիսը հունվարն է։ Ամռանը շոգ է, իսկ ամենաշոգ ամիսը հուլիսն է։ Տարվա ընթացքում տեղումների քանակը բաշխվում է ամռան և աշնան ամիսներին աննշան աճով։ Քաղաքի խոնավությանը մեծապես ազդում է Նիժնեկամսկի ջրամբարը, ինչի պատճառով քաղաքը շատ չոր չի լինում։ Միջին տարեկան ջերմաստիճանը 555 մմ է։

Միջին տարեկան ջերմաստիճան՝ +4,0 °C
Քամու միջին տարեկան արագությունը՝ 4,6 մ/ս
Օդի տարեկան խոնավությունը՝ 79 %

Պատմություն

Ինչպես ցույց են տվել հնագիտական պեղումները, ժամանակակից Նաբերեժնիե Չելնիի տարածքում առաջին բնակավայրերը հիմնադրվել են մ.թ.ա. 3-րդ հազարամյակի կեսերին՝ բրոնզե դարաշրջանի ընթացքում՝ սրուբնա մշակույթի ցեղերի կողմից։

Նոր դարերում քաղաքի տեղում առաջին բնակավայրը՝ Չալնինսկի Պոչինոկը, հիմնադրվել է ռուս գյուղացիների կողմից, որոնք եկել են 1626 թվականին Էլաբուգա քաղաքից (1930 թվականից սկսած գյուղը կոչվել է Կարմիր Չելնի)։ Քաղաքը ձևավորվել է ավելի ուշ հիմնված հարակից Բերեժնիե Չելնի գյուղից։

XIX դարի վերջին գյուղը դարձել է հացահատիկային առևտրի խոշոր կենտրոն։

1930 թվականի օգոստոսի 10–ին ԽՍՀՄ կենտրոնական գործադիր կոմիտեի կողմից Նաբերեժնիե Չելնի գյուղը ստացել է քաղաքի կարգավիճակ։ Նաբերեժնիե Չելնիի արագ աճը սկսվել է 1970-ականների սկզբին, ինչը կապված էր Կամսկի ավտոմոբիլային գործարանի (КАМАЗ) և նոր գործարանի աշխատակիցների համար նոր բնակարանների կառուցման հետ։ Ամեն տարի տասնյակ հազարավոր մարդիկ Սովետական Միության բոլոր երկրներից գալիս էին գործարան կառուցելու համար։ Նախկին 35-հազարանոց քաղաքը վերջին 20 տարում արձանագրել է բնակչության թվի կես միլիոն աճ, մինչդեռ նախատեսված էր 350.000:

Նաբերեժնիե Չելնիի և հարակից Նիժեկամսկիի կտրուկ աճի արդյունքում (այստեղ 1961-1973 թվականներին կառուցվեցին նավթաքիմիական և անվադողերի համալիրներ) ձևավորվել է տարածաշրջան, կառուցվել են Բեգիշևո օդանավակայանը (1970-1971 թթ.), Նիժեկամսկի ՀԷԿ–ը (1963-1979), Նիժնեկամսկի ջրամբարը (1978-1979) (1976-1982թթ.)`Ագրզ-Կլոր Դաշտ երկաթգիծը (1976-1982 թթ.), թաթարական ատոմակայանը (1980-1990, ավարտված չէ), Ելաբուգում Կամասկ տրակտորի գործարանը (1984-1990թթ.):

1982-1988 թվականներին քաղաքը կոչվել է Բրեժնև (ԽՍՀՄ նախկին ղեկավար Լ․ Ի․ Բրեժնևից հետո, որի կառավարման ժամանակ քաղաքը կառուցվել է զրոյից), որից հետո քաղաքին վերադարձվել է իր պատմական անվանումը։

1990-ական թվականներին հետխորհրդային շրջանում ողջ երկրի արդյունաբերության անկման հետևանքով մոնոքաղաքը լճացում ապրեց, ինչպես նաև Կամազ շարժիչների գործարանում 1993 թվականին խհրդեհ բռնկվեց, որի պատճառով այն փլուզվեց։ 2000–ական թվականներին սկսվեց արտադրության աշխուժացում և քաղաքի վերածնունդ՝ նոր ժամանակների կարիքներին համապատասխան։

Տնտեսություն

Արդյունաբերություն

Նաբերեժնիե Չելնին Կամայի խոշոր արդյունաբերական կենտրոնն է։ Արդյունաբերության հիմնական մասնաճյուղերն են` մեքենաշինությունը, էլեկտրաէներգետիկան, շինարարությունը, սննդի վերամշակումը։ Քաղաքի հիմնական (քաղաքային) ձեռնարկությունը Կամայի ավտոմոբիլային գործարանն է, որը կազմում է Չելնիում արտադրված արդյունաբերական արտադրանքի ծավալի գրեթե երեք քառորդը։ Նաբերեժնիե Չելնին միակ արդյունաբերական քաղաքն է և ընդգրկված է բարդ սոցիալ-տնտեսական իրավիճակ ունեցող քաղաքների ցանկում։

Նաբերեժնիե Չելնիի ստվարաթղթե գործարանը Թաթարստանում միակ թուղթ արտադրողն է։ Նաբերեժնիե Չելնին պատմականորեն սննդի արդյունաբերության ամենամեծ կենտրոններից մեկն է։ Քաղաքի արդյունաբերական գոտում կան Նաբերեժնիե Չելնիի մսի և Նաբերեժնիե Չելնիի կաթնամթերքի գործարաններ։ Իսկ Տուկաևսկի թռչնաբուծական ֆաբրիկայի արտադրանքը արտահանվում են քաղաքի և հանրապետության սահմաններից դուրս, մատուցվում են ջերմային, էլեկտրական և ճարտարագիտական կապի ծառայություններ։ 2010 թվականին սեփական արտադրության առաքվող ապրանքների ծավալը կազմել է 14.6 մլրդ ռուբլի։

Հիմնական կազմակերպություններն են․

«ԿԱՄԱԶ» ընկերությունը
«Արտադրական ընկերություն» ԲԲԸ (Թաթէներգո հոլդինգի կազմում), որը պատկանում է Նիժնեկամսկի ՀԷԿ–ին և Նաբերեժնիե Չելնիի ՋԷԿ–ին
«Ծակոտկեն բետոնի գործարան» ԲԲԸ
«Կամգեսէներգոստրոյ» ԲԲԸ
«Կամդորստրոյ տրեստ» ԲԲԸ
«Կամսկի ինժեներական և շինարարական հետազոտությունների տրեստ» ԲԲԸ
Ս․ Պ․ Տիտովայի անվան «Ժողովրդական Ձեռնարկություն «Նաբերեժնիե Չելնիի ստվարաթղթե գործարան» ՓԲԸ
«Սեդան» ՓԲԸ՝ ֆիլտրերի արտադրության գործարան և ավտոմոբիլային սարքավորումների համար ֆիլտրի տարրեր
ԲԲԸ «Սոլլերս» 2010 թվականի փետրվարի 11–ին«Sollers-Նաբերեժնիե Չելնի» գործարանի ստեղծման վերաբերյալ ձեռնարկություն մշակելու, մեքենաներ արտադրելու համաձայնագիր է ստորագրվել Sollers- ի և իտալական Fiat ընկերության միջև։ Նախատեսվում է, որ առավելագույն բեռնման դեպքում ընկերությունը տարեկան կարտադրի մինչև 500 հազար մեքենա։
«ՌառիՏԷԿ» ՍՊԸ
«Կամստո» ՍՊԸ
«Ռեսապ» ՍՊԸ
«Թաթպրոֆ» ՓԲԸ
«ՏԵՄՊՈ» ՀՁ հոլդինգ
- «ՏԷՄՊՈ» Կամսկի մետալուրգիական կոմբինատ ՓԲԸ
- «ՏԵՄ-ՊՈ» Նաբերեժնիե Չելնիի խողովակների գործարան ՓԲԸ
- «ՏԵՄՊՈ» Նաբերեժնիե Չելնիի մետաղական գործարան ՓԲԸ
- «Տեխնոտրոն» արտադրական ընկերություն ՓԲԸ
- «Տրանսպորտային էլեկտրական սարքավորումների գործարան» արտադրական ընկերություն ՓԲԸ
Կամայի տրակտորի գործարան
«Նաբերեժնիե Չելնիի վերամբարձ կռունկների գործարան» ՀՁ
«ՌԻԱՏ» ԲԲԸ

Սննդի արդյունաբերությունը ներկայացված է 7 խոշոր ձեռնարկությունների կողմից․

«Ակուլչևի առևտրի կենտրոն» ՍՊԸ, Ռուսաստանում փափուկ վաֆլիի առաջին արտադրողը (ընկերությունը հիմնադրվել է 1995 թվականին)
«Բուլգարպիվո» ԲԲԸ
«ՎԱՄԻՆ Թաթարստան» «Նաբերեժնիե Չելնիի կաթնամթերքի գործարան» ԲԲԸ մասնաճյուղ
«Չելնի–Թռչնաբուծարան» ՍՊԸ
«Չելնի–Միս» ՍՊԸ
«Չելնի– Հաց» ԲԲԸ
«Չելնի-Ցուրտ» ԲԲԸ

Տրանսպորտ

Միջքաղաքային տրանսպորտ

Նաբերեժնիե Չելնին խոշոր երկաթուղային, ճանապարհային և օդային հանգույց է, Կամայի հայտնի նավահանգիստ։

Քաղաքում կա Կուիբիշևի երկաթուղու «ՔՇՇ-ԲԲԸ» ռուսական երկաթուղու կառուցվածքային ստորաբաժանում` Կամայի մասնաճյուղ, որը Պրիկամսկի շրջանում իրականացնում է (Ագրիզ-Աքբաշ երկաթուղու) տրանսպորտի գործառնական կառավարում։ Նաբերեժնիե Չելնի քաղաքում գործում է միանգամից երկու երկաթուղային կայան։

«Круглое поле»-ն նախ և առաջ 28 ուղիների հատման կետն է, ունի վագոնների բեռնման և բեռնաթափման բակ։

Երկրորդ՝ Նաբերեժնիե Չելնին բեռնափոխադրող կայան է։ Այստեղ իրականացվում են վագոնների բեռնում և բեռնաթափում, որոնք բաշխվում են դեպի մեծածախ շուկաներ և վերամշակող ձեռնարկություններ։ Կայարանի տարածքում կառուցվել է ժամանակակից երկաթուղային և ավտոբուսային միացյալ, որը միաժամանակ ընդունում է 1500 ուղևորի։

Նաբերեժնիե Չելնիի կայարանից գնացքները ուղիղ երթևեկում են դեպի Մոսկվա, Կազան, Ուլյանովսկ, Իջևան, Բուգուլմա, Ադլեր, Պերմ, Վոլգոգրադ, Սարատով, Կրասնոդար:, իսկ ավտոբուսները՝ Մենդելևսկ և Բուգուլմա։

Բացի դրանից, «ԿԱՄԱԶ» ԲԲԸ և «Կամգեսէներգոստրոյ» ԲԲԸ էներգետիկ ընկերությունները ի վիճակի են սպասարկել օրական մինչև 1200 տոննա վագոն։

Երկաթուղին էլեկտրաֆիկացված չէ։

Բարձրագույն ուսումնական հաստատություններ

Կազանի դաշնային համալսարան (մասնաճյուղ)
Նաբերեժնիե Չելնիի պետական մանկավարժական համալսարան
Նաբերեժնիե Չելնիի պետական առևտրատեխնոլոգիական ինստիտուտ
Առաջավոր տեխնոլոգիաների և բիզնեսի տարածաշրջանային ինստիտուտ
Կամայի արվեստի և դիզայնի ինստիտուտ
Կամայի ինստիտուտ (Կամայի ակադեմիա)

Բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների մասնաճյուղեր

Ա․ Ն․ Տուպելևայի անվան Կազանի ազգային հետազոտական տեխնիկական համալսարանի Նաբերեժնիե Չելնիի մասնաճյուղ
Կազանի (Պիվոլժսկու) Դաշնային Համալսարանի Նաբերեժնիե Չելնիի ինստիտուտ (մասնաճյուղ)
Վ. Գ. Տիմիրյասովի Կազանի անվան ինովացիոն համալսարանի Նաբերեժնիե Չելնիի մասնաճյուղ
Ն․ Բ․ Դոբրոլյուբովայի Նիժնի Նովգորոդի պետական լեզվաբանական համալսարանի Նաբերեժնիե Չելնիի մասնաճյուղ (ընդունումը կասեցվել է)
TISBI կառավարման համալսարանի Նաբերեժնիե Չելնիի մասնաճյուղ
Թաթարստանի պետական հումանիտար և մանկավարժական համալսարանի Նաբերեժնիե Չելնիի մասնաճյուղ
Արևելյան ինստիտուտի տնտեսագիտության, հումանիտար գիտությունների, կառավարման և իրավունքի բաժնի մասնաճյուղ
Արևելյան ինստիտուտի տնտեսագիտության, հումանիտար գիտությունների, կառավարման և իրավունքի բաժնի (VEHU) մասնաճյուղ
Մոսկվայի մշակույթի և արվեստի պետական համալսարանի մասնաճյուղ
Մոսկվայի սոցիալ–հումանիտար համալսարանի մասնաճյուղ
Ռուսական միջազգային զբոսաշրջության ակադեմիա (Վոլժսկ–Կամայի մասնաճյուղ)

Մշակույթ

Թատրոններ

«Մաստերովիե» ռուսական դրամատիկական թատրոն
Նաբերեժնիե Չելնիի պետական դրամատիկական թատրոն
Տիկնիկային թատրոն
«Կլյուչ» երիտասարդական թատերական ստուդիա^[2]
Թատերական արվեստի քաղաքական դպրոց

Կինոթատրոններ

«Իլյուզիում» Կինոկոմպլեքս՝ 3 դահլիճ
«Սինեմա պարկ» մուլտհամալիր՝ 8 դահլիճ
«Սինեմա 5» կինոթատրոն՝ 5 դահլիճ
«Մադագասկար» կինոթատրոն՝ 5 դահլիճ

Թանգարաններ և պատկերասրահներ

Քաղաքի պատմության և ԿԱՄԱԶ-ի կառուցման պետական թանգարան
Պատկերասրահ^[3]
Նաբերեժնիե Չելնիի քաղաքի պատմության թանգարան^[4]
Ավտոմոբիլային զորքերի պատմության և ռազմական փառքի թանգարան
Էկոլոգիայի և բնապահպանության թանգարան
Է․ Վ․ Ֆյոդրովի արվեստի պատկերասրահ^[5]
Վ. Վսոցկիու հիշատակի թանգարան
«Մետրո» մշակութային և կրթական հարթակ

Պալատներ, մշակույթի տներ և համերգային դահլիճներ

Քաղաքային մանկապատանեկան պալատ^[6]
«Ռոդնիկ» ժողովուրդների բարեկամության տուն^[7]
«Կամազ» մշակույթի տուն
«Էներգետիկ» մշակույթի տուն^[8]
Օրգանական դահլիճ^[9]
Տոնակատարությունների պալատ^[10]

Կրոնական օբյեկտներ

Մզկիթներ

Ջամիգ՝ կառուցված ամենամեծ և ամենաբարձր մզկիթը^[11]
«Նուր-իհլաս» կենտրոնական մզկիթ
Աբուզար^[12]
Ակ մզկիթ
Բիլալ
Իհլաս^[12]
Ռամազան
Տաուբա մզկիթ^[12]
Տուֆան
Չիշմե
Կեուսար

Ուղղափառ եկեղեցիներ

Նաբերեժնիե Չելնիի համբարձման տաճար
Կոսմասի և Դամիանոսի սրբերի եկեղեցի
Մոսկվայի պատրիարք սուրբ Թիխոնի եկեղեցի
Սուրբ Սերաֆիմ Սարովսկիի տաճար

Բողոքական համայնքներ

Ավետարանական քրիստոնյա բապտիստների «Վերածնունդ» եկեղեցի
Ավետարանական հավատքի քրիստոնյաների «Բարի լուր» եկեղեցի
Ավետարանական քրիստոնյաների եկեղեցի, որոնք Միացյալ ավետարանական քրիստոնյաների եկեղեցու մասն են կազմում
Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի

Սպորտ

Մարզական օյեեկտներ

«ԿԱՄԱԶ» մարզադաշտ
«Շինարար» մարզադաշտ
Սպորտի սառույցի պալատ
«Միասնական Ռուսաստան» ֆիզկուլտուրայի և հանգստի համալիր
«Օլիմպիական» սպորտային համալիր
«Յար Չալը» սպորտային համալիր
«Ասպետ» սպորտային համալիր
«Ավտոգործարան» սպորտային համալիր
«Կոմերիտական» սպորտային համալիր
«Դելֆին» լողավազան
«Դուլկին» լողավազան
«Ձնագնդի» սահադաշտ
«Ֆեդոտովո» լեռնադահուկային համալիր
Օլեգ Կուխարենկոյի անվան կարտոդրոմ
Ձիարշավարան
Էքստրիմ–այգի «Գրենադա» այգում
«Կամազ» կենտրոնական շախմատի ու շաշկու ակումբ, երկրի առաջին սպորտային հաստատության կողմից մշակված շախմատային ակումբ, ճանաչվել է երկրի լավագույն ակումբը 1988, 1989, 1990 և 1997 թվականներին, 2007 թվականին արժանացել է աշխարհում «Երրորդ շախմատային ակումբ» անվանակարգին (2007))

Խոշոր սպորտային միջոցառումներ

Ավանդական ֆուդոկան կարատե դոյի Եվրոպայի XIV մրցաշար 2007 թվականը^[13]
Շախմատի ակումբների միջև ԽՍՀՄ 1-ին մրցաշար (1988 թվական)
«Եվրասիա — Թաթարստան» միջազգային խաղեր (2007, 2008, 2009, 2010 թվականներ)
Միջազգային ֆուտբոլային մրցաշար` Թաթարստանի Հանրապետության նախագահի գավաթի համար (1995)
Ռ. Կ. Բելյաևի հիշատակին նվիրված միջազգային մրցաշար (միջազգային գրոսմայստերի նորմով) անցկացվել է 16 մրցաշար (1996—2014)
Ն. Ի. Մուհամեդզյանովի հիշատակին նվիրված մրցաշար (միջազգային մրցաշար`միջազգային վարպետի կոչումով) անցկացվել է 7 մրցաշար (2003—2010)
Միջազգային մանկական շախմատի «Ավտոդոստրոյ» մրցաշար, անցկացվել է 10 մրցաշար (2001—2010)
Շախմատի աշխարհի 12-րդ չեմպիոն Անատոլի Կարպով Եվգենևիչի վարպետության դաս (օգոստոսի 2-3, 2010 թվական)
Աշխարհի առաջնության հանդիպում՝ Դանիել Հադորն (Շվեյցարիա) - Սերգեյ Սալով (ԽՍՀՄ, Նաբերեժնիե Չելնի) (1991 թվական)
Սպորտային պարերի միջազգային մրցաշար՝ «ԱԿԻԲԱՆԿԱ գավաթ» (2011)
ISCU- ի հովանու ներքո դպրոցական թիմերի միջև Եվրոպայի շախմատի առաջնություն (օգոստոսի 1—10, 2012 թ.)
Նաբրեժնիե Չելնիում մինչև 14 տարեկան շախմատիստուհիներիմրցաշար (2013, 2014)
Կանանց շախմատում Ռուսաստանի գավաթի փուլ` երկրի ուժեղագույն շախմատիստների մասնակցությամբ (օգոստոսի 2-10, 2017 թվական)

Այլ

Նաբերեժնիե Չելնին Ռուսաստանի այն քիչ քաղաքներից է, որտեղ անցկացվում են բարձր թռչող աղավնիների անվայրէջք թռիչքի երկարության մրցումներ։ Բարձր թռչող աղավնիների սպորտային մրցումներն անցկացվում են 1986 թվականից՝ Նաբերիժնիե Չելնի քաղաքի աղավնիների երկրպագուների ակումբում։

Կապ

Ֆիքսված հեռախոսակապ
Ֆիքսված հեռախոսակապի ծառայությունները տրամադրվում են հետևյալ օպերատորների կողմից
- Թաթտելեկոմ
- МТС
- Ռոստելեկոմ
- ԷՌ–Տելեկոմ — VoIP և ֆիքսված հեռախոսակապ
Բջջային կապ
Բջջային կապի ծառայությունները տրամադրվում են հետևյալ օպերատորների կողմից․
- Բիլայն — GSM, 3G, 4G
- Մեգաֆոն — GSM, 3.5G, 4G
- МТС — GSM, 3G, 4G
- Tele2 — GSM, 3G
- Լետայ — GSM, 4G
- Yota — GSM, 3.5G, 4G
Ինտերնետ
Ինտերնետի հասանելիություն ապահովում են հետևյալ օպերատորները
- Ռոստելեկոմ — Ethernet, WiFi
- Թաթտելեկոմ — ADSL, Ethernet, Dial-Up, WiMAX, WiFi;
- МТС — ADSL, Ethernet;
- Էռ–Տելեկոմ — Ethernet, WiFi.

ԶԼՄ

Նաբերեժնիե Չելնիում ստեղծվել է մեկ տեղեկատվական տարածք, որը մեդիա խմբագիրներին օգնում է արագ ստանալ ցանկացած տեղեկատվություն և իրականացնել նոր մեդիա նախագծեր։ Ներկայումս Նաբերեժնիե Չելնիի մեդիա ոլորտում գործում են զանգվածային 61 լրատվամիջոց։ Դրանցից 6-ը պետական են, 3-ը՝ գերատեսչական, 52-ը՝ կոմերցիոն։

Նաբերեժնիե Չելնիի հետ կապված մարդիկ

2005 թվականի օգոստոսի 9-ին Նաբերեժնիե Չելնիում՝ քաղաքի 75-ամյակի տոնակատարության շրջանակներում տեղադրվել են հուշատախտակներ տների ճակատամասերում, որտեղ ապրում են Խորհրդային Միության և Սոցիալիստական աշխատանքի հերոսները։

Երկվորյակ քաղաքներ

Լյաոչեն, Շանդունի շրջան (Չինաստան), 2009 թվականից սկսած^[14].

Ծանոթագրություններ

↑ https://rosstat.gov.ru/compendium/document/13282 (ռուս.) — Росстат, 2023.
↑ Театр «Ключ»
↑ «Набережночелнинская картинная галерея, МУ, Набережные Челны: телефон, схема проезда, описание, фото. Рубрика: Услуги, Отдых, развлечения — Зрелищные заведения». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հուլիսի 13-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 1-ին. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (օգնություն); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (օգնություն)
↑ Նաբերեժնիե Չելնի քաղաքի պատմության թանգարան
↑ Է.Վ Ֆյոդորովայի արվեստի պատկերասրահ(չաշխատող հղում)
↑ Городской Дворец Творчества Детей и Молодёжи
↑ Дом дружбы народов «Родник»
↑ ДК «Энергетик»
↑ Органный зал
↑ «Информация временно отсутствует. : : Набережные Челны». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 12-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 24-ին.
↑ «Իսլամը Նաբերեժնիե Չելնիում — Ֆինանսական աջակցություն Ջամիգ մզկիթի կառուցման համար,Շելնիյան լուրեր». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ օգոստոսի 16-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 30-ին. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (օգնություն); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (օգնություն)
↑ ^12,0 ^12,1 ^12,2 «Իսլամը Նաբերեժնիե Չելնիում, Չելնիի մզկիթները (աղբյուր http://e-islam.ru)». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 22-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 30-ին. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (օգնություն); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (օգնություն)
↑ Татар-информ
↑ «Новости: Пресс-служба > Из Ляочен — в Набережные Челны». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ օգոստոսի 30-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 22-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նաբերեժնիե Չելնի» հոդվածին։

[_be9c5b7f19b822d8-1] ttps://rosstat.gov.ru/compendium/document/13282 (ռուս.) — Росстат, 2023.

[2] Театр «Ключ»

[3] «Набережночелнинская картинная галерея, МУ, Набережные Челны: телефон, схема проезда, описание, фото. Рубрика: Услуги, Отдых, развлечения — Зрелищные заведения». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հուլիսի 13-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 1-ին. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (օգնություն); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (օգնություն)

[4] Նաբերեժնիե Չելնի քաղաքի պատմության թանգարան

[5] Է.Վ Ֆյոդորովայի արվեստի պատկերասրահ(չաշխատող հղում)

[6] Городской Дворец Творчества Детей и Молодёжи

[7] Дом дружбы народов «Родник»

[8] ДК «Энергетик»

[9] Органный зал

[10] «Информация временно отсутствует. : : Набережные Челны». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 12-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 24-ին.

[11] «Իսլամը Նաբերեժնիե Չելնիում — Ֆինանսական աջակցություն Ջամիգ մզկիթի կառուցման համար,Շելնիյան լուրեր». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ օգոստոսի 16-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 30-ին. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (օգնություն); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (օգնություն)

[autogenerated1-12] 12,0 ^12,1 ^12,2 «Իսլամը Նաբերեժնիե Չելնիում, Չելնիի մզկիթները (աղբյուր http://e-islam.ru)». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 22-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 30-ին. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (օգնություն); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (օգնություն)

[13] Татар-информ

[14] «Новости: Пресс-служба > Из Ляочен — в Набережные Челны». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ օգոստոսի 30-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 22-ին.

[1]