Jump to content

Ալեքսանդր Վատ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ալեքսանդր Վատ
լեհ.՝ Aleksander Wat
Դիմանկար
Ծնվել էմայիսի 1, 1900(1900-05-01)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՎարշավա, Ռուսական կայսրություն[1][3][4][…]
Մահացել էհուլիսի 29, 1967(1967-07-29)[1][2][3][…] (67 տարեկան)
Մահվան վայրՓարիզ[5][6][7]
ԳերեզմանChampeaux cemetery of Montmorency
Քաղաքացիություն Լեհաստան
ԿրթությունՎարշավայի համալսարան
ԵրկերQ11715119? և Q24949089?
Մասնագիտությունլեզվաբան, բանաստեղծ, թարգմանիչ և գրող
Ծնողներմայր՝ Rosalia Chwat?[8]
ԱնդամությունԼեհական Պեն ակումբ, Լեհաստանի գրողների միություն, Związek Zawodowy Literatów Polskich? և Ուկրաինայի գրողների ազգային միություն
ԵրեխաներAndrzej Wat?
 Aleksander Wat Վիքիպահեստում

Ալեքսանդր Վատ (իսկական անուն-ազգանուն՝ Aleksander Chwat, անգլ.՝ Aleksander Wat, մայիսի 1, 1900(1900-05-01)[1][2][3][…], Վարշավա, Ռուսական կայսրություն[1][3][4][…] - հուլիսի 29, 1967(1967-07-29)[1][2][3][…], Փարիզ[5][6][7]), լեհ բանաստեղծ, գրող, արվեստի տեսաբան և 1920-ականների սկզբի լեհական ֆուտուրիստական շարժման hիմնադիրներից։

1959 թվականին նա արտագաղթել է Ֆրանսիա, իսկ 1963 թվականին` տեղափոխվել Միացյալ Նահանգներ, որտեղ աշխատել է Կալիֆորնիայի Բերքլիի համալսարանի Սլավոնական և Արևելյան Եվրոպայի հետազոտությունների կենտրոնում[9]։

Կյանք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ալեքսանդր Չվատը ծնվել է 1900 թվականի մայիսի 1-ին Վարշավայում՝ այդ ժամանակ կայացած և բարեկեցիկ հրեական ընտանիքում: Նրա հայրը՝ Բրոնիսլավը ուշադիր հրեա էր, ում առաջին լեզուն իդիշն էր[10]: Նա թույլ է տվել իր երեխաներին ազատական ​​կրթություն ստանալ։ Նրա ընտանիքը հետաքրքրված էր լեհական գրականությամբ և դրամատուրգիայում, և նրա քույրերից մեկը՝ Սեվերինա Բրոնիսզոնան, դերասանուհի էր[11]:

Լեհական բանակում կարճատև ծառայությունից հետո ավարտել է Վարշավայի համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետը, որտեղ սովորել է փիլիսոփայություն, հոգեբանություն և տրամաբանություն։ 1919 թվականին նա այն երիտասարդ բանաստեղծների թվում էր, որոնք ողջունել էին նոր, ֆուտուրիստական ​​պոեզիայի գալուստը: Հաջորդ տարի նա հրատարակել է իր առաջին բանաստեղծությունների ժողովածուն՝ «Ես՝ մի կողմում, իսկ ես՝ երկաթե վառարանի մյուս կողմում» (JA z jednej strony i Ja z drugiej strony mopsożelaznego piecyka), որը մեծ ժողովրդականություն է ձեռք բերել նոր շրջանի կողմնակիցների շրջանում։ 1927 թվականին նա գրել է պատմվածքների ժողովածու «գործազուրկ Լյուցիֆերը» (Bezrobotny Lucyfer): Մինչև 1922 թվականը նա եղել է Nowa Sztuka ազդեցիկ ամենամսյա ամսագրի հիմնադիրներից մեկը, որին հաջորդել են Almanachy Nowej Sztuki և «կոմունիստական ​​ավելի կատաղի պարբերականը» Miesięcznik literacki[12]: Նա նպաստել է Վլադիմիր Մայակովսկու և ընդհանրապես ֆուտուրիզմի աշխատանքի տարածմանը Լեհաստանում, մինչ կոմունիզմի կողմնակից դառնալը։

Մինչեւ 1931 թվականը եղել է մարքսիստական ​​Tygodnik literacki գրական շաբաթաթերթի հիմնական հեղինակը։ 1933 թվականից մինչև 1939 թվականը՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի սկիզբը, նա նաև եղել է Gebethner & Wolff-ի՝ ժամանակի ամենամեծ և ամենահայտնի լեհական տպարանի գրական տնօրենը[9]:

Պատերազմի տարիներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1939 թվականին Լեհաստան նացիստների ներխուժումից հետո տեղափոխվել է Լվով։ Թեև նա համակրում էր կոմունիզմին, Կոմունիստական ​​կուսակցությունը նրան համարում էր «առաջադեմ»: Վատը ձերբակալվել է ԽՍՀՄ Ներքին գործերի ժողովրդական կոմիսարիատի կողմից 1940 թվականին և հաջորդաբար կալանքի տակ են պահել Լվովում գտնվող նախկին Զամարստինովի ռազմական բանտում, այնուհետև Կիևում, Մոսկվայի Լուբյանկա բանտում և վերջապես Սարատովում[13]:

Կոմունիզմը ​​Լեհաստանում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1946 թվականին Վատին թույլատրվել է վերադառնալ Լեհաստան՝ լեհ բնակչության տեղափոխման ժամանակ (1944–46), որոնք վտարված էին Խորհրդային Միության կողմից բռնակցված Լեհաստանի տարածքներից։ Նա նշանակվել է Պետական ​​հրատարակչական ինստիտուտի գլխավոր խմբագիր։ Այնուամենայնիվ, նա «հեռացել է կոմունիզմից խորհրդային գաղտնի ոստիկանության կողմից բանտարկվելուց հետո և դարձել է ժողովրդավարության աղմկոտ խոսնակ»: Լեհաստանում խորհրդային կողմից հովանավորվող կոմունիստական ​​իշխանությունների կողմից անվստահելի համարվելով՝ նա հեռացվել է իր պաշտոնից՝ իրավունք չունենալով հրատարակել իր ստեղծագործությունները։ Նա իր ժամանակի մեծ մասը նվիրել է անգլերեն, ֆրանսերեն, գերմանական և ռուսական գրականության մի քանի դասական ստեղծագործությունների լեհերեն թարգմանելուն:

1953 թվականին Վատը ինսուլտ է տարել՝ նշանավորելով անբուժելի հոգեսոմատիկ վիճակի սկիզբը, որն այդուհետ նրան պատճառել է սուր ֆիզիկական ցավ և ճնշող անհանգստության վիճակ[14]։

Նիկիտա Խրուշչովի ապաստալինացման գործընթացով պայմանավորված խրուշչովյան ձնհալից հետո 1957 թվականին Վատը վերադարձել է հասարակական կյանք[11]:

Արտագաղթ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1959 թվականին արտագաղթել է Ֆրանսիա և բնակություն հաստատել Փարիզում։ 1963 թվականին նա հրավեր է ստացել դասավանդելու Բերկլիի համալսարանի Սլավոնական և Արևելյան Եվրոպայի հետազոտությունների կենտրոնում։ 1964 թվականի սկզբից մինչև 1965 թվականի հունիսը Վատն աշխատել է Բերքլիում։ Այնտեղ նա ձայնագրել է մի շարք քննարկումներ Չեսլավ Միլոշի հետ իր կյանքի մասին, որը նա համարել է «խոսավոր օրագիր», որը հետմահու հրատարակվել է «Իմ դարը» վերնագրով։

Վատն ինքնասպան է եղել 1967 թվականի հուլիսի 29-ին Ֆրանսիայի Անտոնի քաղաքում գտնվող իր տանը։ Հիվանդությունը, որով նա տառապել էր տասնչորս տարի, սովորաբար նշվում է որպես նրա վերջին արարքի պատճառ, սակայն կենսագիր Թոմաս Վենկլովան համարում է արևելաեվրոպական հակասեմականություն ալիքը որպես հրահրող պատճառ[12]:

Իր պատանեկության տարիներին՝ մինչև քսանհինգ տարեկանը, Վատը մտածել է իր կյանքին վերջ դնելու մասին[14]։

Աշխարհայացք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վատը հակասական կրոնական դավանանք է ունեցել. երիտասարդ ժամանակ զարգացրել է աթեիստական ​​աշխարհայացք՝ իր լայնածավալ ընթերցանության շնորհիվ, բայց խորհրդային բանտերում գտնվելու ժամանակ ընդունել էր կաթոլիկություն: Նրա վերջին ցանկությունն էր թաղվել Իսրայելի քրիստոնեական գերեզմանատանը[10][11][12][15]:

Վատի գրական արխիվի[16] մի մասը, ներառյալ Չեսլավ Միլոշի հետ հարցազրույցների աուդիո ձայնագրությունները, պահվում են Յեյլի համալսարանի Բեյնեկեի հազվագյուտ գրքերի և ձեռագրերի գրադարանում[17]:

Աշխատանքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • 1927. Bezrobotny Lucyfer. Վարշավա, Լեհաստան,
  • 1957. Wiersze. Գրական հրատարակչություն, Կրակով, Լեհաստան,
  • 1977. Moj Wiek: Pamiętnik Mówiony․ Պոլոնիա հրատարակչություն. Լոնդոն, Մեծ Բրիտանիա,
  • 1977. Mediterranean Poems․ Ardis Publishing. Էնն Արբոր, Միչիգան,
  • 1988. My Century: The odyssey of a Polish intellectual. Կալիֆորնիայի համալսարանի հրատարակչություն, Բերքլի, Կալիֆորնիա,
  • 1989. With the skin: Poems of Aleksander Wat. թարգմանել և խմբագրել են Չեսլավ Միլոշը և Լեոնարդ Նաթանը, Ecco Press, Նյու Յորք,
  • 1990. Lucifer unemployed (translated by Lillian Vallee), Հյուսիսարևմտյան համալսարանի հրատարակչություն, Էվանսթոն, Իլինոյս։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 data.bibliotheken.nl (նիդերլ.)
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 https://swb.bsz-bw.de/DB=2.104/SET=1/TTL=1/CMD?retrace=0&trm_old=&ACT=SRCHA&IKT=2999&SRT=RLV&TRM=118860771
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Deutsche Biographie (գերմ.) — München BSB, Historische Kommission bei der Bayerischen Akademie der Wissenschaften, 2001.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 datos.bne.es (իսպ.): El portal de datos bibliográficos de la Biblioteca Nacional de España — 2011.
  8. ↑ 8,0 8,1 https://baza-nazwisk.de/suche.html?data=2588
  9. ↑ 9,0 9,1 «Secolul meu. Confesiunile unui intelectual european. Convorbiri cu Czesław Miłosz». Editura Humanitas with the Polish Cultural Institute, Bucharest. 6 February 2015. Վերցված է 6 February 2015-ին. (չաշխատող հղում) Error 404 (Not Found) !!
  10. ↑ 10,0 10,1 Marci Shore (2006). Caviar and Ashes: A Warsaw Generation's Life and Death in Marxism, 1918-1968. Yale University Press. էջեր 12–13. ISBN 9780300110920. «... Yiddish, the only language his father spoke well.»
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 «Aleksander Wat profile». Memim Encyclopedia. memim.com. Վերցված է 6 February 2015-ին.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Tomas Venclova (1996). «Book review of Aleksander Wat: Life and Art of an Iconoclast». Publishers Weekly. Վերցված է 6 February 2015-ին.
  13. ↑ Marci Shore (2006). Caviar and Ashes: A Warsaw Generation's Life and Death in Marxism, 1918-1968. Yale University Press. էջեր 110, 163. ISBN 9780300110920.
  14. ↑ 14,0 14,1 «Wat Aleksander profile». Encyclopédie sur la mort: La mort et la mort volontaire à travers les pays et les âges. Encyclopédie de l'Agora. 12 April 2012. Վերցված է 6 February 2015-ին.
  15. ↑ «My Century Analysis». eNotes.com. Վերցված է 6 February 2015-ին.
  16. ↑ archives.yale.edu https://archives.yale.edu/repositories/11/resources/816. Վերցված է 2025-01-20-ին. {{cite web}}: Missing or empty |title= (օգնություն)
  17. ↑ «Beinecke Rare Book & Manuscript Library». Beinecke Rare Book & Manuscript Library (անգլերեն). Վերցված է 2025-01-20-ին.

Ընթերցանության նյութեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Aleksander Wat Papers. Ընդհանուր հավաքածու, Բեյնեկեի հազվագյուտ գրքերի և ձեռագրերի գրադարան, Յեյլի համալսարան:

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ալեքսանդր Վատ» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ալեքսանդր_Վատ&oldid=10195590» էջից