Լևոն I Մեծ Սրբազան (Հռոմի պապ)

Լևոն I Մեծ Սրբազան (լատին․՝ Leo PP. I), (մոտ 390, Տոսկանա, Իտալիա - նոյեմբերի 11, 461 կամ նոյեմբերի 10, 461^[1], Հռոմ, Արևմտյան Հռոմեական կայսրություն), Հռոմի պապ 440 թվականի սեպտեմբերի 29-ից մինչև 461 թվականի նոյեմբերի 10-ը:

Ծնունդով Էտրուրիայից էր: Պատանեկության տարիներին այդ ժամանակների համար հրաշալի կրթություն է ստացել (եղել է Սբ. Կելեստինոս I Հռոմեացու աշակերտը) և հնարավորություն է ունեցել աշխարհիկ լավ կարիերա կերտելու, բայց, ձգտելով հոգևոր կյանքի, նա իր համար ընտրեց այլ ուղի և դարձավ ավագ սարկավագ Սուրբ Սիքստոս III Պապի օրոք (432-440), իսկ նրա մահից հետո, 440 թվականի օգոստոսի 19-ին ընտրվեց Պապ: Ընտրություններն անցկացվեցին Լևոնի բացակայությամբ: Նա Վալենտինիանոս III կայսեր հանձնարարությամբ գտնվում էր Գալլիայում: Հռոմ վերադառնալուց հետո՝ 440 թվականի սեպտեմբերի 29-ին ձեռնադրվեց: Դարձել Է Հռոմի առաջին եպիսկոպոսը, որն ընդունել է Մեծ պոնտիֆիկատի տիտղոսը (Pontifex Maximus), ինչն ավանդաբար սկզբում պատկանում էր թագավորին, ավելի ուշ՝ Գերագույն քրմին, իսկ պրինցիպատից ի վեր՝ կայսրին (մինչև 382 թվականին Գրացիանոսը չեղյալ կհայտարարեր այդ կարգը)^[2]: Դառնալով Պապ՝ պայքարել է արևելյան հերետիկոսության՝ մանիքեության և հեթանոսության վերապրուկների դեմ: Աֆրիկայից (Կարթագենն ու Նումիդիան գրավված էին վանդալների կողմից) փախստականների հոսքերը ողողել էին Հռոմը: Պապը փախստականներին թույլ տվեց բնակություն հաստատել Հռոմում՝ հերետիկոսությունից լիակատար հրաժարվելու պայմանով։ Հրապարակայնորեն այրվել են նրանց գրությունները:

Լևոն I-ը առաջ է քաշել Հռոմի եպիսկոպոսի՝ այլ քրիստոնյա պատրիարքների նկատմամբ գերակայության գաղափարը։  Հռոմի պապի վերադաս դիրքը ճանաչելու հիմնական փաստարկը եղել է Պետրոս առաքյալին Քրիստոսի տված խոստումը՝

Եվ ես քեզ ասում եմ,Պետրո՛ս, որ դու ես այն վեմը, որի վրա պիտի շինեմ Իմ Եկեղեցին, ու դժոխքի դռները այն չպիտի հաղթահարեն: Եվ քեզ պիտի տամ երկնքի արքայության բանալիները, եվ ինչ որ մի անգամ կապես երկրի վրա, կապված պիտի լինի երկնքում: Եվ ինչ որ արձակես երկրի վրա, արձակված պիտի լինի երկնքում: - Մատթեոս ավետարանիչ, Ավետարան ըստ Մատթեոսի, 16:18-19

Պետրոսը, այդպիսով, լինելով Եկեղեցու տեսանելի գլուխը՝ կարգված հենց իր՝ Քրիստոսի կողմից, և միաժամանակ լինելով Հռոմի առաջին եպիսկոպոսը, ըստ Լևոն I-ի, հաստատել է Հռոմի քահանայապետի գերակայությունը մնացած բոլոր քրիստոնյա պատրիարքների վրա։ Արևմտաեվրոպական քրիստոնյաները Լևոն I-ի այդ իրավունքը ճանաչեցին, իսկ Արևելյան Հռոմեական կայսրության քրիստոնյաները վիճարկում էին այդ գաղափարը^[3]: 452 թվականին Պապը հանդիպեց Աթթիլայի հետ, նրան տվեց «Աստծո մտրակ» մականունը և համոզեց չավերել Հռոմը։ Այս հաղթանակի կապակցությամբ Լևոնը կարգադրել է Կապիտոլյան Յուպիտերի արձանը վերածեփել Սբ. Պետրոս առաքյալի պատկերաքանդակով, որը տեղադրվեց Վատիկանի Սբ. Պետրոսի բազիլիկում: Սբ. Պետրոսի բազիլիկին կից Լևոնը ևս երկու վանք է բացել՝ Սբ. Հովհաննեսի և Սբ. Պողոսի^[4]:

455 թվականին հանդիպեց վանդալների թագավոր Գեյզերիխին, սակայն չկարողացավ փոխել քաղաքը գրավելու նրա մտադրությունը։ Սակայն, երբ Գեյզերիխը ներխուժեց Հռոմ, Պապը կարողացավ համոզել նրան, որ չավերի քաղաքը, չայրի շենքերը և անմեղ արյուն չթափի^[4]:

Լևոնից հետո նրա գործերի մեծ ժողովածու է մնացել (96 քարոզներ և 120 ուղերձներ)^[3]: Պահպանվել են Լևոն I-ի նամակները: Նամակագրական կապ է ունեցել Եվտիքիոսի և Սբ. Ֆլավիանոս Կոստանդնուպոլսեցու հետ, Չորրորդ տիեզերաժողովի ժամանակ արված ուղերձում^[5] արտահայտել է իր՝ վերջինիս կողմից լինելու հանգամանքը: Սբ. Պետրոսի գերակայությանն է ենթարկեցրել Իլլիրիայի և Գալլիայի եպիսկոպոսներին: Լևոնը առաջին Պապն է, որ թաղվել է Վատիկանի Սբ. Պետրոսի բազիլիկում:

Վաղուց ի վեր ուղղափառ եկեղեցու կողմից երկրպագվել է փետրվարի 18-ին: 1754 թվականին Բենեդիկտոս XIV պապը Լևոն I-ին շնորհեց Եկեղեցու Ուսուցիչ (doctor ecclesiae) տիտղոսը: Կաթոլիկական Հռոմեական եկեղեցին, մինչև 1971 թվականը, նրան երկրպագել է ապրիլի 11-ին:

Ավելի ուշ նրա հիշատակի օրը նշվում է փետրվարի 18-ին (մարտի 2)՝ նահանջ տարիներին, և փետրվարի 18-ին (մարտի 3)՝ ոչ նահանջ տարիներին, և նոյեմբերի 12-ին:

• Հնության գաղտնիքները: Բարբարոսներ: Մաս 3: Գուննի (ԱՄՆ, 2003 թվական):

• Լևոն Մեծ: Խոսք Քրիստոսի Ծննդի / թարգմանությունը՝ Դ. Զոտովա, 2000 թվական:

• Певницкий В. Ф. Լևոն Մեծ Սրբազանը և նրա քարոզները. Կիև, 1871.
• Ковальский Я. Период II. Под опекой Римской империи // Папы и Папство.
• Норвич Д. История папства. — М., АСТ, 2014.

• «Лев, римские папы». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
• Святитель Лев I Великий, папа Римский.

դ ք խ Հռոմի պապեր I դար Պետրոս • Լինոս • Անակղետոս • Կղեմես I • Եվարիստոս II դար Ալեքսանդր I • Սիքստոս I • Տելեսփորոս • Հյուգենոս • Պիոս I • Անիկետոս • Սովտեր • Ելևթերոս • Վիկտոր I • Զեփյուռինոս III դար Կալիստոս I • Ուրբանոս I • Պոնտիանոս • Անտերոս • Փաբիանոս • Կոռնելիոս • Ղուկիոս I • Ստեփանոս I • Սիքստոս II • Դիոնիսիոս • Փելիքս I • Եվտիքիանոս • Գայիոս • Մարկեղիանոս IV դար Մարկեղոս I • Եվսեբիոս • Մելքիադես • Սեղբեստրոս I • Մարկոս • Հուլիոս I • Լիբերիոս • Դամասոս I • Սիրիկիոս • Անաստաս I V դար Իննոկենտիոս I • Զոսիմոս • Բոնիփակիոս I • Կելեստինոս I • Սիքստոս III • Լևոն I • Հիլարիոս • Սիմպլիկիոս • Փելիքս III (II) • Գելասիոս I • Անաստաս II • Սիմմաքոս VI դար Որմիզդես • Հովհաննես I • Փելիքս IV (III) • Բոնիփակիոս II • Հովհաննես II • Ագապետոս I • Սիլվերիոս • Վիգիլիոս • Պեղագիոս I • Հովհաննես III • Բենեդիկտոս I • Պեղագիոս II • Գրիգոր I VII դար Սաբինիանոս • Բոնիփակիոս III • Բոնիփակիոս IV • Դեուսդեդիտ I • Բոնիփակիոս V • Հոնորիոս I • Սևերիանոս • Հովհաննես IV • Թեոդորոս I • Մարտինոս I • Եվգինեոս I • Վիտալիանոս • Ադեոդատ II • Դոնոս • Ագաթոն • Լևոն II • Բենեդիկտոս II • Հովհաննես V • Կոնոն • Սարգիս I VIII դար Հովհաննես VI • Հովհաննես VII • Սիսիննիոս • Կոնստանդինոս • Գրիգոր II • Գրիգոր III • Զաքարիա • Ստեփանոս II • Ստեփանոս II (III) • Պողոս I • Ստեփանոս III (IV) • Ադրիանոս I • Լևոն III IX դար Ստեփանոս IV (V) • Պասքալիս I • Եվգինեոս II • Վաղենտինոս • Գրիգոր IV • Սարգիս II • Լևոն IV • Բենեդիկտոս III • Նիկողայոս I • Ադրիանոս II • Հովհաննես VIII • Մարինոս I • Ադրիանոս III • Ստեփանոս V (VI) • Փորմոսոս • Բոնիփակիոս VI • Ստեփանոս VI (VII) • Ռոմանոս • Թեոդորոս II • Հովհաննես IX • Բենեդիկտոս IV X դար Լևոն V • Սարգիս III • Անաստաս III • Լանդոս • Հովհաննես X • Լևոն VI • Ստեփանոս VII (VIII) • Հովհաննես XI • Լևոն VII • Ստեփանոս VIII (IX) • Մարինոս II • Ագապետոս II • Հովհաննես XII • Լևոն VIII • Բենեդիկտոս V • Հովհաննես XIII • Բենեդիկտոս VI • Բենեդիկտոս VII • Հովհաննես XIV • Հովհաննես XV • Գրիգոր V • Սեղբեստրոս II XI դար Հովհաննես XVII • Հովհաննես XVIII • Սարգիս IV • Բենեդիկտոս VIII • Հովհաննես XIX • Բենեդիկտոս IX • Սեղբեստրոս III • Բենեդիկտոս IX • Գրիգոր VI • Կղեմես II • Բենեդիկտոս IX • Դամասուս II • Լևոն IX • Վիկտոր II • Ստեփանոս IX (X) • Նիկողայոս II • Ալեքսանդր II • Գրիգոր VII • Վիկտոր III • Ուրբանոս II • Պասքալիս II XII դար Գելասիոս II • Կալիստոս II • Ոնորիոս II • Իննոկենտիոս II • Կելեստինոս II • Ղուկիոս II • Եվգինեոս III • Անաստաս IV • Ադրիանոս IV • Ալեքսանդր III • Ղուկիոս III • Ուրբանոս III • Գրիգոր VIII • Կղեմես III • Կելեստինոս III • Իննոկենտիոս III XIII դար Ոնորիոս III • Գրիգոր IX • Կելեստինոս IV • Իննոկենտիոս IV • Ալեքսանդր IV • Ուրբանոս IV • Կղեմես IV • Գրիգոր X • Իննոկենտիոս V • Ադրիանոս V • Հովհաննես XXI • Նիկողայոս III • Մարտինոս IV • Ոնորիոս IV • Նիկողայոս IV • Կելեստինոս V • Բոնիփակիոս VIII XIV դար Բենեդիկտոս XI • Կղեմես V • Հովհաննես XXII • Բենեդիկտոս XII • Կղեմես VI • Իննոկենտիոս VI • Ուրբանոս V • Գրիգոր XI • Ուրբանոս VI • Բոնիփակիոս IX XV դար Իննոկենտիոս VII • Գրիգոր XII • Մարտինոս V • Եվգինեոս IV • Նիկողայոս V • Կալիստոս III • Պիոս II • Պողոս II • Սիքստոս IV • Իննոկենտիոս VIII • Ալեքսանդր VI XVI դար Պիոս III • Հուլիոս II • Լևոն X • Ադրիանոս VI • Կղեմես VII • Պողոս III • Հուլիոս III • Մարկեղոս II • Պողոս IV • Պիոս IV • Պիոս V • Գրիգոր XIII • Սիքստոս V • Ուրբանոս VII • Գրիգոր XIV • Իննոկենտիոս IX • Կղեմես VIII XVII դար Լևոն XI • Պողոս V • Գրիգոր XV • Ուրբանոս VIII • Իննոկենտիոս X • Ալեքսանդր VII • Կղեմես IX • Կղեմես X • Իննոկենտիոս XI • Ալեքսանդր VIII • Իննոկենտիոս XII • Կղեմես XI XVIII դար Իննոկենտիոս XIII • Բենեդիկտոս XIII • Կղեմես XII • Բենեդիկտոս XIV • Կղեմես XIII • Կղեմես XIV • Պիոս VI • Պիոս VII XIX դար Լևոն XII • Պիոս VIII • Գրիգոր XVI • Պիոս IX • Լևոն XIII XX դար Պիոս X • Բենեդիկտոս XV • Պիոս XI • Պիոս XII • Հովհաննես XXIII • Պողոս VI • Հովհաննես Պողոս I • Հովհաննես Պողոս II XXI դար Բենեդիկտոս XVI • Ֆրանցիսկոս Ցանկը բաժանված է ըստ դարերի ելնելով պոնտիֆիկատի սկզբից