Ճնճղապաշար
| Ճնճղապաշար | |
 Ճնճղապաշար | |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Բույսեր (Plantae) |
| Ենթատիպ | Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes) |
| Կարգ | Մեխակածաղկավորներ (Caryophyllales) |
| Ընտանիք | Հնդկացորենազգիներ (Polygonaceae) |
| Ենթաընտանիք | Հնդկացորենայիններ (Polygonoideae) |
| Տրիբա | Polygoneae |
| Ցեղ | Մատիտեղ (Polygonum) |
| Տեսակ | Ճնճղապաշար (P. aviculare) |
| Միջազգային անվանում | |
| Polygonum aviculare | |
Ճնճղապաշար, ծտապաշար, մատիտեղ թռչնի, ճնճղկապաշար (լատին․՝ Polygonum aviculare), մատիտեղազգիների ընտանիքի միամյա բույս։ Ցողունը կանգուն է կամ գետնատարած, փռվող։ Տերևներն ամբողջական են, հերթադիր, ծաղիկները տերևածոցերում են, սպիտակ կամ վարդագույն։ Աճում է ամենուրեք, թուրմը բժշկության մեջ օգտագործվում է որպես արյունահոսությունը դադարեցնող և միզամուղ դեղամիջոց։ Սխալմամբ ճնճղապաշարը նույնացվում է ծտապաշարի (Capsella) հետ, որը խաչածաղկավորների ընտանիքի միամյա կամ երկամյա բույսերի ցեղ է։ Տերևները նստադիր են, ամբողջական։ Ծաղիկները մանր են, սպիտակ, վարդագույն կամ դեղնավուն։ Պտուղը պատիճակ է։
Նկարագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Միամյա մոլախոտ է։ Ցողունները միջին հաշվով ունեն 30-40 սմ երկարություն։ Տալիս է 5300 սերմնապտուղ։ Ծլում է վաղ գարնանը։ Ծաղկումը սկսվում է հունիսից և շարունակվում ամբողջ ամառվա ընթացքում։ Սերմերը երկար տարիներ հողում կարող են պահպանել իրենց ծլունակությունը։ Աճում է գրեթե բոլոր հողերում։ Ունի լավ զարգացած առանցքային արմատ, որի վերին ծայրին առաջացող բողբոջներից բույսը խիստ ճյուղավորվում է՝ տալով կարճ, շեշտված հանգույցներ։
Հենց այդ հանգույցներից էլ սկսվում են սրավուն-էլիպսաձև տերևներն ու նրանց ծոցից՝ 2-5-ական մանր, սպիտակ, կանաչավուն կամ վարդագույն ծաղիկները։ Բույսի սերմերը հեշտությամբ թափվում են՝ աղբոտելով հիմնականում հողը, ապա սերմնանյութը։ Պտուղը եռանիստ է, թխագորշ, շատ մանր։ Ծաղիկները կանաչ են՝ սպիտակ կամ վարդագույն ծածկույթներով[1]։ Լավ մշակված հողում արագ զարգանում է՝ ձևավորելով համատարած գորգ՝ խեղդելով մյուս բույսերին։ Այս բույսերից ստանում են ներկեր (արմատներից-կապույտը)։
Տարածվածություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Տարածված է Հայաստանի ցածրադիր, նախալեռնային ու լեռնային գոտիներում։ Ավելի շատ հանդիպում է ճամփեզրին, առուների ափերին, գյուղամիջյան ճանապարհներին։ Հանդիպում է նաև Մեծ Բրիտանիայում, Իռլանդիայում և Սկանդինավիայում։
Նշանակություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մատղաշ տերևները կարելի է օգտագործել որպես սնունդ աղցանների, ապուրների և տերևներից պատրաստված խյուսերի մեջ։ Դաղստանում այն օգտագործում են որպես կարկանդակի միջուկ[2]։
Բուժական ազդեցությունը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ունի բազմակողմանի ազդեցություններ, որոնք պայմանավորված են բույսի մեջ բազմաթիվ կենսաբանական միացությունների առկայությամբ։ Այն բարձրացնում է մեզի օրական արտադրությունը, մեզի հետ միասին դուրս բերում նատրիումի և քլորի պիոններ։ Արգելակում է քարերի գոյացմանը միզուղիներում, միզապարկում և երիկամներում։ Դրականորեն է ազդում աղեստամոքսային համակարգի գործունեության վրա` շնորհիվ իր դաբաղող, հակաբորբոքային, մանրէասպան հատկությունների։ Բույսը իջեցնում է արյան անոթների պատի թափանցելիությունը, բարձրացնում արյան մակարդելիությունը։ Բույսն ունի նաև ներքին բոլոր օրգանների, հատկապես արգանդի հարթ մկանների կծկողունակությունը բարձրացնող հատկություն։ Կիրառվում է միզաքարային հիվանդությունների, միզաթթվային դիաթեզի, միզածորանների խրոնիկական բորբոքումների, մի շարք մաշկային հիվանդությունների բուժման դեպքում։ Իր դաբաղող հատկության շնորհիվ կիրառվում է գաստրիտների և էնտերիտների (լուծով ընթացող) բուժման ժամանակ։ Բույսի արյունականգ և կծկող հատկությունները պայմանավորում են նրա հաջող կիրառումը արգանդի ատոնիկ արյունահոսությունների և թութքի բուժման մեջ։
Կիրառման եղանակները։ Ջրաթուրմ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]երեք ճաշի գդալ հումքը լցնել էմալապատ ամանի մեջ, ավելացնել երկու հարյուր միլիլիտր եռման ջուր։ Փակել կափարիչով և տասնհինգ րոպե եփել ջրային բաղնիքում, եռացող ջրի մեջ։ Հովացնել սենյակային ջերմության պայմաններում մինչև քառասունհինգ րոպե, քամել, մնացորդային հումքը, մզել և թափել։ Ստացված ջրաթուրմի ծավալը հասցնել երկու հարյուր միլիլիտրի ավելացնելով համապատասխան քանակությամբ եռացած ջուր։ Խմել 1/2 - 1/3-ական բաժակ, օրական երկուսից երեք անգամ, ուտելուց առաջ։ Բույսից կարելի է պատրաստել ջրաթուրմ արտաքին օգտագործման համար վերոհիշյալ եղանակով` վերցնելով հումքի կրկնակի բաժին։
Աղբյուր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Է. Գ. Ղուկասյան - Բուժում դեղաբույսերով։ Երևան։ «Նարեկացի» 1992 թվական էջ 77
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «Knotgrass: Polygonum aviculare». NatureGate. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
- ↑ Ռ․Ս․Կարապետյան, Հայաստանում տարածված մոլախոտների ատլաս, 1980
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- photo of herbarium specimen collected in Nuevo León in Mexico in 1989
- Howard, Michael. Traditional Folk Remedies, (Century, 1987); page 162.
Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ճնճղապաշար» հոդվածին։ 
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ճնճղապաշար» հոդվածին։
| ||||||||||||||
|