Մարիամ Աստվածածնի անունները
Մարիամ Աստվածածինը քրիստոնեության մեջ հայտնի է բազմաթիվ տարբեր տիտղոսներով (Օրհնյալ Մայր, Կույս Մարիամ, Աստվածամայր, Տիրամայր, Սուրբ Կույս, Մադոննա), էպիտետներով (Ծովի աստղ, դրախտի թագուհի, մեր ուրախության պատճառ), կոչերով («Պանագիա», ողորմության մայր, աստվածակիր) և մի քանի անուններով, որոնք կապված են վայրերի հետ (Լորետոյի Տիրամայր, Ֆատիմայի Տիրամայր)։
Այս բոլոր նկարագրությունները վերաբերում են Մարիամ անունով մի կնոջ՝ Հիսուսի մորը (Նոր Կտակարանում)։ Դրանք տարբեր կերպ են օգտագործվում հռոմեական կաթողիկների, արևելյան ուղղափառների, և որոշ անգլիկանների կողմից։ (Մարիամ Մագդաղենացին, Մարիամ Կլոպասացին և Մերի Սալոմեն տարբեր կանայք են)։
Մարիամի որոշ նկարագրություններ պատշաճ վերնագրեր են, դոգմատիկ բնույթով, մինչդեռ որոշները պարզապես կոչումներ են։ Մյուս նկարագրությունները բանաստեղծական կամ այլաբանական են կամ ունեն ոչ պաշտոնական կարգավիճակ, բայց Եկեղեցու իշխանությունների կողմից ընդունված են տարբեր կերպով։ Մարիամի տիտղոսների հարուստ տեսականի նույնպես օգտագործվում է նրան նվիրված երաժշտական ստեղծագործությունների մեջ[1]։
Մարիամի վաղ անունները
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Տիրամայրը» տարածված տիտղոս է, որը տրված է Մարիամին՝ ի նշան հարգանքի և պատվի։ Ֆրանսերեն նրան անվանում են «Նոտր Դամ», իսկ իսպաներեն՝ «Նուեստրա Սենյորա»[2]։
- Մարիամը հայտնի է որպես «Նոր Եվա» առնվազն երկրորդ դարի վերջին կեսին։ Հուստինոս Փիլիսոփան (100–165) նրան այդպես է անվանել իր «Երկխոսություն Տրիֆի հետ» ստեղծագործության մեջ։ Այս գաղափարը հետագայում տարածել է Հիրենեոս Լիոնացին[3]։
- Հովհաննես Ոսկեբերանը, 345 թվականին առաջին մարդն էր, որը օգտագործել է Մարիամ Քրիստոնյաների օգնություն անունը։
- Ստելլա Մարիս կամ Տիրամայր, ծովի աստղ, Մարիամ Աստվածածնի հնագույն անուն, որն օգտագործվում էր նրա հույսի նշան և քրիստոնյաների առաջնորդող աստղ լինելը ընդգծելու համար։
| Հայերեն | Լատիներեն | Հունարեն | Նշումներ |
|---|---|---|---|
| "Տիրամայր" | Nostra Domina | ||
| "Շնորհքով լի", "Օրհնյալը", "Օրհնյալ Կույս Մարիամ" | Gratia plena, Beata, Beatae Mariae Virginis (BMV) | kecharitomene[4] (κεχαριτωμένη) | Ղուկաս 1:28; |
| "Կույս" | Virgo | Parthenos[5][6] (Παρθένος) | Մատթեոս 1:22 |
| "Աստվածածին" | Mater Dei | Meter Theou (Μήτηρ Θεοῦ) | |
| "Հավերժ կույս" | semper virgo | aei-parthenos[5] (ἀειπάρθενος) | Հիպողիտոսը (c.170 – c.235) համարում էր Մարիամին "հավերժ կույս"[7] |
| "Սուրբ Մարիամ" | Sancta Maria | Hagia Maria[5] (Ἁγία Μαρία) | Հունարեն տարբերակը հազվադեպ է հանդիպում ժամանակակից արևելյան քրիստոնեության մեջ[8] |
| "Ամենասուրբ" | Sanctissima, tota Sancta[9] | Panagia (Παναγία) | |
| "Կին", "Տիկին" | Domina | Despoina[5] (Δέσποινα) | "Մադոննա" (Իտալերեն՝ Մադոննա, մա "իմ" + դոննա "կին"; "Նոտր Րաամ" (Ֆրանսերեն՝ Notre Dame, բառացի՝ "մեր կին"); |
| "Երկնքի թագուհի" | Regina caeli, Regina coeli | Հայտնություն 12:1; | |
| "Բոլոր ստեղծվածների թագուհին" | Regina totius creati | Այս տերմինն օգտագործել է Ֆրանցիսկոս Պապը իր «Laudato si» նամակում (2015)[10] |
Մարիամի կոչումներ՝ կապված արվեստի հետ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]| Նկար | Արվեստի ոճ |
|---|---|
 Eleusa icon |
Բյուզանդական ոճ |
 Hodegetria |
Բյուզանդական ոճ |
 Sedes Sapientiae |
Ռոմանական արվեստ |
 "Գոթական Մադոննա[11]" |
Գոթիկա |
 Madonna Lactans[12] |
Գոթիկա, Վերածննդի կերպարվեստ |
 Mater Misericordiae[13] |
Գոթիկա, Բարոկկո |
 Maesta |
Գոթիկա |
 Mater Dolorosa[14] |
Վերածննդի կերպարվեստ |
 Mater Amabilis |
Վերածննդի կերպարվեստ, Բարոկկո |
 Madonna della seggiola[15] |
Վերածննդի կերպարվեստ |
Լատինական Ամերիկա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Լատինական Ամերիկայում Մարիամի մի շարք տիտղոսներ վերաբերում են նրա պատկերագրության մեջ ներկայացված, որոնք նույնացվում են որոշակի արդեն գոյություն ունեցող կոչումների հետ, հարմարեցված որոշակի տարածքներին։ Արգենտինայում Լուժանի Տիրամայրը Բրազիլիայում պատրաստված փոքրիկ հախճապակի պատկեր է, որը ուղարկվել է Արգենտինա 1630 թվականի մայիսին։ Այն ոգեշնչված է Մուրիլյոյի Անբասիրով։ Կոպակաբանայի Տիրամայրը (Բոլիվիա) Մարիամին նվիրվածության հետ կապված կերպար է՝ «Ամենաօրհնյալ Կույս դե լա Կանդելարիա, Կոպակաբանայի Տիրամայրը» վերնագրով։ Մոտ չորս ոտնաչափ բարձրությամբ արձանը պատրաստել է Ֆրանցիսկո Տիտո Յուպանկին մոտ 1583 թվականին և պատված է ինկերի արքայադստեր գույներով և զգեստներով[16]։
- Պարագվայի Բանակի Ֆելդմարշալ[17]
- Նոսսա Սենորա դոս Աֆլիտոս (Անհանգիստների Տիրամայր), Բրազիլիա[18]
- Ավետման Տիրամայր[18]
- Վերափոխման Տիրամայր
- Տիրամայր Ապարեցիդի Տիրամայր
- Մայպու Կարմելոսի Տիրամայր[16]
- Գվադելուպյան Տիրամայր, Մեխիկո
- Չիկինկիրայի վարդարանի Տիրամայր
- Սան Նիկոլասի վարդարարնի Տիրամայրը, Բուենոս Այրես, Արգենտինա[19]
- Վիրջին դե լա սոլեդադ դե Պարալ (Պարալի մենության մեր տիկինը), Պարալ, Մեքսիկա
- Նուեստա Սենյորա դե լոս Անխելես (Հրեշտակների Տիրամայր), Կոստա Ռիկա[16]
- Սույապայի կույս (Հոնդուրաս)
- Երեսուներեքի կույս
- Ռաինա դա Ֆլորեստա (Անտառի թագուհի), Բրազիլիա
- Վիրգեն դել Պոզո (Ջրհորի Աստվածամայր) Պուերտո Ռիկո
Արևելյան Ուղղափառ Եկեղեցի
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թեոտոկոս նշանակում է «Աստվածակիր» և թարգմանվում է որպես «Աստծո մայր»։ Այս տիտղոսը Մարիամին տվել են Երրորդ Տիեզերական ժողովում Եփեսոսում մ.թ. 431 թվականին (Ղուկաս 1:43)[20]։
- Կյանք տվող աղբյուր
- Մեր Սուրբ Կույսը (Հովհաննես 19:27)[20]
- Սուրբ Թեոդորոսի մեր կին
- Պանագիա
- Պանագիա տիս Անգելոկտիստիս
- Պանագիա Եպիսկոպոս
- Իվերական սրբապատկեր
- Թագուհին, ով թագավորի աջ կողքին է (Սաղմ. 45:9)[20]
- Փիլերմոսի մեր կին
- Բոգոլիուբովոյի Աստվածածին
- Կուրսկի Աստվածածին
- Միասենայի Աստվածածին
- Տոլգայի Աստվածածին
- Վլադիմիրի Աստվածածին
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Մարիամի բոլոր հունարեն, լատիներեն և սիրիերեն լեզուներով էպիտետները հավաքելու հնագիտական նախագիծ
- Մարիամի Միջազգային հետազոտությունների ինստիտուտ
- Մարիամի 6000 կաթողիկ տիտղոսների ցանկ
- Մարիամի գրադարան
- Սրբերի տիտղոսների արևելյան ուղղափառ ըմբռնումը
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Հիմների և օրհներգերի պատմությունն ու օգտագործումը, Դավիթ Բրիդ, 2009 1-110-47186-6 էջ 17
- ↑ «Hargett, Malea. "Marian titles chosen for one out of four churches in diocese", Arkansas Catholic, Diocese of Arkansas, 20 May 2006». Արխիվացված է օրիգինալից 8 December 2019-ին. Վերցված է 11 April 2016-ին.
- ↑ Mauriello, Matthew R., "Mary the New Eve," Արխիվացված 2019-04-04 Wayback Machine Frei Francisco.
- ↑ "... Byzantine inscriptions from Palestine ... in the sixth [century] ... fourteen inscriptions invoke "Holy Mary" (Hagia Maria), eleven more hail her as Theotokos; others add the attribution of "Immaculate" (Akeratos), "Most Blessed" (Kecharitomene), "Mistress" (Despoina), "Virgin" or "Ever-Virgin" (Aei-Parthenos)." (Frend 1984, էջ 836)
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Frend, 1984, էջ 836
- ↑ "Blue Letter Bible" lexicon results for parthenos Արխիվացված 1 Սեպտեմբեր 2007 Wayback Machine Retrieved 19 December 2007.
- ↑ Hippolytus of Rome. Against Beron and Helix: Fragment VIII. Վերցված է 26 August 2024-ին. «τῆς παναγίας ἀειπαρθένου Μαρίας» [the all-holy, ever-virgin Mary]
- ↑ The Titles of Saints, Orthodox Holiness, 18 December 2005
- ↑ «Universität Mannheim». www.uni-mannheim.de. 3 January 2019.
- ↑ Pope Francis, Laudato si', paragraph 241, published 24 May 2015, accessed 28 May 2024
- ↑ Madonna. (2008). In Encyclopædia Britannica. Retrieved 17 February 2008, from Encyclopædia Britannica Online: [1]
- ↑ «Catacombe di Priscilla». Արխիվացված է օրիգինալից 2009-11-01-ին. Վերցված է 2009-08-24-ին.
- ↑ Jeep, 2001, էջ 393
- ↑ Watts, Barbara. "Pietà". Grove Art Online. Oxford University Press, Retrieved 17 February 2008, http://www.groveart.com/ Արխիվացված 2008-08-21 Wayback Machine
- ↑ Zoffany Արխիվացված 2014-10-18 Wayback Machine, RoyalCollection.org, retrieved 18 October 2014
- ↑ 16,0 16,1 16,2 "Latin American Titles of Mary", All About Mary, International Marian Research Institute, University of Dayton.
- ↑ Paraguay: South America's Lewis Carroll world
- ↑ 18,0 18,1 "Titles of Mary", Regis University
- ↑ Website of Center for the Promotion of Devotion, Sanctuary of Mary of the Rosary of San Nicolás]
- ↑ 20,0 20,1 20,2 "Titles of the Holy Theotokos, Saint Mary", Coptic Orthodox Church of Alexandria, Diocese of Los Angeles