Jump to content

Դիբոլդ Շիլլինգ Կրտսեր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դիբոլդ Շիլլինգ Կրտսեր
Ծնվել է1460[1]
ԾննդավայրԱգնո
Վախճանվել էնոյեմբերի 3, 1515(1515-11-03)
Վախճանի վայրԼյուցերն, Շվեյցարիա
Մասնագիտությունպատմաբան և գրող
ՔաղաքացիությունՇվեյցարիա
 Diebold Schilling the Younger Վիքիպահեստում

Դիբոլդ Շիլլինգ Կրտսեր (գերմ.՝ Diebold Schilling der Jüngere; անգլ.՝ Diebold Schilling the Younger, 1460[1], Ագնո - նոյեմբերի 3, 1515(1515-11-03), Լյուցերն, Շվեյցարիա[2][3]}[3]), շվեյցարացի մատենագիր, «Լյուցեռնյան Շիլլինգ»-ի՝ շվեյցարական ամենահայտնի պատկերազարդ տարեգրություններից մեկի հեղինակ։

Տրիբոլթինգենի ճակատամարտից հետո (1499): Մանրանկարչություն Դիբոլդ Շիլլինգ Կրտսերի «Լուցեռնյան տարեգրությունից», 1513

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լյուցեռնի քաղաքապետարանի դիմաց հրապարակ (1508)։ Մանրանկար Դիբոլդ Շիլլինգ Կրտսերի Լյուցեռնի ժամանակագրությունից, 1513

Ծնվել է մոտավորապես 1460 թվականին Հագենաուում (ժամանակակից Ագնո կանտոն, Ստորին Հռենոս դեպարտամենտ, Ֆրանսիա) տեղի բյուրգեր Հանս Շիլլինգի ընտանիքում, ով մինչ այդ ստացել է քաղաքային գրագրի պաշտոն Լյուցեռնում։ Շվեյցարացի հայտնի պատմաբան և մատենագիր Դիբոլդ Շիլլինգ Ավագի եղբորորդին է[4]։ Կանոնական իրավունք է սովորել նախ Բազելում, ապա Պավիայում[5]։

Բավականին սկանդալային համբավ է ունեցել, քանի որ նրա հայրը վարձկան և արկածախնդիր է եղել, ով ծառայել է Հունգարիայի թագավոր Մատյաշ Հունյադիի մոտ, սակայն 1488 թվականին վերադարձել է հայրենիք՝ որպես մուրացկան։ 1477 թվականի հունվարի 5-ին, լինելով շատ երիտասարդ, նա մասնակցել է բուրգունդացիների դեմ Նանսիի պատմական ճակատամարտին։

1479 թվականից Լյուցեռնում ծառայել է որպես քաղաքային գրագիր[4], իսկ 1482 թվականից՝ թագավորական և պապական նոտար։ 1481 թվականին ստացել է վանական աստիճան՝ 1483 թվականին դարձել է Սուրբ Պետրոսի մատուռի և Սուրբ Լեոդեգերի հոգևոր սպասավոր[2]։ Սակայն նրա բարոյական կերպարն ու պահվածքն այնքան բողոքներ են առաջացրել, որ 1487 թվականին նրան ձերբ��կալել են և 2 տարի բանտարկել աշտարակում, որտեղից ժամանակից շուտ ազատ են արձակել ազդեցիկ մարդկանց, այդ թվում՝ հայտնի մատենագիր և քաղաքային խորհրդի անդամ Մելխիոր Ռուսի և իր հոր երաշխավորությամբ[6]։

Ազատ արձակվելուց անմիջապես հետո նա կրկին ներքաշվել է կեղտոտ պատմության մեջ՝ հարբած ծեծկռտուքի ժամանակ սպանելով տեղի պանդոկի այցելուին, ինչի համար նրան տուգանել և ստիպել են ամեն տարի հիշատակի պատարագ մատուցել իր զոհի համար։ 1494-1497 թվականներին Շիլլինգ Կրտսերը փաստաթղթերում հիշատակվում է որպես գինու առևտրի գործարքներ կատարող նոտար[7]։

1497 թվականին աշխատանքի է անցել որպես թարգմանիչ Միլանում Շվեյցարիայի դեսպանի մոտ՝ ենթադրաբար դառնալով Միլանի դուքս Լոդովիկո Մորոյի գործակալը[2]։ Հետագայում ծառայության է անցել Սուրբ Հռոմեական կայսրության կայսր Մաքսիմիլիան I-ի մոտ՝ այդպիսով դառնալով «երկու տիրոջ ծառա»[8]։

Լինելով Ֆրանսիայի եռանդուն հակառակորդ և նրա կողմնակիցների, մասնավորապես՝ Լյուցեռնի մատենագիր Պետերման Էտերլինի քննադատ, Դիբոլդ Շիլլինգ Կրտսերը բացահայտորեն համակրել է կայսր Մաքսիմիլիան I-ին, ով 1507 թվականին նրան անձամբ հրավիրել է Կոնստանցի Ռայխստագի ժողովին[6]։

Մահացել է 1515 թվականի նոյեմբերի 3-ին, ըստ այլ աղբյուրների՝ 1516-1523 թվականներին[9], Լյուցեռնում։ Թաղվել է 1633 թվականին հրդեհից ամբողջությամբ ավերված Սուրբ Լեոդեգարի եկեղեցու գերեզմանատանը, որի տեղում 1638 թվականին կառուցվել է նոր տաճար (գերեզմանը կորել է)։ Լյուցեռնում նրա տունը պահպանվել է Սանկտ Լեոդեգարշտասե 13 հասցեում։

Ստեղծագործություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համարվում է «Լյուցեռնյան Շիլլինգ» կամ «Լյուցեռնյան ժամանակագրություն» (գերմ.՝ Luzerner Chronik) պատկերազարդ տարեգրության հեղինակ, որը կազմվել է 1509-1513 թվականներին[4] միջին վերինգերմաներեն լեզվով, որը 1513 թվականի հունվարի 15-ին ներկայացրել է Լյուցեռնի քաղաքային խորհրդին։ Ընդգրկելով Լյուցեռնի հիմնադրումից մինչև 1509 թվականը ընկած ժամանակահատվածը և պարունակելով 1385 թվականից սկսած բնօրինակ տեղեկություններ, որն ըստ երևույթին, մնացել է անավարտ։

Որպես պատմաբան՝ Դիբոլդ Շիլլինգ Կրտսերը նշանակալի ներդրում է ունեցել իր ժամանակի պատմագրության մեջ։ XIV-XV դարերի պատմական իրադարձությունները նկարագրելիս նա, անշուշտ, օգտագործել է Բենեդիկտ Չախտլանի ժամանակագրությունը (1470), Հարթման Շեդելի Նյուրնբերգյան ժամանակագրությունը (1493), Նիկլաուս Շրադինի Շվաբական պատերազմի հանգավորված ժամանակագրությունը (1500) և Պետերման Էտերլինի Շվեյցարիայի Համադաշնության ժամանակագրությունը (1507), միևնույն ժամանակ, նա օգտագործել է Մելխիոր Ռուսի, Հայնրիխ Գունդելֆինգենի և իր հորեղբոր Դիբոլդ Շիլլինգ Ավագի (1480-ականներ) ժամանակագրությունները, որը համարվում է հետազոտողների քննարկման առարկա[7], XV դարի վերջի - XVI դարի սկզբի որոշ իրադարձությունների մասին նա հստակ ներկայացնում է որպես ականատես։

Նա առանձնահատուկ ուշադրություն է դարձնում 1474-1513 թվականներին, մասնավորապես, Շվեյցարիայի միության արտաքին քաղաքականությանն ու դիվանագիտությանը, ռազմական հակամարտություններին և դրանցում վարձկան շվեյցարական զորքերի մասնակցությանը։ Միևնույն ժամանակ բավական մանրամասն նկարագրում է տեղի քաղաքային, աշխարհիկ և եկեղեցական կյանքը։

Պատմաբանների համար զգալի նշանակություն ունի «Լյուցեռնի ժամանակագրության» բազմաթիվ մանրանկարները, որոնցից մագաղաթի 341 թերթերի վրա ներկայացված է ընդամենը 443-ը[10], որոնք պարունակում են քաղաքական իրադարձությունների, պետական միջոցառումների, ռազմական գործողությունների, կրոնական արարողությունների մանրամասն պատկերներ, ինչպես նաև XIV-XVI դարերի Շվեյցարական միության և հարակից պետությունների (Բուրգունդիա, Ֆրանսիա, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն և այլն) հագուստ, զրահ, զենք, ռազմական տեխնիկա, դրոշներ, խորհրդանիշեր, ամրաշինական կառույցներ։ Այդ պատկերներում, որոնցով նկարարազարդվել են ձեռագրի թերթերի մեծ մասը, նկատելի է Վերածննդի արվեստի ազդեցությունը[11], որոնց թվում կան գոթական երկէջանոց շրջանակներով պարփակված պատկերներ։ Ենթադրվում է, որ մանրանկարների մեծ մասի հեղինակը հենց Դիբոլդ Շիլլինգն է[2], իսկ մնացածը ստեղծվել է անհայտ նկարչի կողմից[12]։

Հեղինակի ժամանակակից դարաշրջանի կյանքի որոշ մանրամասների գունեղ նկարազարդումները, սակայն, չեն կարող համարվել որպես արժանահավատ աղբյուրներ XIV-րդ դարի ավելի վաղ շրջանի և XV-րդ դարի առաջին կեսի իրողությունների ներկայացման համար[13]։

Ժամանակագրության ձեռագիրը, որը բաղկացած է 660 թերթից՝ 39,5 X 28,5 սմ ձևաչափով, պահվում է Լյուցեռնի կենտրոնական գրադարանում (Zentral und Hochschulbibliothek Luzern, Hs. S. 23)։ Դրա մեկնաբանական գիտական հրատարակությունը լույս է տեսել 1932 թվականին Ժնևում Ռոբերտ Դարերի և Պաուլ Գիլբերտի խմբագրությամբ, ֆաքսիմիլային հրատարակությունը պատրաստվել է 1977 և 1981 թվականներին Մյունխենում, Լոզանի համալսարանի արվեստի պատմաբան պրոֆեսոր Ալֆրեդ Ա. Շմիդի կողմից։

Մանրապատկերների պատկերասրահ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հրապարակումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Diebold Schilling. Luzerner Bilderchronik 1513: zur VI. Jahrhundertfeier des Eintrittes Luzerns in den Bund der Eidgenossen, herausgegeben von Robert Durrer und Paul Hilber. — Genf: Sadag, 1932.
  • Die Schweizer Bilderchronik d. Luzerner Diebold Schilling. 1513, herausgegeben von Alfred A. Schmid. — Munich, 1977 (факсим.); Munich, 1981 (факсим. с комм.).

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Давыдов А. Г., Карабед И. К., Маслов А. Н. Воинские традиции швейцарского Средневековья. — Нижний Новгород: Типография «Поволжье», 2013. — 312 с.: ил. — (Bibliotheca Helvetica). — ISBN 978-5-98449-219-5.
  • Georg von Wyß. Schilling, Diebold (Luzerner Chronist) // Allgemeine Deutsche Biographie. — Band 34. — Leipzig: Duncker & Humblot, 1892. — S. 717–718.
  • Paul Ganz. The Lucerne Chronicle of Diebold Schilling // The Burlington Magazine for Connoisseurs. — Volume 63. — No. 366. — Burlington Magazine Publications Ltd, 1933. — pp. 126–128.
  • Carl Gerhard Baumann. Über die Entstehung der ältesten Schweizer Bilderchroniken (1468—1485). — Bern: Schriften der Berner Burgerbibliothek, 1971.
  • Carl Pfaff. Die Familie Schilling // Die Schweizer Bilderchronik des Luzerners Diebold Schilling 1513. Hrsg. von Alfred A. Schmid. — Luzern, 1981. — S. 535–540.
  • Carl Pfaff. Die Welt der Schweizer Bilderchroniken. — Edition 91. — Schwyz, 1991. — ISBN 3-905515-01-7.
  • Norbert H. Ott. Schilling, Diebold der Jüngere // Neue Deutsche Biographie. — Band 22. — Berlin: Duncker & Humblot, 2005. — S. 771–772.
  • Fritz Glauser. Diebold Schilling // Historischen Lexikon der Schweiz. Akademie der Geistes- und Sozialwissenschaften. — Band 11. — Basel: Schwabe AG, 2012.
  • Schmid Regula. Schilling, Diebold Jr. // Encyclopedia of the Medieval Chronicle, ed. by Graeme Dunphy and Cristian Bratu. — Leiden; Boston: Brill, 2016.

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Glauser Fr. Diebold Schilling // Historischen Lexikon der Schweiz. — Bd. 11. — Basel, 2012.
  3. ↑ 3,0 3,1 CERL Thesaurus — Консорциум европейских научных библиотек.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Schmid R. Schilling, Diebold Jr. // Encyclopedia of the Medieval Chronicle. — Leiden; Boston, 2016.
  5. ↑ Norbert H. Ott. Schilling, Diebold der Jüngere // Neue Deutsche Biographie. — Bd. 22. — Berlin, 2005. — S. 771.
  6. ↑ 6,0 6,1 Georg von Wyß. Schilling, Diebold // Allgemeine Deutsche Biographie. — Bd. 34. — Lpz., 1892. — S. 717.
  7. ↑ 7,0 7,1 Norbert H. Ott. Schilling, Diebold der Jüngere // Neue Deutsche Biographie. — S. 772.
  8. ↑ Lucerne Chronicle of Diebold Schilling // Facsimilefinder.com.
  9. ↑ Գերմանիայի ազգային գրադարան, Բեռլինի պետական գրադարան, Բավարիայի պետական գրադարան և այլն Record #104097957 // Ընդհանուր կարգավորող վերահսկողություն (GND) — 2012—2016.
  10. ↑ Georg von Wyß. Schilling, Diebold // Allgemeine Deutsche Biographie. — S. 718.
  11. ↑ Lucerne Chronicle of Diebold Schilling // Faksimile Verlag Luzern.
  12. ↑ Люцернская хроника // Хозяйка.
  13. ↑ Давыдов А. Г., Маслов А. Н. и др. Воинские традиции швейцарского средневековья. — Н. Новгород, 2013. — С. 12.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Դիբոլդ Շիլլինգ Կրտսեր» հոդվածին։
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Դիբոլդ_Շիլլինգ_Կրտսեր&oldid=9052912» էջից