Արշակ Բրուտյան

Արշակ Բրուտյան
Ծնվել է	սեպտեմբերի 21 (հոկտեմբերի 3), 1864; Քարաբերդ, Ալեքսանդրապոլի գավառ, Երևանի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն
Երկիր	Ռուսական կայսրություն և ԽՍՀՄ
Մահացել է	օգոստոսի 25, 1936 (71 տարեկան); Լենինական, Հայկական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
Մասնագիտություն	երաժշտության ուսուցիչ, բանահավաք և նկարիչ
Կրթություն	Գևորգյան հոգևոր ճեմարան (1882) և Սանկտ Պետերբուրգի գեղարվեստի ակադեմիա (1903)

Արշակ Հովհաննեսի Բրուտյան (սեպտեմբերի 21 (հոկտեմբերի 3), 1864^[1]^[2], Քարաբերդ, Ալեքսանդրապոլի գավառ, Երևանի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն^[1]^[2] - օգոստոսի 25, 1936(1936-08-25)^[1]^[2], Լենինական, Հայկական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ^[1]^[2]), հայ երաժիշտ, մանկավարժ, երգահավաք, խմբավար, նկարիչ։

Գեղանկարիչ Գևորգ Բրուտյանի հայրը։

Կենսագրություն

Արշակ Բրուտյանը ծնվել էր 1864թվականին, ներկայիս Քարաբերդ (նախկին Դաշդալա) գյուղում։ Ընտանիքի ակունքները հայոց Մուշ գավառից էին։ 1876 թվականին ավարտել է Ղփչաղ գյուղի Հառիճի ընկերության ժառանգավորաց դպրոցը, 1882 թվականին՝ Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանը, իբրև նկարիչ՝ 1903 թվականին կատարելագործվել Սանկտ Պետերբուրգի գեղարվեստի ակադեմիայում։ Արշակ Բրուտյանի անձնական արխիվում, որը գտնվում է Ե․ Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանում, պահպանվում է մի յուրահատուկ փաստաթուղթ, վկայագիր, որը գրվել է Մեծն Կոմիտասի ձեռմամբ՝ հավաստելով այն մասին, որ Բրուտյանը լավագույնս տիրապետելում է եվրոպական և հայկական նոր նոտագրությունների համակարգին, ինչի շնորհիվ կարողացել է դասավանդել Ալեքսանդրապոլի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու Վիճակային դպրոցում։1895 թվականին հավաքել է ժողովրդական երգեր (շուրջ 500)։ Ձայնագրել և գրառել է աշուղական, հոգևոր երգեր, ստեղծել և ղեկավարել երգչախմբեր։ Հնարավոր կորստից փրկել է Ջիվանու, Խայաթի և ուրիշ աշուղների երգերը^[3]։ Արշակ Բրուտյանը նաև բանահավաք էր, Նրա աշխատանքների շնորհիվ տեղեկանում ենք Շիրակի ժողովրդական երգարվեստի բնորոշիչների մասին։

Հայրենասիրական երգերից են՝

Քաջ Արաբոյի երգը
Բայազետցի Կոստոյի երգը
Էկավ հասավ Վանա ծովուն
Ձայն մը հնչեց Էրզրումեն։

Արշակ Բրուտյանը Ալեքսանդրապոլում սկիզբ է դրել հրապարակային ժողովրդական համերգների, առաջինը բեմ բարձրացել ազգային տարազներ կրող իր խմբերով և, նպաստել է քառաձայն երգեցողության տարածմանը^[4]։

Նկարչական գործունեություն

Հեղինակ է Ա. Մխիթարյանցի, Գարեգին Լևոնյանի, Թ. Անտիկյանի և ուրիշների դիմանկարների, սրբապատկերների։

Հիշատակ

Բրուտյանի անունով է կոչվում Գյումրիի թիվ 4 երաժշտական դպրոցը^[5]։

Մեջբերումներ Արշակ Բրուտյանի մասին

Արշակ Բրուտյանը Ալեքսանդրապոլում սկիզբ է դրել հրապարակային ժողովրդական համերգների, առաջինը բեմ բարձրացել ազգային տարազներ կրող իր խմբերով և, ամենակարևորը, նպաստել է քառաձայն երգեցողության տարածմանը։ Նա հայ երաժշտական կյանքում բազմաձայնության սերմանող ու տարածող առաջին գործիչներից էր։

- Մարգարիտ Բրուտյան, երաժշտագետ

Երկեր

Դասագիրք հայկական եկեղեցական ձայնագրութեան, Վաղարշապատ, 1890 թ.
Ռամկական մրմունջներ (ձայնագրյալ ժող.), Ե., 1985 թ. (առաջաբանը, ծնթգր.՝ Մ. Բրուտյանի)^[6]։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005.
↑ Ադամյան, Վարդգես. «Արշակ Բրուտյանը և Շիրակի ավանդական երաժշտությունը». Երաժշտական Հայաստան: 57.
↑ «Արշակ Բրուտյանի անվան Գյումրիի թիվ 4 երաժշտական դպրոց». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հունվարի 1-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.
↑ Ռամկական Մրմունջներ/հեղինակ։ Արշակ Բրուտյան

Աղբյուրներ

Եղիշե Չարեցի անվան Գրականության և արվեստի թանգարան, Արշակ Բրուտյանի ֆոնդ, թ.22: 4 Բրուտյան Ա., Ռամկական մրմունջներ, Եր., 1985, էջ 14։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 580)։

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արշակ Բրուտյան» հոդվածին։

[_5e5775e65518eefb-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

[_7692284afc2863a3-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.

[3] Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005.

[4] Ադամյան, Վարդգես. «Արշակ Բրուտյանը և Շիրակի ավանդական երաժշտությունը». Երաժշտական Հայաստան: 57.

[5] «Արշակ Բրուտյանի անվան Գյումրիի թիվ 4 երաժշտական դպրոց». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հունվարի 1-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.

[6] Ռամկական Մրմունջներ/հեղինակ։ Արշակ Բրուտյան

[1]