Եկատերինա Կլետնովա

Եկատերինա Կլետնովա
Ծնվել է	փետրվարի 3, 1869(1869-02-03) Մոսկվա, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	մայիսի 29, 1938(1938-05-29) (69 տարեկան) Ուժգորոդ, Չեխոսլովակիայի առաջին հանրապետություն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և  ԽՍՀՄ
Մասնագիտություն	հնագետ, ազգագրագետ, պատմաբան, երկրաբան, թանգարանագետ, թարգմանչուհի, preservationist, բանաստեղծուհի և հավաքորդ
Հաստատություն(ներ)	Սմոլենսկի պետական համալսարան
Գործունեության ոլորտ	հնագիտություն[1], ազգագրություն[1], տարածաշրջանային պատմություն[1], երկրաբանություն[1], թարգմանչական գործունեություն[1], Պահպանում[1], Ստեղծագործական և մասնագիտական գրություն[1] և հավաքորդություն[1]
Ալմա մատեր	Մոսկվայի բարձրագույն կանանց դասընթացներ
Տիրապետում է լեզուներին	ռուսերեն[1]
Ekaterina Kletnova Վիքիպահեստում

Եկատերինա Նիկոլաևնա Կլետնովա (ռուս.՝ Екатерина Николаевна Клетнова, փետրվարի 3, 1869(1869-02-03), Մոսկվա, Ռուսական կայսրություն - մայիսի 29, 1938(1938-05-29), Ուժգորոդ, Չեխոսլովակիայի առաջին հանրապետություն), ռուս գիտնական, հնագետ, ազգագրագետ, երկրաբան, գավառագետ, կոլեկցիոներ, թանգարանային գործիչ, թարգմանչուհի, մանկավարժ։ Սմոլենսկի մարզի հնագիտության, ազգագրության և պատմության վերաբերյալ աշխատությունների, բանաստեղծությունների և պիեսների, գրական թարգմանությունների հեղինակ։

Մասնակցել է Սմոլենսկի մարզի պատմությանն առնչվող գիտական ընկերությունների  և կազմակերպությունների աշխատանքներին, Սմոլենսկի և Վյազեմսկի ուեզդների հնագիտական պեղումներին (Վյազմա գետի ափերի երկայնքով գերեզմանաբլուրներ, Գնեզդովսկի գերեզմանատուն և այլն)։ Դասավանդել է գավառագիտություն Մոսկվայի հնագիտական ինստիտուտում, Սմոլենսկի հանրակրթական ինստիտուտում և այլ ուսումնական հաստատություններում, «Հայրենի երկրի ուսումնասիրություն» (Մ., 1918) մանկավարժների ուսումնական ձեռնարկի հեղինակ է։ Հեղափոխությունից հետո մասնակցել է հուշարձանների պահպանության կազմակերպությունների և հանձնաժողովների աշխատանքներին, գիտական աշխատանքը շարունակել Գնեզդովոյում։ 1924 թվականին գաղթել է Չեխոսլովակիա, որտեղ շարունակել է իր գիտական գործունեությունը, մասնակցել ռուսական սփյուռքի հասարակական և գիտական կյանքին։

Պատմության, երկրաբանության, հնագիտության, ազգագրության, բանահյուսության, արվեստի պատմության, բնական պատմության բնագավառում գիտական գործունեության արդյունքներն արտացոլվել են «Սմոլենսկի նահանգի օգտակար հանածոները» (1908), «Հայրենական պատերազմի արձագանքները Վյազեմսկի ուեզդի ավանդություններում և ավանդազրույցներում» (1911) և «Սեմլևո գյուղը 1812 թվականին» (1912), «Վյազեմսկի ուեզդի հնագիտական հետազոտությունները» (1915), «Սմոլենսկի մարզի ժողովրդական զարդարանքների խորհրդանիշները» (1924), «Մեծ Գնեզդովսկու գերեզմանատուն» (1925), «Ռուս ժողովրդի սկզբնավորումը (արևելյան սլավոնների սկյութա-սարմատական տարրեր)», « Գալարազարդի ծնունդը, դրա տարածումը և զարգացումը» (1933) և այլ աշխատանքներում։ Գրական աշխատանքը կապված է. արտասահմանյան օպերային լիբրետոների և պիեսների թարգմանությունների հետ, նրա  ստեղծագործություններից ամենահայտնին «Սմոլևեց փառավոր քաղաքը» պիեսն է։ Կլետնովայի հնագիտական, ազգագրական և արխիվային հավաքածուների մեծ մասը կորել է հեղափոխությունից հետո։ Պահպանված նյութերը գտնվում են տարբեր թանգարաններում և արխիվներում (Սմոլենսկի մարզի պետական արխիվ, Ռուսաստանի Դաշնության պետական արխիվ, պետական պատմական թանգարան, Ռուսաստանի գրականության և արվեստի պետական արխիվ, Սմոլենսկի պետական արգելոց-թանգարան և այլն)։ 21-րդ դարի սկզբին Կլետնովայի ժառանգության մեծ մասը մնում է չուսումնասիրված։

1999 թվականից Վյազմայում անցկացվում են «Կլետնովյան ընթերցումներ» գիտագործնական կոնֆերանսները։ Հետազոտողների կարծիքով Կլետնովան առաջին ռուս կին հնագետներից և Սմոլենսկի մարզի առաջին հնագետներից է, ով «խորը հետք է թողել Սմոլենսկի մարզի գիտական և մշակութային զարգացման գործում 20-րդ դարի առաջին քառորդում», նրա աշխատանքները չեն կորցրել իրենց գիտական նշանակությունը 21-րդ դարում։ 2007 թվականին վերահրատարակվեցին Կլետնովայի ընտիր ստեղծագործությունները։ 2014 թվականին Վյազմայում տեղադրվել է նրան նվիրված հուշատախտակ։

Ծնվել է 1869 թվականին Մոսկվայում, ազնվականության Վյազմայի ուեզդային ազնվականության պարագլուխ Նիկոլայ Ստեպանովիչ Կլետնովի և գեներալ-մայորի դուստր Եկատերինա Իվանովնայի (ծննդյամբ՝ Աստաֆևա) ընտանիքում։ Վաղ տարիներն անցել են Սմոլենսկի նահանգի Վյազեմայի ուեզդի Կոչետովոյի տոհմական կալվածքում։ Կրթություն է ստացել տանը, որն իր մեջ ներառել է օտար լեզուների (գերմաներեն, ֆրանսերեն, անգլերեն) ուսուցում։ Գրել է բանաստեղծություններ և պիեսներ, զբաղվել օպերային լիբրետոների և դրամատիկական ստեղծագործությունների գրական թարգմանություններով։ Առաջին հրատարակությունը լույս է տեսել 1888 թվականին։ Ֆրանսուա Կոպպեի «Գանձ» պիեսը Կլետնովայի թարգմանությամբ ցուցադրվել է Փոքր թատրոնի բեմում։ 1890 թվականին ընդունվել է Ռուս դրամատիկ գրողների և օպերային կոմպոզիտորների ընկերություն^[2][3][4][5]։

1892-1893 թվականներին սովորել է Մոսկվայի կանանց բարձրագույն դասընթացների բանասիրական-պատմական և բնագիտական բաժանմունքներում, եղել է Վասիլի Կլյուչևսկու, Ալեքսեյ Պավլովի, Դմիտրի Անուչինի, Ալեքսեյ Վեսելովսկու, Վլադիմիր Գերիեի և մյուսների դասախոսությունների ունկնդիրը^[6][3][5]։

Վաղ տարիքից հետաքրքրվել և մասնակցել է Սմոլենսկի մարզի պատմության ուսումնասիրությանն առնչվող տարբեր գիտական ընկերությունների և կազմակերպությունների աշխատանքներին։ 1896 թվականից եղել է Սմոլենսկի եկեղեցական և հնագիտական կոմիտեի, 1908 թվականից՝ Սմոլենսկի նահանգային գիտական արխիվային հանձնաժողովի (1911 թվականի դեկտեմբերի 12-ից՝ վարչության նախագահի տեղակալ), Սմոլենսկի նահանգի պատմության  ուսումնասիրության ընկերության անդամ։ 1911 թվականին դարձել է Վյազեմսկի քաղաքային դումային կից ստեղծված 1812 թվականի Հայրենական պատերազմի հիշատակի հավերժացման կոմիտեի նախագահը և «Ռուսական հնություններ» թանգարանի կառավարման կոմիտեի անդամ։ 1914 թվականի մայիսին մասնակցել է նահանգային գիտական արխիվային հանձնաժողովների ներկայացուցիչների առաջին համագումարին և դրանց համապատասխան կանոնակարգերին^[7][8][4]։

1909-1914 թվականներին սովորել է Մոսկվայի հնագիտական ինստիտուտում, Գորոդցովայի ղեկավարությամբ ուսման ընթացքում զբաղվել է Սմոլենսկի և Վյազեմսկի ուեզդների հնագիտական ուսումնասիրություններով և պեղումներով (Վյազմա գետի ափերի երկայնքով բլուրներ, Գնեզդովսկու դամբարանատեղ և այլն)։ Ինստիտուտն ավարտել է ոսկե մեդալով՝ ստանալով գիտնական-հնագետի կոչում։ 1916 թվականին դասավանդել է  գավառագիտություն Մոսկվայի հնագիտական ինստիտուտում։ Կլետնովայի մասնակցությամբ ինստիտուտի մասնաճյուղ է բացվել Սմոլենսկում^[6][9][3]։

… Կգա ժամանակ, երբ հեղափոխական բոցը կմարի, և երկիրը կանցնի խաղաղ կյանքի, խաղաղ շինարարության։ Եվ այն ժամանակ լուսավորյալ զանգվածը արդար կշտամբանքով կդիմի մեզ, թե ինչու մենք՝ գիտության ներկայացուցիչներս, չկարողացանք իրենց համար հավաքել ու պահպանել ժողովրդական ստեղծագործության այդ բոլոր հուշարձանները, ֆիքսել անհետացած կենցաղի բոլոր առանձնահատկությունները։ - Եկատերինա Կլետնովա[8]

1917 թվականի հեղափոխությունից հետո, որը հանգեցրել է մի շարք գիտական ընկերությունների փակմանը, Կլետնովան նոր պայմաններում փորձել է հնագիտական գործունեություն ծավալել, մասնակցել հուշարձանների պահպանության կազմակերպությունների և հանձնաժողովների աշխատանքներին։ Նա մանկավարժների համար գրել է «Հայրենի երկրի ուսումնասիրություն» (Մ., 1918)  ձեռնարկը։ 1918 թվականի հուլիսի 20-ին նշանակվել է Արևմտյան մարզերի ժողովրդական կրթության վարչության լիազոր ներկայացուցիչ Վյազեմսկի, Դորոգոբուժսկի և Յուխնովսկի ուեզդների գծով ։ Նույն տարվա վերջում տեղափոխվել է Սմոլենսկ, որտեղ ղեկավարել է նահանգային թանգարանի հնագիտական բաժինը^[10][11][6]։

1918-1921 թվականներին գավառագիտություն է դասավանդել Սմոլենսկի ժողովրդական կրթության բաժնի ժամանակավոր հրահանգիչների դասընթացներում, կոոպերատիվ հրահանգիչների դասընթացներում և Արևմտյան ռազմաճակատի քաղաքական բաժնի արտադպրոցականների դասընթացներում, դասախոսել է էքսկուրսիոն գործի մասին Քաղլուսի անգրագիտության վերացման դասընթացներում^[11]։

1921 թվականի հուլիսից եղել է Սմոլենսկի ժողովրդական կրթության ինստիտուտի գավառագիտության և նախնադարյան մշակույթի պատմության ամբիոնի պրոֆեսոր, շարունակել է իր գիտական աշխատանքը Գնեզդովոյում, հանդես է եկել այնտեղ թանգարան-արգելոցի ստեղծման օգտին։ Եղել է Վիտեբսկի, Վորոնեժի, Պսկովի, Սարատովի, Տաուրիդայի^[12], Տվերի և Տուլայի նահանգային արխիվային գիտական հանձնաժողովների, թանգարանային գործերի կառավարման կազմակերպությունների, հուշարձանների պաշտպանության հանձնաժողովի, «Հին Սմոլենսկ» թանգարանի կազմակերպման հանձնաժողովի անդամ և այլն։ Մասնակցել է Սմոլենսկի նահանգի ուսումնասիրության միությանը կից Վլադիմիր Դոբրովոլսկու անվան մշակութային և պատմական բաժնի ստեղծմանը, նահանգի արվեստի ենթաբաժնի հնագիտական բյուրոյում և Սմոլենսկի հնագիտական ընկերությունում, «Смоленская новь» ամսագրի հրապարակման մեջ^[10][3][8]։

Սակայն հետազոտողի բազմաթիվ նախաձեռնություններ չեն արժանացել նոր կառավարության աջակցությանը։ 1924 թվականին Սմոլենսկի համալսարանի գործուղմամբ Կլետնովան մեկնել է Չեխոսլովակիա՝ «ուսումնասիրելու պրոսլավոնական մշակույթը» և մասնակցելու մարդաբանական կոնգրեսին և չի վերադարձել ԽՍՀՄ^[10]։

Հաստատվելով Պրահայում, Կլետնովան շարունակել է իր գիտական գործունեությունը, մասնակցել է Չեխոսլովակիայում ռուսական սփյուռքի հասարակական և գիտական կյանքին։ Համագործակցել է Ն. Պ. Կոնդակովի անվան հնագիտական ինստիտուտի, Պրահայի ազգային թանգարանի հետ, մասնակցել պրոֆեսոր Լյուբոր Նիդեռլեի սեմինարին, տարբեր դասընթացների և դասախոսությունների։ Եղել է Կարլովի համալսարանի Ռուսական պատմական ընկերության և հնագիտական ընկերության անդամ, Ռուս գրողների և լրագրողների միության և Ռուսաստանի կանանց փոխօգնության միության անդամ^[13][10]։

Մասնակցել է Ժողովրդական արվեստի միջազգային կոնգրեսի Ռուսաստանի մանկավարժական համագումարին, զեկուցումներով հանդես է եկել Պրահայի պատմական ընկերությունում, գրել գրախոսականներ Խորհրդային Միության հնագիտական և ազգագրական հետազոտությունների վերաբերյալ։ Ձգտելով ավելի մոտ լինել եվրոպական գիտությանը, 1927 թվականի օգոստոսին Կլետնովան տեղափոխվել է Փարիզ, բայց այնտեղ աշխատանք գտնել չի կարողացել և շուտով վերադարձել է Պրահա^[10][14]։

Զբաղվել է ասեղնագործությամբ, վաստակել է իր ասեղնագործությունները վաճառելով, գերմաներենի դասեր է տվել, դայակ աշխատել պրոֆեսոր Ալեքսանդր Կալիտինսկու և դերասանուհի Մարիա Գերմանովայի ընտանիքում^[10]{{sfn|Ковалёв|2014|с=45}}։

1935 թվականին Չեխոսլովակիայի կառավարության կողմից ռուս փախստականներին աջակցության ծրագրի ավարտից հետո Կլետնովան տեղափոխվել է Ուժգորոդ, որտեղ անցկացրել է իր կյանքի վերջին տարիները^[10]։

Մահացել է Ուժգորոդում 1938 թվականին։ Թաղվել է «Կալվարիա» գերեզմանատանը, սակայն գերեզմանի տեղը կորել է^[15][3]։

Կլետնովայի գիտական գործունեությունն իրականացվել է տարբեր ուղղություններով՝ պատմություն, երկրաբանություն, հնագիտություն, ազգագրություն, բանահյուսություն, արվեստի պատմություն, բնական պատմություն և կապված է Սմոլենսկի մարզի ուսումնասիրության, հնագիտական, ազգագրական, բնական պատմության հավաքածուների հավաքագրման հետ։ Սմոլենսկի մարզում երկրաբանական հետազոտությունների արդյունքները նկարագրված են նրա «Սմոլենսկի նահանգի հանքային պաշարները» (1908) աշխատությունում^[8]։

1909 թվականին Կլետնովան մասնակցել է Սմյադին գետի ափին գտնվող Բորիսոգլեբսկի վանքի հնագիտական պեղումներին, Գնեզդովսկի բլուրների պեղումներին, որոնք իրականացվել են Սմոլենսկի նահանգային գիտական արխիվային հանձնաժողովի կողմից։ Գնեզդովի տարբեր տարիների հետազոտությունների արդյունքներն ամփոփված են «Մեծ Գնեզդովի գերեզմանատունը» (1925) աշխատությունում^[16]]։

Կլետնովայի մի շարք պատմական հետազոտություններ կապված են 1812 թվականի Հայրենական պատերազմի հետ, դրանց արդյունքներն արտացոլված են նրա «Հայրենական պատերազմի արձագանքները Վյազեմսկի շրջանի լեգենդներում և ավանդազրույցներում» (Սմոլենսկ, 1911) և «Սեմլևո գյուղը 1812 թվականին» (Սմոլենսկ, 1912), «Վյազեմսկի ուեզդի հնագիտական հետազոտություն» (Մ., 1915) աշխատություններում^[6][5]։

20-րդ դարի սկզբին Կլետնովան հնագիտական հետազոտություն և պեղումներ է անցկացրել Սմոլենսկի և Վյազեմսկի ուեզդների տարածքներում, ուսումնասիրել է մոտ 10 բլուրների խմբեր Վյազմա գետի միջին և ստորին հոսանքի երկայնքով և Օսմա գետի հովտում։ Հետազոտողը հայտնաբերել և պեղել է նեոլիթյան Բորովշչինա հնավայրը, բացահայտել և նկարագրել հնագույն ռուսական Ռուսյատկա բնակավայրը, պեղել բլրախմբեր Օտնոսովո, Խոժաևո, Լիտվինովո, Տուպիչինո գյուղերի մոտ և այլն, գրել է մի շարք աշխատություններ Սմոլենսկի երկրամասի զարգացման ու բնակեցման ուսումնասիրության վերաբերյալ^[8][17][18]։

Կլետնովայի գիտական գործունեության մեջ նշանակալի տեղ են գրավել ազգագրական հետազոտությունները՝ կապված գյուղացիական կենցաղային իրերի հավաքածուների, հագուստի և ասեղնագործության հավաքածուների և այդ հուշարձանների վրա ներկայացված ժողովրդական զարդանախշերի ուսումնասիրության հետ։ Նրա «Սմոլենսկի երկրամասի ժողովրդական դեկորացիաների խորհրդանիշները» (1924) աշխատանքը դարձել է ռուսական ասեղնագործության իմաստաբանությանը նվիրված առաջին գործերից մեկը^[8]։ Զարդանախշի ուսումնասիրությունը Կլետնովան շարունակել է արտագաղթում, որտեղ նա պատրաստել է զեկույց «Խորհրդանիշները սլավոնական զարդարանքում», գրել «Ռուս ժողովրդի ակունքները (արևելյան սլավոնների սկյութ-սարմատական տարրեր)» և «Գալարազարդի ծնունդը, դրա տարածումն ու զարգացումը» (1933) աշխատությունները^[16][19][20]։

Կլետնովան տիրապետել է չորս օտար լեզվի, թարգմանել է օպերային լիբրետոներ և օտար հեղինակների պիեսներ։ Նրա ստեղծագործությունների ցանկում ներառված են 14 անուն երաժշտական դրամատիկական և 5 դրամատիկական թարգմանություններ^[4]։ Կլետնովայի թարգմանական աշխատանքները, ակնարկները, պիեսները և բանաստեղծությունները տեղ են գտել 19-րդ դարի վերջի,  20-րդ դարի առաջին քառորդի պարբերականներում և արխիվային ֆոնդերում, բանասերներ Լ. Վ. Պավլովայի և Տ. Կ. Պաստեռնակի վկայությունների համաձայն նրա գրական աշխատանքները մինչև 2016 թվականը «հատուկ ուսումնասիրության առարկա չեն դարձել»^[21]։ Հետազոտողները Կլետնովայի ամենակարևոր գրական ստեղծագործությունների շարքին են դասել «Սմոլևեց փառապանծ քաղաքը» պիեսը, որը նվիրված է Ռուսաստանի պատմության շրջադարձային կետին, որը կապված է հեթանոսությունից քրիստոնեության անցման հետ։ Ստեղծագործության ժանրը հեղինակը սահմանել է որպես «էպիկական-ծաղրածուական գործողություն»^[22]։

1917 թվականի հեղափոխությունից և Կլետնովների տոհմական կալվածքի ազգայնացումից հետո հնագիտական, ազգագրական և արխիվային հավաքածուների մեծ մասը և Կլետնովայի գրադարանը կորել են։ Հետազոտողի կյանքին և գործունեությանը վերաբերող նյութերը գտնվում են տարբեր թանգարաններում և արխիվներում^[10]։

Կլետնովայի գրական ստեղծագործությունների և գեղարվեստական թարգմանությունների ձեռագրերի («Գիշերը Վոլգայում», «Կոպպե», «Անցորդը», «Սմոլևեց փառապանծ քաղաքը», «Զինագործը», «Տրոյացիները Կարթագենում» և այլն), տեքստերը, նրա զեկույցները և գավառագիտության դասախոսությունները, հնագիտական պեղումների վերաբերյալ նյութերը, Վյազմայի պատմության վերաբերյալ գրառումները, նահանգային արխիվային հանձնաժողովների հետ նամակագրությունները գտնվում են Սմոլենսկի մարզի պետական արխիվում^[23]։

Հրատարակված և չհրապարակված հոդվածների ձեռագրեր («Հին սլավոններ», «Վարանգներից դեպի խազարներ տանող ճանապարհը», «Սիմվոլներ» և այլն), Կլետնովայի նամակագրությունը ռուսական սփյուռքի գիտության և մշակույթի հաստատությունների, կազմակերպությունների և գործիչների հետ, լուսանկարչական նյութեր և 1921-1939 թվականներին վերաբերող այլ փաստաթղթեր 1946 թվականին փոխանցվել են Ռուսաստանի Դաշնության պետական արխիվ (F. R-6770, 1 op., 52 հատ)՝ որպես Պրահայում Ռուսաստանի արտասահմանյան արխիվների նյութերի մաս^[24]։

Կլետնովայի հետհեղափոխական շրջանի նամակային ժառանգության մի մասը պահվում է Պետական պատմական թանգարանի գրավոր աղբյուրների բաժնում (Ֆ. 431. կետ 407), մի մասը՝ Ռուսաստանի գրականության և արվեստի պետական արխիվում (Ֆ. 1568. Op. 1. D. 83)^[10][25]:

Հետազոտողի կողմից 19-րդ դարի վերջին - 20-րդ դարի սկզբին Սմոլենսկի նահանգի Վյազեմսկի և Դուխովշչինսկի ուեզդներում հավաքված ազգագրական հավաքածուները գտնվում են Սմոլենսկի պետական արգելոց-թանգարանում^[5][19]։

Գրքերի հավաքածուն («Եկատերինա Նիկոլաևնա Կլետնովա» սեփականատիրական դրոշմակնիքով և «Ե. Ն. Կլետնովայի գրադարանը» գրքապիտակով), 19-րդ դարի ռուս և արտասահմանյան գրողների ստեղծագործությունների կենդանության օրոք հրատարակությունները (այդ թվում՝ ձոնագրություններով) պահվում են  Սմոլենսկի մարզային ունիվերսալ գրադարանի հազվագյուտ հրատարակությունների ֆոնդում^[26]։

21-րդ դարի սկզբի դրությամբ Կլետնովայի ժառանգության մեծ մասը մնում է չուսումնասիրված^[27]։

ԽՍՀՄ-ից Կլետնովայի արտագաղթից հետո հայրենիքում նրա անունը մոռացվել է։ Ռուս հետազոտողները անդրադարձել են նրա ժառանգությանը վերակառուցումից հետո։ 1999 թվականից ի վեր Վյազմայում անցկացվում են «Կլետնովյան ընթերցումներ» գիտական և գործնական կոնֆերանսներ, որոնք նվիրված են Սմոլենսկի երկրամասի գիտության և մշակույթի զարգացման գործում հետազոտողի ներդրման ուսումնասիրությանը^{[28][17][27][29]}]։

Ըստ հետազոտողների, Կլետնովան, ով առաջին ռուս կին հնագետներից և Սմոլենսկի շրջանի առաջին հնագետներից է, «խորը հետք է թողել Սմոլենսկի մարզի գիտական և մշակութային զարգացման գործում 20-րդ դարի առաջին քառորդում»^[9][17], նրա աշխատանքները հնագիտության, ազգագրության և տարածաշրջանի պատմության մեջ չեն կորցրել իրենց գիտական նշանակությունը 21-րդ դարում^[15]։ 2007 թվականին վերահրատարակվեցին Կլետնովայի ընտիր աշխատությունները^[30][31]։

2014 թվականին Վյազմայի Բոգորոդիցկայա եկեղեցու կցաշենքերից մեկում, որտեղ  գտնվում է քաղաքային պատմագավառագիտական թանգարանը տեղադրվել է Կլետնովային նվիրված հուշատախտակ^[17]։

• Клетнова Е. Н. Полезные ископаемые Смоленской губернии. — Смоленск, 1908.
• Клетнова Е. Н. Отзвуки Отечественной войны в преданиях и сказаниях Вяземского уезда. — Смоленск: Губ. Կաղապար:Тип., 1911. — 85 с.
• Клетнова Е. Н. Село Семлёво в 1812 году // Смоленская старина. —Смоленск, 1912. — В. 2. — С. 413—421.
• Клетнова Е. Н. Археологические разведки Вяземского уезда. — М., 1915.
• Клетнова Е. Н. Хронолог событий, относящихся к Борисоглебскому предместью в Смоленске на Смядыни // Смоленская старина. —Смоленск, 1916. — В. 3, ч. 2. — С. 1—4.
• Клетнова Е. Н. Археологические разведки и раскопки в Вяземском уезде. 1912 г. // Смоленская старина. —Смоленск, 1916. — В. 3, ч. 2. — С. 1—18.
• Клетнова Е. Н. Археологические разведки городища близь дер. Тупичино Боровищенской волости Вяземского уезда // Смоленская старина. —Смоленск, 1916. — В. 3, ч. 2. — С. 19—24.
• Клетнова Е. Н. Раскопки Гнёздова левобережного // Смоленская старина. —Смоленск, 1916. — В. 3, ч. 2. — С. 33—41.
• Клетнова Е. Н. Изучение родного края. — М., 1918.
• Клетнова Е. Н. Символика народных украс Смоленского края // Труды Смоленских государственных музеев. —Смоленск, 1924. — В. 1. — С. 111—126.
• Клетнова Е. Н. Остатки змеиного культа в пределах Смоленской губернии // Научные известия Смоленского государственного университета. —Смоленск, 1924. — Т. 2 : Общественно-гуманитарные науки. — С. 149—159.
• Клетнова Е. Н. Великий Гнёздовский могильник // Niederluv sbornik. —Praha, 1925. — С. 309—322.
• Клетнова Е. Н. Избранные труды из собрания Вяземского историко-краеведческого музея и коллекций вяземских краеведов. — Вязьма: ВФ ГОУ МГИУ, 2007. — 212 с. — ISBN 978-5-902327-46-2^[15][3]

• «Родной Смоленщине — ум, талант, любовь» : Научно-краеведческая конференция, посвящённая археологу и этнографу Е. Н. Клетновой. — Вязьма, 1999.
• Незабытые могилы : российское зарубежье : некрологи 1917—1997 : в 6 т. / Российская гос. б-ка. Отд. лит. рус. зарубежья ; сост. В. Н. Чуваков ; под ред. Е. В. Макаревич. — М. : Пашков дом, 2001. — Т. 3 : И—К. — С. 305. — 675 с. — 1000 экз. — ISBN 5-7510-0195-8 (т. 3).
• Журавлёва Л. С. Клетнова Екатерина Николаевна // Смоленская область : Энциклопедия. — Смоленск : СГПУ, 2001. — Т. 1 : [Персоналии]. — С. 114—115.
• Клетнова Екатерина Николаевна // Личные фонды Государственного архива Российской Федерации (1917—2000 гг.) : Путеводитель. — М., 2001. — Т. 5. — С. 209—210. — ISBN 5-8243-0276-6.
• Иванов М. В. Клетнова Екатерина Николаевна // Коллекционеры и музейные деятели Смоленского края (XIX — первая треть XX в.) : биобиблиографический словарь / М. В. Иванов; ОГОУ ВПО СГИИ. — Смоленск, 2011. — С. 39—42. — 120 с.
• Петрова Е. Н. Клетнова Екатерина Николаевна // Возвращённые имена в контексте историко-культурного наследия региона : Материалы научно-практической конференции. — Вязьма : ВФ ГОУ МГИУ, 2011. — С. 78—83. — 139 с.
• Клетнова Екатерина Николаевна // Государственный архив Смоленской области и его филиал в городе Вязьма : путеводитель. — Смоленск, 2012.
• Ковалёв М. В. Повседневная жизнь российской эмиграции в Праге в 1920—1930-е годы : исторические очерки / М. В. Ковалёв. — Саратов : Сарат. гос. техн. ун-т им. Ю. А. Гагарина, 2014. — 154 с.
• Павлова Л. В., Пастернак Т. К. Религиозные воззрения древних славян в пьесе Е. Н. Клетновой «Славный город Смолевец» // Вестник славянских культур. —М., 2016. — С. 105—115.
• Белозёрова И. В. «И болит моё сердце, болит!»: 1917 г. в судьбе и научной деятельности Е. Н. Клетновой // 1917 год: российская археология на переломе эпох : Материалы Международной научной конференции / отв. ред. И. А. Сорокина. — М. : Институт археологии РАН, 2017. — С. 7—9. — 92 с. — ISBN 978-5-94375-216-2.

• Сорокина М. Ю. «Клетнова Екатерина Николаевна». Некрополь Российского научного зарубежья. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 18-ին.
• «Клетнова Екатерина Николаевна». Московский педагогический государственный университет. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հուլիսի 9-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 18-ին. {{cite web}}: Check |url= value (օգնություն)
• Сергина Т. В. — Электронное периодическое издание«Археология Вяземского края: достижения и перспективы». Материалы VIII Городецких чтений. Открытый текст. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 18-ին.
• «Коллекция Е. Н. Клетновой». Российская государственная библиотека. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 18-ին.(չաշխատող հղում)
• Козикова Л. М. «Этнографические коллекции Екатерины Николаевны Клетновой в Смоленском музее». Смоленский государственный музей-заповедник. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մայիսի 30-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 18-ին.
• Богомолова Э. В. «Е. Н. Клетнова и Клетновские чтения». Вяземская централизованная библиотечная система муниципального образования «Вяземский район» Смоленской области. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 18-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Եկատերինա Կլետնովա» հոդվածին։

Չափորոշչային վերահսկողություն GND: 138835802 · ISNI: 0000000066876727 · LCCN: no2007035526 · NKC: js2017947593 · VIAF: 49002350 · WorldCat VIAF: 49002350