Jump to content

Դիբոլդ Շիլլինգ Կրտսեր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
The printable version is no longer supported and may have rendering errors. Please update your browser bookmarks and please use the default browser print function instead.
Դիբոլդ Շիլլինգ Կրտսեր
Ծնվել է1460[1]
ԾննդավայրԱգնո
Վախճանվել էնոյեմբերի 3, 1515(1515-11-03)
Վախճանի վայրԼյուցերն, Շվեյցարիա
Մասնագիտությունպատմաբան և գրող
ՔաղաքացիությունՇվեյցարիա
 Diebold Schilling the Younger Վիքիպահեստում

Դիբոլդ Շիլլինգ Կրտսեր (գերմ.՝ Diebold Schilling der Jüngere; անգլ.՝ Diebold Schilling the Younger, 1460[1], Ագնո - նոյեմբերի 3, 1515(1515-11-03), Լյուցերն, Շվեյցարիա[2][3]}[3]), շվեյցարացի մատենագիր, «Լյուցեռնյան Շիլլինգ»-ի՝ շվեյցարական ամենահայտնի պատկերազարդ տարեգրություններից մեկի հեղինակ։

Տրիբոլթինգենի ճակատամարտից հետո (1499): Մանրանկարչություն Դիբոլդ Շիլլինգ Կրտսերի «Լուցեռնյան տարեգրությունից», 1513

Կենսագրություն

Լյուցեռնի քաղաքապետարանի դիմաց հրապարակ (1508)։ Մանրանկար Դիբոլդ Շիլլինգ Կրտսերի Լյուցեռնի ժամանակագրությունից, 1513

Ծնվել է մոտավորապես 1460 թվականին Հագենաուում (ժամանակակից Ագնո կանտոն, Ստորին Հռենոս դեպարտամենտ, Ֆրանսիա) տեղի բյուրգեր Հանս Շիլլինգի ընտանիքում, ով մինչ այդ ստացել է քաղաքային գրագրի պաշտոն Լյուցեռնում։ Շվեյցարացի հայտնի պատմաբան և մատենագիր Դիբոլդ Շիլլինգ Ավագի եղբորորդին է[4]։ Կանոնական իրավունք է սովորել նախ Բազելում, ապա Պավիայում[5]։

Բավականին սկանդալային համբավ է ունեցել, քանի որ նրա հայրը վարձկան և արկածախնդիր է եղել, ով ծառայել է Հունգարիայի թագավոր Մատյաշ Հունյադիի մոտ, սակայն 1488 թվականին վերադարձել է հայրենիք՝ որպես մուրացկան։ 1477 թվականի հունվարի 5-ին, լինելով շատ երիտասարդ, նա մասնակցել է բուրգունդացիների դեմ Նանսիի պատմական ճակատամարտին։

1479 թվականից Լյուցեռնում ծառայել է որպես քաղաքային գրագիր[4], իսկ 1482 թվականից՝ թագավորական և պապական նոտար։ 1481 թվականին ստացել է վանական աստիճան՝ 1483 թվականին դարձել է Սուրբ Պետրոսի մատուռի և Սուրբ Լեոդեգերի հոգևոր սպասավոր[2]։ Սակայն նրա բարոյական կերպարն ու պահվածքն այնքան բողոքներ են առաջացրել, որ 1487 թվականին նրան ձերբակալել են և 2 տարի բանտարկել աշտարակում, որտեղից ժամանակից շուտ ազատ են արձակել ազդեցիկ մարդկանց, այդ թվում՝ հայտնի մատենագիր և քաղաքային խորհրդի անդամ Մելխիոր Ռուսի և իր հոր երաշխավորությամբ[6]։

Ազատ արձակվելուց անմիջապես հետո նա կրկին ներքաշվել է կեղտոտ պատմության մեջ՝ հարբած ծեծկռտուքի ժամանակ սպանելով տեղի պանդոկի այցելուին, ինչի համար նրան տուգանել և ստիպել են ամեն տարի հիշատակի պատարագ մատուցել իր զոհի համար։ 1494-1497 թվականներին Շիլլինգ Կրտսերը փաստաթղթերում հիշատակվում է որպես գինու առևտրի գործարքներ կատարող նոտար[7]։

1497 թվականին աշխատանքի է անցել որպես թարգմանիչ Միլանում Շվեյցարիայի դեսպանի մոտ՝ ենթադրաբար դառնալով Միլանի դուքս Լոդովիկո Մորոյի գործակալը[2]։ Հետագայում ծառայության է անցել Սուրբ Հռոմեական կայսրության կայսր Մաքսիմիլիան I-ի մոտ՝ այդպիսով դառնալով «երկու տիրոջ ծառա»[8]։

Լինելով Ֆրանսիայի եռանդուն հակառակորդ և նրա կողմնակիցների, մասնավորապես՝ Լյուցեռնի մատենագիր Պետերման Էտերլինի քննադատ, Դիբոլդ Շիլլինգ Կրտսերը բացահայտորեն համակրել է կայսր Մաքսիմիլիան I-ին, ով 1507 թվականին նրան անձամբ հրավիրել է Կոնստանցի Ռայխստագի ժողովին[6]։

Մահացել է 1515 թվականի նոյեմբերի 3-ին, ըստ այլ աղբյուրների՝ 1516-1523 թվականներին[9], Լյուցեռնում։ Թաղվել է 1633 թվականին հրդեհից ամբողջությամբ ավերված Սուրբ Լեոդեգարի եկեղեցու գերեզմանատանը, որի տեղում 1638 թվականին կառուցվել է նոր տաճար (գերեզմանը կորել է)։ Լյուցեռնում նրա տունը պահպանվել է Սանկտ Լեոդեգարշտասե 13 հասցեում։

Ստեղծագործություններ

Համարվում է «Լյուցեռնյան Շիլլինգ» կամ «Լյուցեռնյան ժամանակագրություն» (գերմ.՝ Luzerner Chronik) պատկերազարդ տարեգրության հեղինակ, որը կազմվել է 1509-1513 թվականներին[4] միջին վերինգերմաներեն լեզվով, որը 1513 թվականի հունվարի 15-ին ներկայացրել է Լյուցեռնի քաղաքային խորհրդին։ Ընդգրկելով Լյուցեռնի հիմնադրումից մինչև 1509 թվականը ընկած ժամանակահատվածը և պարունակելով 1385 թվականից սկսած բնօրինակ տեղեկություններ, որն ըստ երևույթին, մնացել է անավարտ։

Որպես պատմաբան՝ Դիբոլդ Շիլլինգ Կրտսերը նշանակալի ներդրում է ունեցել իր ժամանակի պատմագրության մեջ։ XIV-XV դարերի պատմական իրադարձությունները նկարագրելիս նա, անշուշտ, օգտագործել է Բենեդիկտ Չախտլանի ժամանակագրությունը (1470), Հարթման Շեդելի Նյուրնբերգյան ժամանակագրությունը (1493), Նիկլաուս Շրադինի Շվաբական պատերազմի հանգավորված ժամանակագրությունը (1500) և Պետերման Էտերլինի Շվեյցարիայի Համադաշնության ժամանակագրությունը (1507), միևնույն ժամանակ, նա օգտագործել է Մելխիոր Ռուսի, Հայնրիխ Գունդելֆինգենի և իր հորեղբոր Դիբոլդ Շիլլինգ Ավագի (1480-ականներ) ժամանակագրությունները, որը համարվում է հետազոտողների քննարկման առարկա[7], XV դարի վերջի - XVI դարի սկզբի որոշ իրադարձությունների մասին նա հստակ ներկայացնում է որպես ականատես։

Նա առանձնահատուկ ուշադրություն է դարձնում 1474-1513 թվականներին, մասնավորապես, Շվեյցարիայի միության արտաքին քաղաքականությանն ու դիվանագիտությանը, ռազմական հակամարտություններին և դրանցում վարձկան շվեյցարական զորքերի մասնակցությանը։ Միևնույն ժամանակ բավական մանրամասն նկարագրում է տեղի քաղաքային, աշխարհիկ և եկեղեցական կյանքը։

Պատմաբանների համար զգալի նշանակություն ունի «Լյուցեռնի ժամանակագրության» բազմաթիվ մանրանկարները, որոնցից մագաղաթի 341 թերթերի վրա ներկայացված է ընդամենը 443-ը[10], որոնք պարունակում են քաղաքական իրադարձությունների, պետական միջոցառումների, ռազմական գործողությունների, կրոնական արարողությունների մանրամասն պատկերներ, ինչպես նաև XIV-XVI դարերի Շվեյցարական միության և հարակից պետությունների (Բուրգունդիա, Ֆրանսիա, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն և այլն) հագուստ, զրահ, զենք, ռազմական տեխնիկա, դրոշներ, խորհրդանիշեր, ամրաշինական կառույցներ։ Այդ պատկերներում, որոնցով նկարարազարդվել են ձեռագրի թերթերի մեծ մասը, նկատելի է Վերածննդի արվեստի ազդեցությունը[11], որոնց թվում կան գոթական երկէջանոց շրջանակներով պարփակված պատկերներ։ Ենթադրվում է, որ մանրանկարների մեծ մասի հեղինակը հենց Դիբոլդ Շիլլինգն է[2], իսկ մնացածը ստեղծվել է անհայտ նկարչի կողմից[12]։

Հեղինակի ժամանակակից դարաշրջանի կյանքի որոշ մանրամասների գունեղ նկարազարդումները, սակայն, չեն կարող համարվել որպես արժանահավատ աղբյուրներ XIV-րդ դարի ավելի վաղ շրջանի և XV-րդ դարի առաջին կեսի իրողությունների ներկայացման համար[13]։

Ժամանակագրության ձեռագիրը, որը բաղկացած է 660 թերթից՝ 39,5 X 28,5 սմ ձևաչափով, պահվում է Լյուցեռնի կենտրոնական գրադարանում (Zentral und Hochschulbibliothek Luzern, Hs. S. 23)։ Դրա մեկնաբանական գիտական հրատարակությունը լույս է տեսել 1932 թվականին Ժնևում Ռոբերտ Դարերի և Պաուլ Գիլբերտի խմբագրությամբ, ֆաքսիմիլային հրատարակությունը պատրաստվել է 1977 և 1981 թվականներին Մյունխենում, Լոզանի համալսարանի արվեստի պատմաբան պրոֆեսոր Ալֆրեդ Ա. Շմիդի կողմից։

Մանրապատկերների պատկերասրահ

Հրապարակումներ

  • Diebold Schilling. Luzerner Bilderchronik 1513: zur VI. Jahrhundertfeier des Eintrittes Luzerns in den Bund der Eidgenossen, herausgegeben von Robert Durrer und Paul Hilber. — Genf: Sadag, 1932.
  • Die Schweizer Bilderchronik d. Luzerner Diebold Schilling. 1513, herausgegeben von Alfred A. Schmid. — Munich, 1977 (факсим.); Munich, 1981 (факсим. с комм.).

Գրականություն

  • Давыдов А. Г., Карабед И. К., Маслов А. Н. Воинские традиции швейцарского Средневековья. — Нижний Новгород: Типография «Поволжье», 2013. — 312 с.: ил. — (Bibliotheca Helvetica). — ISBN 978-5-98449-219-5.
  • Georg von Wyß. Schilling, Diebold (Luzerner Chronist) // Allgemeine Deutsche Biographie. — Band 34. — Leipzig: Duncker & Humblot, 1892. — S. 717–718.
  • Paul Ganz. The Lucerne Chronicle of Diebold Schilling // The Burlington Magazine for Connoisseurs. — Volume 63. — No. 366. — Burlington Magazine Publications Ltd, 1933. — pp. 126–128.
  • Carl Gerhard Baumann. Über die Entstehung der ältesten Schweizer Bilderchroniken (1468—1485). — Bern: Schriften der Berner Burgerbibliothek, 1971.
  • Carl Pfaff. Die Familie Schilling // Die Schweizer Bilderchronik des Luzerners Diebold Schilling 1513. Hrsg. von Alfred A. Schmid. — Luzern, 1981. — S. 535–540.
  • Carl Pfaff. Die Welt der Schweizer Bilderchroniken. — Edition 91. — Schwyz, 1991. — ISBN 3-905515-01-7.
  • Norbert H. Ott. Schilling, Diebold der Jüngere // Neue Deutsche Biographie. — Band 22. — Berlin: Duncker & Humblot, 2005. — S. 771–772.
  • Fritz Glauser. Diebold Schilling // Historischen Lexikon der Schweiz. Akademie der Geistes- und Sozialwissenschaften. — Band 11. — Basel: Schwabe AG, 2012.
  • Schmid Regula. Schilling, Diebold Jr. // Encyclopedia of the Medieval Chronicle, ed. by Graeme Dunphy and Cristian Bratu. — Leiden; Boston: Brill, 2016.

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Glauser Fr. Diebold Schilling // Historischen Lexikon der Schweiz. — Bd. 11. — Basel, 2012.
  3. ↑ 3,0 3,1 CERL Thesaurus — Консорциум европейских научных библиотек.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Schmid R. Schilling, Diebold Jr. // Encyclopedia of the Medieval Chronicle. — Leiden; Boston, 2016.
  5. ↑ Norbert H. Ott. Schilling, Diebold der Jüngere // Neue Deutsche Biographie. — Bd. 22. — Berlin, 2005. — S. 771.
  6. ↑ 6,0 6,1 Georg von Wyß. Schilling, Diebold // Allgemeine Deutsche Biographie. — Bd. 34. — Lpz., 1892. — S. 717.
  7. ↑ 7,0 7,1 Norbert H. Ott. Schilling, Diebold der Jüngere // Neue Deutsche Biographie. — S. 772.
  8. ↑ Lucerne Chronicle of Diebold Schilling // Facsimilefinder.com.
  9. ↑ Գերմանիայի ազգային գրադարան, Բեռլինի պետական գրադարան, Բավարիայի պետական գրադարան և այլն Record #104097957 // Ընդհանուր կարգավորող վերահսկողություն (GND) — 2012—2016.
  10. ↑ Georg von Wyß. Schilling, Diebold // Allgemeine Deutsche Biographie. — S. 718.
  11. ↑ Lucerne Chronicle of Diebold Schilling // Faksimile Verlag Luzern.
  12. ↑ Люцернская хроника // Хозяйка.
  13. ↑ Давыдов А. Г., Маслов А. Н. и др. Воинские традиции швейцарского средневековья. — Н. Новгород, 2013. — С. 12.

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Դիբոլդ Շիլլինգ Կրտսեր» հոդվածին։
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Դիբոլդ_Շիլլինգ_Կրտսեր&oldid=9052912» էջից