Ամատունիներ
| Ամատունիներ | |
|---|---|
| Տեսակ | ազնվական տոհմ և նախարար |
| Մասն է | Հայ ազնվականություն |
| Երկիր | Մեծ Հայք, Մարզպանական Հայաստան, Արմինիա կուսակալություն, Անիի թագավորություն, Բյուզանդիա, Վրաց թագավորություն, Ռուսական կայսրություն |
| Տիրույթներ | Արտազ գավառ (Վասպուրական, Մեծ Հայք), Համշեն գավառ (Խաղտիք, Փոքր Հայք) |
| Ծագում | Մանուե |
| Տիտղոսներ | Հայոց հազարապետ, Արտազի և Օշականի իշխան, Համշենի իշխան |
| Մեծագույն ներկայացուցիչ | Համամ Ամատունի |
| Հիմնում | մ.թ.ա. 2-րդ դար |
| Ազգային պատկանելիություն | Հայ |
| Դավանանք | Քրիստոնեություն |
Ամատունիներ, հայ նախարարական հնագույն տոհմ Վասպուրական նահանգի Արտազ գավառում։ Հայոց արքունիքում գրավում էին 15-րդ գահը, վարում էին հազարապետության պաշտոնը։ Զորանամակում Ամատունիների զորաբաժինը չի հիշատակվում։ Ըստ Մովսես Խորենացու, Ամատունիները ծագումով հրեա էին՝ սերված ոմն Մանուե նախահորից, և նրանց սկզբնական հայրենիքը Պարսկաստանի Ահմատանի կողմերում էր։ Հայաստան գալով՝ Արտաշես թագավորից ստացան գյուղեր ու դաստակերտներ և կոչվեցին Ամատունիներ։ IV դարի վերջերին հիշատակվում է Պարգև Ամատունի իշխանի անունը, որը համագործակցելով Շավարշ Կամսարականի հետ, փորձում էր պարսից գերությունից ազատել Հայաստանի Խոսրով Դ թագավորին։ Այդ փորձի ձախողումից հետո Սասանյան Արտաշիր թագավորը Ամատունիներին և Կամսարականներին հայրենական գահից իջեցրեց կրտսեր նախարարների կարգը։ 450-451 և 481-484–ին հայ ազգային–ազատագրական պատերազմներում Ամատունիներից մարտնչում էին Վահան, Առանձար, Առնակ և Քաջաջ իշխանները։ V դարում Ամատունիներից Վահան իշխանը իր ուսուցիչ Մեսրոպ Մաշտոցի դին Էջմիածնից տեղափոխում է Օշական՝ նրա գերեզմանի վրա կառուցում կենտրոնագմբեթ եկեղեցի–դամբարան։ 789-ին, արաբական հալածանքներից խույս տալով, շուրջ 12000 հայ գյուղացիներ Համամ Ամատունու և նրա հայր Շապուհի գլխավորությամբ անցնում են Բյուզանդիայի տիրապետության սահմաններում գտնվող Խաղտիք երկրամասը և բնակվում այնտեղ։ Վերջին դարերում Ամատունիների շառավիղները բնակվել են Վրաստանում և ներկայիս Արագածոտնի մարզի Օշական գյուղում։
Ամատունիների շառավիղի հետնորդները մեծ մասամբ աչքի են ընկել մտավոր բարձր հատկանիշերով ու կազմակերպչական ունակություններով։ Միայն Օշական գյուղում հիշվող անուններ են Սահակ վարդապետ Ամատունին, Վազգեն Քահանան, մանկավարժներ Աշխարհիկ և Իշխան Ամատունիները, հայտնի բժիշկ Մարտին, տնտեսագետ Վարդան Ամատունիները։ Լրագրող, ռադիոժուռնալիստ Լևոն Ամատունին։ Հանրապետությունում հայտնի է, ԽՍՀՄ, ապա Հայաստանի ժուռնալիստների միության անդամ լրագրող-լուսանկարիչ Վահան Ամատունու անունը։ Դժբախտաբար այս անձանց մեծամասնությունը հեռացել են կյանքից, մյուսները տեղափոխվել բնակության այլ վայրեր ու հայտնի այս գյուղում իրական Ամատունիների շառավիղից քիչ մարդ է մնացել։
Ամատունիների տոհմածառը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Տոհմածառը հրատարակվել է 1996 թվականին, «Ռուսական կայսրության ազնվական տոհմերը» («дварянские роди русские импери») գրքում (հատոր 4)։ Ստորև ներկայացված է Թիֆլիսում հիմնադրված իշխանական (հաստատված Ռուսկական կայսրության կողմից) և Օշականում բնակվող Ամատունիների տոհմածառը (միայն Նիկոդիմոսինը)[1]։
| Գեորգի Ամատունի իշխան | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ազարբեկ (Ազարիա) | Կենան | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Գեորգի | Վահան | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Սերգեյ | Մինաս | Գեորգի | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Իվան | Վահան | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Սերգեյ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ազարբեկ (Ազարիա) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Պետրոս (Պյոտր) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Հովհաննես (Իվան) (? - մինչ 1784 ) | Սարգիս (Սերգեյ) (? - 1784-ից հետո ) | Գասպար | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Հակոբ (Յակով) (? - 1821 ) | Ստեփան | կարապետ (Գերասիմ) | Գրիգորի (Գերոգի) | Ղազար (Լազար) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Մարիամ (Մայա) | Մինաս | Մկրտում (Միկիրտում) | Ռաֆաիլ (1786 - ? ) | Միխայիլ (1791 - ? ) | Վահան | Իվան (1784 - 1840 ) | Իսայ (Եսայի) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Նիկոլայ (1833 - 1897 ) | Նինա (1844 - ? ) | Գեորգի (1838 - ? ) | Ելիզավետա | Սոֆյա | Պյոտր (1827 - ? ) | Միքայել (1834 - 1865 ) | Նապոլեոն (1839 - 1899 ) | Նիկոդիմոս (Նիկոդիմ) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Մարիա (1874 - 1960 ) | Ելիզավետա (1874 - 1944 ) | Ելենա | Ադելաիդա | Եվգենիա | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 277)։ 
|