Ալդեհիդներ

Ալդեհիդներ
Տեսակ	Քիմիական միավորների կառուցվածքային դաս
Ենթատեսակ	carbonyl compound?
Կազմված է	aldehyde group? և side chain?
Մասն է	cellular aldehyde metabolic process?, aldehyde biosynthetic process?, aldehyde catabolic process?, cellular detoxification of aldehyde?, cellular response to aldehyde?, aldehyde dehydrogenase (NAD+) activity?, aldehyde oxidase activity?, pyruvate decarboxylase activity?, alcohol dehydrogenase [NAD(P)+] activity?, aldehyde dehydrogenase (NADP+) activity?, alcohol oxidase activity?, alkan-1-ol dehydrogenase (acceptor) activity?, aliphatic-amine oxidase activity?, aldehyde ferredoxin oxidoreductase activity?, alkanesulfonate monooxygenase activity?, alcohol dehydrogenase (NADP+) activity?, aldehyde dehydrogenase (quinone) activity?, monoamine oxidase activity?, alcohol dehydrogenase (cytochrome c(L)) activity? և alcohol dehydrogenase (cytochrome c) activity?

Ալդեհիդներ (լատին․՝ alcohol dehydrogenatus — սպիրտ առանց ջրածնի), ֆորմիլ խումբ պարունակող օրգանական միացություններ։ Վերջիններս ունեն R-CHO կառուցվածք^[5], որտեղ R-ը կողմնային շղթան է, իսկ կարբոնիլային կենտրոնը (-CHO)՝ ֆորմիլ խումբը^[6]։ Ալդեհիդները կետոններից տարբերվում են նրանով, որ կարբոնիլային խումբը գտնվում է մոլեկուլի ածխածնային կմախքի ծայրամասային դիրքում, ոչ թե երկու ածխածինների ատոմների միջև։ Ալդեհիդները շատ տարածված են օրգանական քիմիայում։

Ըստ կարբոքսիլային խմբին միացած ռադիկալի բնույթի

Հագեցած
Չհագեցած

Ըստ կարբօքսիլային խմբի թվի

Մեկ ալդեհիդային խումբ պարունակող
Դիալդեհիդներ
Բազմատոմ ալդեհիդներ

Կառուցվածք

Ալդեհիդներում ածխածնային կենտրոնն ունի հարթ կառուցվածք, քանի որ գտնվում է sp²-հիբրիդացման մեջ։ Ֆորմիլային ածխածնի ատոմը կրկնակի կապով միացած է թթվածնի ատոմին և միակի կապով՝ ջրածնի ատոմին։ Հարկ է նշել, որ ֆորմիլ խմբի C-H կապը թթվային (շարժուն) չէ։ Մոլեկուլում առկա զուգորդման (կոնյուգացիա) հաշվին, ալդեհիդի α-ջրածնի ատոմը շատ ավելի թթվային (pKa≈17) է, քան ալկանների C-H կապը (pKa≈50)^[7]։

Ծանոթագրություններ

↑ G.P. Moss, P.A.S. Smith, Tavernier D. Glossary of Class Names of Organic Compounds and Reactive Intermediates Based on Structure: IUPAC Recommendations 1995 // Pure and Applied Chemistry — IUPAC, 1995. — Vol. 67, Iss. 8-9. — P. 1307—1375. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1351/PAC199567081307
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Gene Ontology release 2019-11-16 — 2019.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 Gene Ontology release 2020-05-02 — 20200502 — 2020.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 http://geneontology.org/external2go/rhea2go
↑ «IUPAC Gold Book — aldehydes». Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 9-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 7-ին.
↑ Кнунянц И. Л. и др. т.1 А-Дарзана // Химическая энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия, 1988. — С. 196-198. — 623 с. — 100 000 экз.
↑ Chemistry of Enolates and Enols – Acidity of Alpha-Hydrogens

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ալդեհիդներ» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 150)։

[_63f2b48b83c73c4a-1] G.P. Moss, P.A.S. Smith, Tavernier D. Glossary of Class Names of Organic Compounds and Reactive Intermediates Based on Structure: IUPAC Recommendations 1995 // Pure and Applied Chemistry — IUPAC, 1995. — Vol. 67, Iss. 8-9. — P. 1307—1375. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1351/PAC199567081307

[_ed61470655180797-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Gene Ontology release 2019-11-16 — 2019.

[_abfebc83b6eab974-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 Gene Ontology release 2020-05-02 — 20200502 — 2020.

[_33156d9a37e19a1b-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 http://geneontology.org/external2go/rhea2go

[5] «IUPAC Gold Book — aldehydes». Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 9-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 7-ին.

[энциклопедия-6] Кнунянц И. Л. и др. т.1 А-Дарзана // Химическая энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия, 1988. — С. 196-198. — 623 с. — 100 000 экз.

[7] Chemistry of Enolates and Enols – Acidity of Alpha-Hydrogens

[1]