Երևան (երկնաքար)

Երևան
Հայտնաբերվել է	1911 և 1912
Երկիր	Հայաստան

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Երևան (այլ կիրառումներ)

Երևան երկնաքար, երկնաքար է, որ ընկել է 1911 թվականին Երևանի մոտակայքում։ Այս երկնաքարը հազվագյուտ տեսակի քար է՝ Հովարդիտ, ախոնդրիտ տեսակի (Howardite, achondrite)^[1]։ Քարը նախապես կշռում էր 107.2 գրամ^[2]։

Պատմություն

1975 թվականի փետրվարի 16-ի թողարկման մեջ լույս է տեսել Վ. Կալինովսկու հոդվածը «Գտեք ձեր երկնաքարը» վերնագրով, որտեղ հեղինակը կոչ է արել բնակչությանը հայտնել երկնաքարերի անկման և հայտնաբերման մասին տեղեկությունները։ Սամարայում բնակվող լեռնային ինժեներ, տեխնիկական գիտությունների թեկնածու Վ. Ա. Պետրոսյանը անդրադառնալով այս հոդվածինև առանց երկմտելու նամակ գրում ԽՍՀՄ Գիտությունների Աակադեմիայի Երկնաքարերի կոմիտե և հայտնում իր մոտ գտնվող երկնաքարի մասին։ 1911-1912 թվականներին նրա հորը փոխանցել են նույն թվականներին գտնված մի ապար, որը հավանաբար երկնաքար էր։ Քարի արտաքին մակերեսը հալված է, կտրվածքում ուներ մոխրագույն երանգ բաց և մութ գույնի ներառված կետիկներով։ Երկնաքարը բռունցքի չափ է եղել (մոտավորապես 5 х 6 х 7 սմ), բայց 1927-1928 թվականներին. Պետրոսյանը սղոցել էր այն, երեք մասի։ Մի մասը փոխանցել էր Ադրբեջանի պոլիտեխնիկ ինստիտուտի (Բաքու)։ Այդ կտորի ճակատագիրը անհայտ է։ Երկրորդ կտորը (68.5 գ) 1960 թվականին Պետրոսյանը ուղարկել է Կույբիշեվի պոլիտեխնիկ ինստիտուտի երկրաբանության ֆակուլտետ, սակայն այստեղ ոչ մի հետազոտություններ չի կատարվել, և այդ կտորը հետագայում Պետրոսյանը ուղարկել է Ռուսաստանի Գիտությունների Ակադեմիայի երկնաքարերի հավաքածու^[3]։ Երրորդ կտորը (38.7 գ), մոտավորապեսր 1975 թվականին, նա փոխանցել է Հայաստանի Գիտությունների Աակադեմիայի Երկրաբանական ինստիտուտի երկրաբանական թանգարան, որտեղից էլ այն անհետացել է^[2]։

Երկնաքարի քիմիական բաղադրություն

Երկնաքարի մեջ հայտնաբերվել են^[4]՝

Na[AlSi₃O₈]
CaAl₂Si₂O₈
(Ca,Na)[Al(Al,Si)Si₂O₈]
(Ca,Na)(Mg,Fe²⁺,Al,Fe³⁺,Ti)[(Si,Al)₂O₆]
(Fe,Ni)₂P
CaCO₃
Fe²⁺Cr³⁺₂O₄
Fe²⁺₂Fe³⁺((Si,Fe³⁺)₂O₅)(OH)₄
CaMg(CO₃)₂
Mg₂SiO₄
Fe²⁺TiO₃
Fe
(Fe,Ni)
(Mg,Fe²⁺)₂SiO₄
(Mg,Fe²⁺,Ca)(Mg,Fe²⁺)Si₂O₆
Fe²⁺_5-6(Mg,Fe²⁺)₅S₆(OH)₁₀
FeS

Հայաստանում գտնված այլ երկրաքար

Հայաստանում գտնված երկրորդ երկնաքարը ընկել է այդ ժամանակ Ելիզավետպոլի նահանգի Ղազախի գավառի Կուլպ գյուղի մոտ (այժմ՝ Կողբ) 1906 թվականի մարտի 29-ին։ Անկման վայրի անունով երկնաքարը անվանել են Կուլպ (Kulp)։ Մետեորիտը դասակարգվում է որպես սովորական խոնդրիտ 6-րդ տեսակի (Ordinary chondrite H6), այն նույնպես քարե մետեորիտ է։ Սկզբնական զանգվածը ենթադրաբար կշռում էր մոտ 10-11 կգ, իսկ պահպանված բեկորը, որը գտնվում է Ռուսաստանի Գիտությունների Ակադեմիայի Երկնաքարային հավաքածույում կշռում է 3.719 կգ^[5]^[6]։

Արտաքին հղումներ

Jerewan Meteorit, Jerewan (Eriwan), Armenien . Mindat (գերմ.)
Erevan in der Meteorological Bulletin Database (անգլ.)
Լուսանկարչություն. Encyclopedia of Meteorites (անգլ.)

Ծանոթագրություններ

↑ MinDat – Erevan meteorite (անգլ.).
↑ ^2,0 ^2,1 «Рассказ ё метеоритах». .meteorites.ru. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 12-ին. (ռուս.)
↑ Gerald Joseph Home McCall, Alan John Bowden, Richard John Howarth (Hrsg.): The History of Meteoritics and Key Meteorite Collections: Fireballs, Falls and Finds (= Geological Society Special Publication. 256). Geological Society, London 2006, ISBN 1-86239-194-7, S. 225 f. ((անգլ.), sp.lyellcollection.org).
↑ Detailed Mineral List. MinDat (անգլ.).
↑ «Meteoritical Bulletin: Search the Database». www.lpi.usra.edu. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 23-ին. (անգլ.)
↑ «The Meteorite Catalogue Database at the Natural History Museum». internt.nhm.ac.uk. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 23-ին. (անգլ.)

[MinDatloc-1] MinDat – Erevan meteorite (անգլ.).

[.meteorites-2] 2,0 ^2,1 «Рассказ ё метеоритах». .meteorites.ru. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 12-ին. (ռուս.)

[3] Gerald Joseph Home McCall, Alan John Bowden, Richard John Howarth (Hrsg.): The History of Meteoritics and Key Meteorite Collections: Fireballs, Falls and Finds (= Geological Society Special Publication. 256). Geological Society, London 2006, ISBN 1-86239-194-7, S. 225 f. ((անգլ.), sp.lyellcollection.org).

[4] Detailed Mineral List. MinDat (անգլ.).

[:1-5] «Meteoritical Bulletin: Search the Database». www.lpi.usra.edu. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 23-ին. (անգլ.)

[:2-6] «The Meteorite Catalogue Database at the Natural History Museum». internt.nhm.ac.uk. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 23-ին. (անգլ.)

[1]