Լևոն I Մեծ Սրբազան (Հռոմի պապ)

Լևոն I լատին․՝ Leo PP. I
Դիմանկար, հեղինակ՝Ֆրանցիսկո Էրրերա(կրտսեր), XVII դար։
45-րդ Հռոմի պապ
սեպտեմբերի 29 440 թվական — նոյեմբերի 10 461 թվական
Եկեղեցի՝	Կաթոլիկ եկեղեցի
Նախորդող՝	Սիքստոս III
Հաջորդող	Հիլարիոս
Մասնագիտություն	գրող և կաթոլիկ քահանա
Ծնունդ	390 թվական Էտրուրիա, Տոսկանա, Իտալիա
Մահ	նոյեմբերի 11, 461 կամ նոյեմբերի 10, 461[1] Հռոմ, Իտալիա
Թաղված է	Սբ. Պետրոսի բազիլիկա

Լևոն I Մեծ Սրբազան (լատին․՝ Leo PP. I), (մոտ 390, Տոսկանա, Իտալիա - նոյեմբերի 11, 461 կամ նոյեմբերի 10, 461^[1], Հռոմ, Արևմտյան Հռոմեական կայսրություն), Հռոմի պապ 440 թվականի սեպտեմբերի 29-ից մինչև 461 թվականի նոյեմբերի 10-ը։

Ծնունդով Էտրուրիայից էր։ Պատանեկության տարիներին այդ ժամանակների համար հրաշալի կրթություն է ստացել (եղել է Սբ. Կելեստինոս I Հռոմեացու աշակերտը) և հնարավորություն է ունեցել աշխարհիկ լավ կարիերա կերտելու, բայց, ձգտելով հոգևոր կյանքի, նա իր համար ընտրեց այլ ուղի և դարձավ ավագ սարկավագ Սուրբ Սիքստոս III Պապի օրոք (432-440), իսկ նրա մահից հետո, 440 թվականի օգոստոսի 19-ին ընտրվեց Պապ։ Ընտրություններն անցկացվեցին Լևոնի բացակայությամբ։ Նա Վալենտինիանոս III կայսեր հանձնարարությամբ գտնվում էր Գալլիայում։ Հռոմ վերադառնալուց հետո՝ 440 թվականի սեպտեմբերի 29-ին ձեռնադրվեց։ Դարձել Է Հռոմի առաջին եպիսկոպոսը, որն ընդունել է Մեծ պոնտիֆիկատի տիտղոսը (Pontifex Maximus), ինչն ավանդաբար սկզբում պատկանում էր թագավորին, ավելի ուշ՝ Գերագույն քրմին, իսկ պրինցիպատից ի վեր՝ կայսրին (մինչև 382 թվականին Գրացիանոսը չեղյալ կհայտարարեր այդ կարգը)^[2]։ Դառնալով Պապ՝ պայքարել է արևելյան հերետիկոսության՝ մանիքեության և հեթանոսության վերապրուկների դեմ։ Աֆրիկայից (Կարթագենն ու Նումիդիան գրավված էին վանդալների կողմից) փախստականների հոսքերը ողողել էին Հռոմը։ Պապը փախստականներին թույլ տվեց բնակություն հաստատել Հռոմում՝ հերետիկոսությունից լիակատար հրաժարվելու պայմանով։ Հրապարակայնորեն այրվել են նրանց գրությունները։

Լևոն I-ը առաջ է քաշել Հռոմի եպիսկոպոսի՝ այլ քրիստոնյա պատրիարքների նկատմամբ գերակայության գաղափարը։  Հռոմի պապի վերադաս դիրքը ճանաչելու հիմնական փաստարկը եղել է Պետրոս առաքյալին Քրիստոսի տված խոստումը՝

Եվ ես քեզ ասում եմ,Պետրո՛ս, որ դու ես այն վեմը, որի վրա պիտի շինեմ Իմ Եկեղեցին, ու դժոխքի դռները այն չպիտի հաղթահարեն։ Եվ քեզ պիտի տամ երկնքի արքայության բանալիները, եվ ինչ որ մի անգամ կապես երկրի վրա, կապված պիտի լինի երկնքում։ Եվ ինչ որ արձակես երկրի վրա, արձակված պիտի լինի երկնքում։ - Մատթեոս ավետարանիչ, Ավետարան ըստ Մատթեոսի, 16:18-19

Պետրոսը, այդպիսով, լինելով Եկեղեցու տեսանելի գլուխը՝ կարգված հենց իր՝ Քրիստոսի կողմից, և միաժամանակ լինելով Հռոմի առաջին եպիսկոպոսը, ըստ Լևոն I-ի, հաստատել է Հռոմի քահանայապետի գերակայությունը մնացած բոլոր քրիստոնյա պատրիարքների վրա։ Արևմտաեվրոպական քրիստոնյաները Լևոն I-ի այդ իրավունքը ճանաչեցին, իսկ Արևելյան Հռոմեական կայսրության քրիստոնյաները վիճարկում էին այդ գաղափարը^[3]։ 452 թվականին Պապը հանդիպեց Աթթիլայի հետ, նրան տվեց «Աստծո մտրակ» մականունը և համոզեց չավերել Հռոմը։ Այս հաղթանակի կապակցությամբ Լևոնը կարգադրել է Կապիտոլյան Յուպիտերի արձանը վերածեփել Սբ. Պետրոս առաքյալի պատկերաքանդակով, որը տեղադրվեց Վատիկանի Սբ. Պետրոսի բազիլիկում։ Սբ. Պետրոսի բազիլիկին կից Լևոնը ևս երկու վանք է բացել՝ Սբ. Հովհաննեսի և Սբ. Պողոսի^[4]։

455 թվականին հանդիպեց վանդալների թագավոր Գեյզերիխին, սակայն չկարողացավ փոխել քաղաքը գրավելու նրա մտադրությունը։ Սակայն, երբ Գեյզերիխը ներխուժեց Հռոմ, Պապը կարողացավ համոզել նրան, որ չավերի քաղաքը, չայրի շենքերը և անմեղ արյուն չթափի^[4]։

Լևոնից հետո նրա գործերի մեծ ժողովածու է մնացել (96 քարոզներ և 120 ուղերձներ)^[3]։ Պահպանվել են Լևոն I-ի նամակները։ Նամակագրական կապ է ունեցել Եվտիքիոսի և Սբ. Ֆլավիանոս Կոստանդնուպոլսեցու հետ, Չորրորդ տիեզերաժողովի ժամանակ արված ուղերձում^[5] արտահայտել է իր՝ վերջինիս կողմից լինելու հանգամանքը։ Սբ. Պետրոսի գերակայությանն է ենթարկեցրել Իլլիրիայի և Գալլիայի եպիսկոպոսներին։ Լևոնը առաջին Պապն է, որ թաղվել է Վատիկանի Սբ. Պետրոսի բազիլիկում։

Վաղուց ի վեր ուղղափառ եկեղեցու կողմից երկրպագվել է փետրվարի 18-ին։ 1754 թվականին Բենեդիկտոս XIV պապը Լևոն I-ին շնորհեց Եկեղեցու Ուսուցիչ (doctor ecclesiae) տիտղոսը։ Կաթոլիկական Հռոմեական եկեղեցին, մինչև 1971 թվականը, նրան երկրպագել է ապրիլի 11-ին։

Ավելի ուշ նրա հիշատակի օրը նշվում է փետրվարի 18-ին (մարտի 2)՝ նահանջ տարիներին, և փետրվարի 18-ին (մարտի 3)՝ ոչ նահանջ տարիներին, և նոյեմբերի 12-ին։

• Հնության գաղտնիքները։ Բարբարոսներ։ Մաս 3։ Գուննի (ԱՄՆ, 2003 թվական)։

• Լևոն Մեծ: Խոսք Քրիստոսի Ծննդի / թարգմանությունը՝ Դ. Զոտովա, 2000 թվական։

• Певницкий В. Ф. Լևոն Մեծ Սրբազանը և նրա քարոզները. Կիև, 1871.
• Ковальский Я. Период II. Под опекой Римской империи // Папы и Папство.
• Норвич Д. История папства. — М., АСТ, 2014.

• «Лев, римские папы». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
• Святитель Лев I Великий, папа Римский.

դ ք խ Հռոմի պապեր I դար Պետրոս • Լինոս • Անակղետոս • Կղեմես I • Եվարիստոս II դար Ալեքսանդր I • Սիքստոս I • Տելեսփորոս • Հյուգենոս • Պիոս I • Անիկետոս • Սովտեր • Ելևթերոս • Վիկտոր I • Զեփյուռինոս III դար Կալիստոս I • Ուրբանոս I • Պոնտիանոս • Անտերոս • Փաբիանոս • Կոռնելիոս • Ղուկիոս I • Ստեփանոս I • Սիքստոս II • Դիոնիսիոս • Փելիքս I • Եվտիքիանոս • Գայիոս • Մարկեղիանոս IV դար Մարկեղոս I • Եվսեբիոս • Մելքիադես • Սեղբեստրոս I • Մարկոս • Հուլիոս I • Լիբերիոս • Դամասոս I • Սիրիկիոս • Անաստաս I V դար Իննոկենտիոս I • Զոսիմոս • Բոնիփակիոս I • Կելեստինոս I • Սիքստոս III • Լևոն I • Հիլարիոս • Սիմպլիկիոս • Փելիքս III (II) • Գելասիոս I • Անաստաս II • Սիմմաքոս VI դար Որմիզդես • Հովհաննես I • Փելիքս IV (III) • Բոնիփակիոս II • Հովհաննես II • Ագապետոս I • Սիլվերիոս • Վիգիլիոս • Պեղագիոս I • Հովհաննես III • Բենեդիկտոս I • Պեղագիոս II • Գրիգոր I VII դար Սաբինիանոս • Բոնիփակիոս III • Բոնիփակիոս IV • Դեուսդեդիտ I • Բոնիփակիոս V • Հոնորիոս I • Սևերիանոս • Հովհաննես IV • Թեոդորոս I • Մարտինոս I • Եվգինեոս I • Վիտալիանոս • Ադեոդատ II • Դոնոս • Ագաթոն • Լևոն II • Բենեդիկտոս II • Հովհաննես V • Կոնոն • Սարգիս I VIII դար Հովհաննես VI • Հովհաննես VII • Սիսիննիոս • Կոնստանդինոս • Գրիգոր II • Գրիգոր III • Զաքարիա • Ստեփանոս II • Ստեփանոս II (III) • Պողոս I • Ստեփանոս III (IV) • Ադրիանոս I • Լևոն III IX դար Ստեփանոս IV (V) • Պասքալիս I • Եվգինեոս II • Վաղենտինոս • Գրիգոր IV • Սարգիս II • Լևոն IV • Բենեդիկտոս III • Նիկողայոս I • Ադրիանոս II • Հովհաննես VIII • Մարինոս I • Ադրիանոս III • Ստեփանոս V (VI) • Փորմոսոս • Բոնիփակիոս VI • Ստեփանոս VI (VII) • Ռոմանոս • Թեոդորոս II • Հովհաննես IX • Բենեդիկտոս IV X դար Լևոն V • Սարգիս III • Անաստաս III • Լանդոս • Հովհաննես X • Լևոն VI • Ստեփանոս VII (VIII) • Հովհաննես XI • Լևոն VII • Ստեփանոս VIII (IX) • Մարինոս II • Ագապետոս II • Հովհաննես XII • Լևոն VIII • Բենեդիկտոս V • Հովհաննես XIII • Բենեդիկտոս VI • Բենեդիկտոս VII • Հովհաննես XIV • Հովհաննես XV • Գրիգոր V • Սեղբեստրոս II XI դար Հովհաննես XVII • Հովհաննես XVIII • Սարգիս IV • Բենեդիկտոս VIII • Հովհաննես XIX • Բենեդիկտոս IX • Սեղբեստրոս III • Բենեդիկտոս IX • Գրիգոր VI • Կղեմես II • Բենեդիկտոս IX • Դամասուս II • Լևոն IX • Վիկտոր II • Ստեփանոս IX (X) • Նիկողայոս II • Ալեքսանդր II • Գրիգոր VII • Վիկտոր III • Ուրբանոս II • Պասքալիս II XII դար Գելասիոս II • Կալիստոս II • Ոնորիոս II • Իննոկենտիոս II • Կելեստինոս II • Ղուկիոս II • Եվգինեոս III • Անաստաս IV • Ադրիանոս IV • Ալեքսանդր III • Ղուկիոս III • Ուրբանոս III • Գրիգոր VIII • Կղեմես III • Կելեստինոս III • Իննոկենտիոս III XIII դար Ոնորիոս III • Գրիգոր IX • Կելեստինոս IV • Իննոկենտիոս IV • Ալեքսանդր IV • Ուրբանոս IV • Կղեմես IV • Գրիգոր X • Իննոկենտիոս V • Ադրիանոս V • Հովհաննես XXI • Նիկողայոս III • Մարտինոս IV • Ոնորիոս IV • Նիկողայոս IV • Կելեստինոս V • Բոնիփակիոս VIII XIV դար Բենեդիկտոս XI • Կղեմես V • Հովհաննես XXII • Բենեդիկտոս XII • Կղեմես VI • Իննոկենտիոս VI • Ուրբանոս V • Գրիգոր XI • Ուրբանոս VI • Բոնիփակիոս IX XV դար Իննոկենտիոս VII • Գրիգոր XII • Մարտինոս V • Եվգինեոս IV • Նիկողայոս V • Կալիստոս III • Պիոս II • Պողոս II • Սիքստոս IV • Իննոկենտիոս VIII • Ալեքսանդր VI XVI դար Պիոս III • Հուլիոս II • Լևոն X • Ադրիանոս VI • Կղեմես VII • Պողոս III • Հուլիոս III • Մարկեղոս II • Պողոս IV • Պիոս IV • Պիոս V • Գրիգոր XIII • Սիքստոս V • Ուրբանոս VII • Գրիգոր XIV • Իննոկենտիոս IX • Կղեմես VIII XVII դար Լևոն XI • Պողոս V • Գրիգոր XV • Ուրբանոս VIII • Իննոկենտիոս X • Ալեքսանդր VII • Կղեմես IX • Կղեմես X • Իննոկենտիոս XI • Ալեքսանդր VIII • Իննոկենտիոս XII • Կղեմես XI XVIII դար Իննոկենտիոս XIII • Բենեդիկտոս XIII • Կղեմես XII • Բենեդիկտոս XIV • Կղեմես XIII • Կղեմես XIV • Պիոս VI • Պիոս VII XIX դար Լևոն XII • Պիոս VIII • Գրիգոր XVI • Պիոս IX • Լևոն XIII XX դար Պիոս X • Բենեդիկտոս XV • Պիոս XI • Պիոս XII • Հովհաննես XXIII • Պողոս VI • Հովհաննես Պողոս I • Հովհաննես Պողոս II XXI դար Բենեդիկտոս XVI • Ֆրանցիսկոս Ցանկը բաժանված է ըստ դարերի ելնելով պոնտիֆիկատի սկզբից