Հազարատերևուկ

՞ Հազարատերևուկ
Վիրախոտ սովորական Ծաղկած բույսի ընդհանուր տեսքը
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Բույսեր Տիպ Ծածկասերմեր Դաս Երկշաքիլավորներ Կարգ Աստղածաղկազգիներ Ընտանիք Բարդածաղկավորներ Ցեղ Վիրախոտ
Լատիներեն անվանում
Achillea L., 1753
Հոմանիշներ
Ptarmica Mill. Leucocyclus Boiss. Millefolium Mill.
Տիպիկ ներկայացուցիչներ
Achillea millefolium L. — Վիրախոտ սովորական
Դասակարգումը Վիքիցեղերում Պատկերներ Վիքիպահեստում

Վիրախոտ (լատին․՝ Achillea), բյուրտերևուկ, աստղածաղկազգիների (բարդածաղկավորներ) ընտանիքի բազմամյա կոճղարմատավոր խոտաբույսերի ցեղ։ Տերևները փետրաձև կտրտված կամ ամբողջական են, ծաղիկները՝ սպիտակ, դեղին կամ կարմրավուն՝ խմբված վահանիկաձև ծաղկաբույլերում։

Հայաստանում հանդիպում է 9 տեսակ. նեղատերև, սեպատերև, ասպիրականման, սովորական, մանրածաղիկ, Բիբերշտեյնի, Վիլհելմի, խոզանավոր, դեղնավուն։ Աճում են բոլոր բարձունքային գոտիներում, առավել հաճախ՝ կիսաանապատներում, տափաստաններում, անտառներում, հացահատիկային ցանքերում։

Ցողունն ուղիղ է, վերին մասում՝ ճյուղավորվող, բարձր.՝ 15-100 սմ։ Տերևները հերթադիր են, փետրաձև բաժանված կամ կտրտված։ Ծաղկաբույլը զամբյուղ է, արտաքին ծաղիկները՝ լեզվակավոր, սպիտակ, դեղին, վարդագույն կամ կարմրավուն, իգական, կենտրոնականները՝ խողովակաձև, դեղին, երկսեռ։ Ծաղկում է հունիս-հոկտեմբերին։ Պտուղը երկարավուն, թույլ եռակող կամ տափակ սերմիկ է։

Տարածված է գրեթե բոլոր մարզերում։ Աճում է թփուտներում, մարգագետիններում, խոտհարքներում, արոտավայրերում, գետահովիտներում, քարքարոտ լանջերին, աղբոտում ցանքերը։

Տեսակների մեծ մասը դեղաբույսեր են. պարունակում են եթերայուղեր, աղաղանյութեր, սապոնիններ, ալկալոիդներ, խեժ, վիտամիններ, թթուներ և այլն։ Պատրաստուկներն օգտագործում են որպես արյունահոսությունը դադարեցնող, վերքերն ապաքինող, ախորժաբեր միջոց։ Մեղրատու է և գեղազարդիչ։

Ավելի կիրառելի է ս��վորական կամ հատվածատերև հազարատերևուկը, որի տերևներն ու ծաղկաբույլերը պարունակում են եթերայուղեր, ախիլեին ալկալոիդը։ Հյութը և թուրմը կիրառվում են ժողովրդական բժշկության մեջ։ Որոշ տեսակներ գեղազարդիչ են։ Նեղատերև հազարատերևուկը գրանցված է Հայաստանի կարմիր գրքում։

Բժշկական նպատակներով օգտագործում են դեղաբույսի վերգետնյա մասերը։ Բույսն օգտագործվում է որպես արնահոսությունը դադարեցնող (արգանդային, թոքային և թութքային) և արգանդային մկանունքի կծկումներն ուժեղացնող միջոց։ Հազարատերևուկի մեջ պարունակվող ախիլեին ալկալոիդը բարձրացնում է արյան մակարդելիությունը, սակայն բույսի պատրաստուկը չի գոյացնում արյան մակարդուկներ։ Հազարատերևուկի պատրաստուկներն ունեն հակաբորբոքային, ապավարակիչ, հակաալերգիկ, վերքերը լավացնող, քրտնաբեր ազդեցություն։ Այն կարող է թուլացնել աղիքի խիթերը, ավելացնել լեղու արտադրությունը, իջեցնել արյան ճնշումը, խթանել կերակրող մայրերի մոտ կաթի արտադրությունը^[1]։

Ընդգրկում է մոտ 150 տեսակ^[2]։ Նրանցից մի քանիսը՝

• Сытник К.М. и др. Тысячелистники. — Киев, 1984.
• Флора СССР. В 30 т. / Начато при руководстве и под главной редакцией акад. В. Л. Комарова; Ред. тома Б. К. Шишкин и Е. Г. Бобров. — М.—Л.։ Изд-во АН СССР, 1961. — Т. XXVI. — 938 с. — 2400 экз.
• Тысячелистник — статья из Большой советской энциклопедии
• Тысячелистник // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона։ В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907. Статья Ростовцева С. И.
• Ахиллеа // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона։ В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.

• Тысячелистник в Энциклопедии декоративных садовых растений
• Achillea на сайті «The Plant List» Արխիվացված 2013-05-01 Wayback Machine (անգլ.)
• Tragopogon на сайті Міжнародної ради ботанічних садів з охорони рослин (անգլ.)
• Achillea на сайті «Germplasm Resources Information Network» (GRIN) (անգլ.)
• Achillea в базі даних «Tropicos» Міссурійського ботанічного саду (անգլ.)
• Achillea в базі даних «Crop Wild Relative Information System» (անգլ.)

Այս հոդվածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցված է Հայկական համառոտ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 45)։

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հազարատերևուկ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հազարատերևուկ» հոդվածին։

Բառարաններ և հանրագիտարաններ Բրիտանիկա · Բրոքհաուս · Մեծ նորվեգական · Մեծ սովետական (1 հրտ.) · MESH ID Տաքսոնոմիա EOL · GBIF · iNaturalist · iNaturalist · iNaturalist · NCBI · IRMNG · ITIS TSN · WoRMS Չափորոշչային վերահսկողություն LCCN: sh85000501 · Microsoft: 2780179696