Եվգենի Վախթանգով

Եվգենի Վախթանգով; ռուս.՝ Евгений Багратионович Вахтангов
Ծնվել է	փետրվարի 1 (13), 1883
Ծննդավայր	Վլադիկավկազ, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	մայիսի 29, 1922[…] (39 տարեկան)
Մահվան վայր	Մոսկվա, Խորհրդային Ռուսաստան
Գերեզման	Նովոդեվիչյան գերեզմանոց
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և ՌԽՖՍՀ
Կրթություն	Մոսկվայի պետական համալսարան
Մասնագիտություն	թատերական ռեժիսոր, կինոռեժիսոր, թատրոնի դերասան, թատերական ուսուցիչ, դերասան և մանկավարժ
Աշխատավայր	Մոսկվայի գեղարվեստական ակադեմիական թատրոն
Երեխաներ	Սերգեյ Վախթանգով
	Yevgeny Vakhtangov Վիքիպահեստում

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Եվգենի Վախթանգով (այլ կիրառումներ)

Եվգենի Բագրատի Վախթանգով (ռուս.՝ Евгений Багратионович Вахтангов, փետրվարի 1 (13), 1883^[1], Վլադիկավկազ, Ռուսական կայսրություն^[2] - մայիսի 29, 1922(1922-05-29)^[2]^[1]^[3]^[…], Մոսկվա, Խորհրդային Ռուսաստան^[2]), ռուսահայ ռեժիսոր, Վախթանգովի անվան թատրոնի հիմնադիրը։

Կենսագրություն

Եվգենի Վախթանգովը ռուսական թատրոնում սկզբնավորել է ֆանտաստիկական ռեալիզմը և իր՝ վախթանգովյան ուղղությունը։ Նա նաև Մոսկվայում հիմնադրել է դրամատիկական թատրոն։ Ծնվել է հայ մեծահարուստ գործարանատիրոջ ընտանիքում։ 1893-1903 թվականներին սովորել է Թիֆլիսի, ապա՝ Վլադիկավկազի գիմնազիաներում։ 1901 թվականին բեմադրել է պիեսներ, խաղացել ներկայացումներում, գրել է հոդվածներ, բանաստեղծություններ և տպագրել տեղի «Թերեք» թերթում։ 1903 թվականին ընդունվել է Մոսկվայի համալսարանի բնագիտության, ապա տեղափոխվել իրավաբանության ֆակուլտետ։ 1909-1911 թվականներին սովորել է Ալեքսանդր Ադաշևի թատերական դպրոցում։

1910 թվականին իր ուսուցչի՝ Լեոպոլդ Սուլերժիցկու հետ Փարիզի «Ռեժան» թատրոնում բեմադրել է Մորիս Մետեռլինկի «Կապույտ թռչուն» պիեսը։ 1911 թվականին ընդունվել է Մոսկվայի գեղարվեստական թատրոն։ 1912 թվականին Շվեդիայում, Դանիայում և Նորվեգիայում ծանոթացել է տեղի թատերական կյանքին։

1913 թվականին հիմնադրել և ղեկավարել է Ուսանողական դրամատիկական (հետագայում՝ «Մանսուրովյան») ստուդիան, որը 1921 թվականին դարձել է Մոսկվայի գեղարվեստական թատրոնի 3-րդ ստուդիա, 1926 թվականին՝ Վախթանգովի անվան դրամատիկական թատրոն։

Նա խաղացել է Թեքլտոնի (Չառլզ Դիքենսի «Օջախի ճռիկը»), Բրենդելի (Հենրիկ Իբսենի «Ռոսմերսհոլմ») և այլ դերեր, որոնք աչքի են ընկել կերպարի բնավորության ու նկարագրի հոգեբանական խորությամբ և ցայտուն վերարտադրությամբ։

Վախթանգովի ստեղծագործության գաղափարական մեկնակետը՝ բռնակալության մերկացումն ու դատապարտումը, բուրժուական-քաղքենիական աշխարհի սուր քննադատությունը, առավել դրսևորվել է նրա ռեժիսորական արվեստում (Գերհարտ Հաուպտմանի «Հաշտության տոն», Բերգերի «Ջրհեղեղ» (խաղացել է նաև Ֆրեզերի դերը))։

Վախթանգովի և ռեժիսոր Վսեվոլոդ Մեյերհոլդի ներկայացումներով սկզբնավորվել է ռուսական նոր թատրոնը։ Վախթանգովի ռեժիսորական արվեստի բարձր զարգացման շրջանը հետհեղափոխական առաջին 5 տարին էր, հիմքում բարու և չարի հակադրությունն էր, բարոյագեղագիտական գաղափարները, արվեստագետի և ժողովրդի միասնականությունը, արդիականության սուր զգացողությունը և այլն։

Այս սկզբունքները հետագայում զարգացրել են նրա աշակերտները՝ Ռուբեն Սիմոնովը, Բորիս Զախավան, Միխայիլ Չեխովը և ուրիշներ։ Վախթանգովի լավագույն բեմադրություններից են Ուիլյամ Շեքսպիրի «Տասներկուերորդ գիշերը», Անտոն Չեխովի «Հարսանիքը», Մ. Մետեռլինկի «Սուրբ Անտոնիոսի հրաշագործությունը», Յուհան Սթրինդբերգի «Էրիկ XIV-ը», Սեմյոն Անսկու «Հադիբուկը»։

Երրորդ ստուդիայում բեմադրել է Կարլո Գոցիի «Արքայադուստր Տուրանդոտ» պիեսը, որն իր լավատեսությամբ և կենսուրախությամբ նպաստել է Վախթանգովի անվան թատրոնի ոճական առանձնահատկությունների ձևավորմանը. Կոնստանտին Ստանիսլավսկին և Վլադիմիր Նեմիրովիչ-Դանչենկոն այդ ներկայացումը համարել են խոշորագույն հաղթանակ։

Դերասանական արվեստում վարպետորեն օգտագործելով իտալական դիմակների թատրոնի իմպրովիզացիայի միջոցները՝ Վախթանգովն ստեղծել է իր գեղարվեստական ուղղությունը՝ ֆանտաստիկական ռեալիզմը՝ յուրովի զարգացնելով Կ. Ստանիսլավսկու ուսմունքը։ Վախթանգովին համարել են «ռուսական արվեստի ապագա ղեկավար, ռուսական թատրոնի հույս»։

Դեռևս Վլադիկավկազում Վախթանգովն առնչվել է հայ թատերական գործիչների հետ, դիտել է Սիրանույշի և Հովհաննես Աբելյանի խաղը։ 1910-ական թվականներին ծանոթացել է Հովհաննես Զարիֆյանի, Օվի Սևումյանի, Արշավիր Շահխաթունու, Համո Բեկնազարյանի, Ռուբեն Մամուլյանի հետ։

1920 թվականին Ստանիսլավսկու համակարգի մասին դասախոսություններ է կարդացել Մոսկվայի հայկական դրամատիկական ստուդիայում։ Նրա ռեժիսորական արվեստն ազդել է Արշակ Բուրջալյանի, Արմեն Գուլակյանի, հատկապես՝ Վարդան Աճեմյանի ստեղծագործության վրա։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 ^2,8 Ростоцкий Б. И. Вахтангов Евгений Багратионович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1971. — Т. 4 : Брасос — Веш. — С. 338—339.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Encyclopædia Britannica

Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Եվգենի Վախթանգով» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Եվգենի Վախթանգով» հոդվածին։

[_cb89a388c4bb0065-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_ec892eac9f9110a1-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 ^2,8 Ростоцкий Б. И. Вахтангов Евгений Багратионович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1971. — Т. 4 : Брасос — Веш. — С. 338—339.

[_a1dfb926e0fe0326-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Encyclopædia Britannica

[1]