Aller au contenu

Rio de Janeiro

Modifye lyen yo
Depi Wikipedya, ansiklopedi lib
Rio de Janeiro
Rio de Janeiro
Rio de Janeiro
{{{lyen_drapo}}}
{{{lyen_drapo}}}

drapo
{{{lyen_anblèm}}}

anblèm
sipèfisi 1 260,03 kilomèt kare km²
majistra Marcelo Crivella (en)
popilasyon 6,2 M dimensionless ab.
popilasyon dat
enfo

Rio de Janeiro (/ˈʁi.u d(ʒi) ʒɐˈnejɾu/[1]), souvan refere yo tou senpleman kòm Rio[2], se pa popilasyon dezyèm vil nan Brezil apre São Paulo. Sitiye nan Sidès peyi a, li se kapital Eta Rio de Janeiro apre li te Brezil jiska 1960. Ak no 6,5 moun li yo. nan vil la an 2021[3] ( souvan yo rele Cariocas, variant Carioques la egziste tou an fransè) ak 12.62 milyon nan zòn iben, Rio de Janeiro se youn nan metwopòl ki pi enpòtan nan Kontinan Ameriken.

Yo te rele l Vil mèvèy (Cidade Maravilhosa)[4], yo konnen li atravè lemond pou kanaval li yo, plaj li yo (Copacabana, Leblon ak Ipanema)[5] Sugarloaf Mountain, estati Kris la Redanmtè li nan tèt Corcovado oswa menm Maracana estad li a . Pi enpòtan destinasyon touris entènasyonal nan Brezil, Amerik Latin ak tout Emisfè Sid la (an 2008)[6], Rio de Janeiro se vil brezilyen ki pi byen konnen aletranje, ki fonksyone kòm yon "glas" nasyonal, kit se pozitivman oswa negatif. Li te youn apre lòt kapital Koloni Pòtigè nan Brezil (1763-1808), kapital Wayòm Ini Pòtigal, Brezil ak Algarves, apre vòl tribinal Pòtigè a pandan envazyon an. Twoup Napoleon yo (1808-1821), answit nan Anpi Brezil (1822-1889), nan República Velha (1889-1930), nan Estado Novo (1937 -1945) ak soti nan kòmansman Dezyèm Repiblik la jiska 1960 ak deplase kapital la nan Brazili. UNESCO te deziyen yon pati nan vil la kòm World Heritage Site pa UNESCO nan dat 1ye jiyè 2012[7] ,[8].

Rio de Janeiro konsidere kòm yon vil mondyal e li se youn nan prensipal sant kiltirèl, ekonomik ak finansye nan Brezil[9]. Li gen dezyèm pi gwo GDP nan peyi a[10] epi li se lakay yo nan katye jeneral prensipal konpayi petwòl Brezil yo (Petrobras) ak konpayi medya yo (Grupo Globo)[11]. Vil la te òganize Jounen Mondyal la Jèn 2013, 1950 ak [[2014 FIFA World Cup|2014] ] epi finalman, nan 2016, Jeux Olenpik ete yo[12].

Toponimi

[modifye | modifye kòd]

Orijinèlman Rio de Janeiro te deziyen Guanabara Bay, non Gaspar de Lemos ak Gonçalo Coelho[13], kòmandan flòt eksploratè Pòtigè Pedro Álvares Cabral, premye Ewopeyen nan Brezil.

Dapre kèk istoryen[14], premye non an te Ria de Janeiro 'Janvye Bay', answit konfizyon. te fèt ant mo ria, ki nan epòk la te kapab deziyen yon bay oswa yon bra lanmè a, ak rio 'rivyè'. Imedyatman, non Bay la te fikse kòm "Rio de Janeiro" "rivyè Janvye". Dapre lòt moun, se Amerigo Vespucci ki, pandan 3yèm vwayaj li nan Amerik di Sid ta pran bè Guanabara pou bouch yon rivyè ke li te atribiye a. non mwa a[15],[16].

Vil la te fonde an 1565 kòm São Sebastião do Rio de Janeiro[17] epi answit tradui kòm Saint Sebastian nan rivyè Janvye[17]. Men trè byen vit nan itilize Rio de Janeiro e menm Rio ap enpoze tèt yo[17]. Nou jwenn an franse yon dezyèm fòm akayik, Riogenaire[18].

Moun ki rete nan vil la se Kariokas Ce lien renvoie vers une page d'homonymie, yon mo ki soti nan lang Tupi men ki gen siyifikasyon orijinal ki kontwovèsyal. Moun ki rete nan Eta Rio de Janeiro yo se "Fluminenses".

Istwa

[modifye | modifye kòd]
 Atik detaye : Kronoloji Rio de Janeiro.

Peryòd Pre-Kolonbyen

[modifye | modifye kòd]

Okòmansman, Ameriken natif natal nan Gwoup lengwistik [[Lang makro-jê|lang makro-jê] te abite sou kòt eta Rio de Janeiro jodi a. ] . Anviwon ane 1000, rejyon an te konkeri pa moun ki pale yon lang Tupi, ki soti nan Amazon. Tamoios yo, ke yo rele tou Tupinamba, te viv alantou Bay Guanabara nan XVIe syèk, lè Pòtigè yo te rive nan rejyon an[19].

Premye Ewopeyen yo (1502-1555)

[modifye | modifye kòd]

Sit aktyèl la nan vil Rio de Janeiro te premye rive pa Ewopeyen an nan pa eksploratè Pòtigè Gaspar de Lemos ak Gonçalo Coelho[20], akonpaye pa Amerigo Vespucci ki wè bè a kòm bouch yon rivyè ke li rele rivyè janvye. : Rio de Janeiro[21].

Wout li te swiv la pa ateste, men Vespucci di li te kontinye nan sid. 1ye janvye 1502, li ta wè bè Guanabara (Rio de Janeiro) e li ta desann nan nivo Rio de la Plata, sa ki t ap fè l premye Ewopeyen ki te dekouvri estuary sa a ( Juan Díaz de Solís pa rive jwenn li jouk 1516)[22].

Nan epòk sa a, sit la te abite pa Ameriken natif natal Tamoyos ki te byen vit etabli yon komès echanj ak Ewopeyen. Relasyon komèsyal enpòtan yo devlope, sitou gras a pwofizyon Pernambuco ak bwa wouj "koulè tizan" (nan Pòtigè brasa), oswa bwa. -brasil (nan Pòtigè "Pau Brasil) ki te bay peyi a non li Brezil (Brezil la an franse).

Relasyon ant Amerindien ak Pòtigè yo pa t toujou lapè, sepandan, paske Pòtigè yo te gen koutim pou pran Amerindien pou fè yo esklav. Anplis de sa, sèten branch fanmi souvan òganize antwopofajik rit. Anplis de sa, Ameriken natif natal yo te fè komès ak Fransè yo ki te gen objektif kolonyal nan Brezil.

Apre kèk tantativ nan règleman Ewopeyen an pa diferan nasyon, vil la te fonde ofisyèlman nan pa Konkistador Pòtigè Estácio de Sá sou non "São Sebastião do Rio de Janeiro" nan nivo. nan istm la ant Mòn Pen Sik la ak Mòn Cara de Cão[23].

Rivalite ak kwasans ekonomik (1555-1763)

[modifye | modifye kòd]
 Paj “Antatik Lafrans” la genyen yon deskripsyon detaye sou rivalite ki genyen ant fransè ak Pòtigè ant 1555 ak 1567, jiska fondasyon vil Rio de. Janeiro.
Kat fransè Guanabara Bay an 1555.

Pandan XVIe syèk la, atak souvan pirat ak korsè franse te ravaje yon pati nan rejyon an. Nan 1555, Amiral Villegagnon te resevwa kòmandman flòt la te mete a dispozisyon Gaspard de Coligny pa Henri II pou tabli yon Koloni Pwotestans nan Brezil kote pwotestan franse yo te kapab egzèse relijyon yo lib. Villegagnon te bati Fort Coligny e li te rete sou yon zile nan Bay Guanabara, ke li te rele Antatik Lafrans. Istwa sa a se sijè repòtaj vwayaj Jean de Léry, Histoire d'un voyage ki fèt nan peyi Brezil, ansanm ak woman ' ' Brezil Wouj pa Jean-Christophe Rufin. Jounen jodi a, zile sa a, kote bilding Lekòl Lamarin Lagè Brezilyen ye, yo toujou rele “ilha de Vilegagnon' '”.

Sepandan, Pòtigè yo te vle a tout depans pou anpeche etablisman etranje sou teritwa yo, wa Pòtigè a voye yon chevalye, Mem de Sá, pou mete Fransè deyò. Yo te detwi Fort-Coligny e yo te chase franse yo nan Bay Guanabara — men yo te rete nan rejyon an. Se sèlman nan 1565, apre dezan batay ant flòt de peyi yo, ke Estácio de Sá, yon neve Mem, te fonde vil la jan nou konnen l jodi a. Franse yo te rete nan rejyon Rio de Janeiro jiska 1572, dat dènye batay ki te fèt nan Cabo Frio.

Fundação da Cidade do Rio de Janeiro, pa Firmino Monteiro (1855-1888).

Viktwa kavalye Pòtigè Estácio de Sá, nan dat , make fondasyon vil “São Sebastião do Rio de Janeiro” (“[ [Sébastien (mati)|Sen Sebastian]] nan rivyè Janvye a") nan onè wa Sebastian I Pòtigal ak sen yo te selebre jou nesans li. . Sen Sebastian, ki rete sen patwon vil la, selebre chak ane.

Nan fen XVIe syèk la, kouwòn Pòtigè te trete vilaj la kòm yon pozisyon estratejik pou transpò Atlantik bato ant Brezil, koloni Afriken ak Ewòp. Plizyè fò yo te bati epi yo te dakò ak yon alyans ak tribi natif natal yo pou defann koloni yo kont envazyon yo. Pa egzanp, Niterói te fonde nan vwazinaj Rio pou asire defans vil la. Quay Rio ak Morro do Castelo (pt) ("castle hill", an franse), kote chato te imite [. chatox fòtifye medyeval, ki te fòme premye gwo defans vil la. Rio de Janeiro te vrèman menase pa anpil envazyon Fransè ak Olandè yo.

Vreman vre nan , pandan Lafrans te nan mitan Lagè Siksesyon Panyòl la (Pòtigal te yon alye Angletè lè sa a nan batay kont Lafrans), [ [René Duguay-Trouin]], nan tèt yon ekspedisyon ki gen kenz bato ak 6 000 gason, te pran vil Rio de Janeiro. Anfèt, sèt bato de gè, sèt fò ak 12,000 moun te defann lavil la. Li debake, boule èskwad Pòtigè a, fòse gouvènè a capitile, fòse vil la peye gwo ranson epi libere 1 000 prizonye franse (kaptire pandan yon [[Batay Rio de Janeiro (1710)|premye batay]) ] ane anvan an).

Vil la te grandi pandan 18tyèm syèk la ak dekouvèt lò ak dyaman nan rejyon vwazen Minas Gerais alantou 1700. , vin tounen yon sit pò ki pi itil pou ekspòtasyon richès pase Salvador de Bahia. Se poutèt sa se pou rezon lojistik ke administrasyon kolonyal Pòtigè nan Amerik la te etabli an 1763 nan Rio, ki te vin tounen kapital nan Brezil nan plas Salvador de. Bahia.

Referans

[modifye | modifye kòd]

Nòt ak referans

[modifye | modifye kòd]

Nòt

[modifye | modifye kòd]


Referans

[modifye | modifye kòd]
  1. ↑ Pwononsyasyon an Potigè brezilyen transkripsyon dapre metòd [ [Alfabè fonetik entènasyonal]] (API). Li pito pwononse /ˈʁi.u d(ʒi) ʒaˈnejɾu/ nan dyalèk lokal la dapre Larousse Concise Dictionary: Portuguese-English, 2008, p. 339. Apofoni [a] nan [ɐ] se yon bagay ki komen nan lang komen ak pale langaj. Pwononsyasyon /ˈʁi. u dʑi ʑəˈnejɾu/ se petèt youn ki pi pito pa majorite Brezilyen yo, anpil ladan yo se (pt) cariocas. Nan Ewopeyen Pòtigè, nou pwononse / ˈʁi.u ðɨ ʒɐˈnɐjɾu/.
  2. ↑ « Rio de Janeiro: gid vwayaj » [://www.v -brazil.com/world-cup/2014/rio-de-janeiro-travel-guide/ achiv du ].
  3. ↑ « 2019 estimasyon popilasyon an. Enstiti brezilyen nan jewografi ak estatistik (IBGE). », Ibge.gov.br.
  4. ↑ « ORIGEM DO EPÍTETO “CIDADE MARAVILHOSA” PARA DESIGNAR O RIO DE JANEIRO: LENDA E VERDADE », Revista do Instituto Histórico e Geográfico Brasileiro,‎ , p. 265–294 (ISSN 0101-4366 ak 2526-1347, DOI 10.23927/issn.2526-1347.rihgb.2022(588): 294)
  5. ↑ "Rio de Janeiro's Beach Culture," li
  6. ↑ (pt-BR) « Rio de Janeiro se prensipal destinasyon touris nan Emisfè Sul, segundo consultoria », sur O Globo, 2010-01 -28.
  7. ↑ (en) , « Riyo de Janeiro: Peyizaj Carioca ant mòn lan ak lanmè », sur UNESCO World Heritage Center.
  8. ↑ (pt-BR) « Rio é Patrimonio Mundial como paisagem cultural urbana », .
  9. ↑ (en) « Regiões de influência das cidades 2018 », Confins. Franco-Brazilian Geography Review / Revista franco-brasilera de geografia,‎ (ISSN 1958-9212)
  10. ↑ « Produto Interno Bruto dos Municípios | IBGE », sur ibge.gov. br.
  11. ↑ « Sobre Nós. Istwa nou. », sur editoraglobo, .
  12. ↑ « BBC Sport, Rio pou òganize jwèt olenpik 2016 yo », BBC News,‎ (lire en ligne)
  13. ↑ (pòtigè) pt Jorge te bay nan . Couto, 1995, A Construção do Brasil, Lisbon: Cosmos.
  14. ↑ (pòtigè) pt Vasco Mariz, "Os Fundadores do Rio de Janeiro: Vespucci, Villegagnon ou Estácio de Sá?", nan Brasil-França. Relações históricas no periodo colonial, Rio de Janeiro: Biblioteca do Exército, 2006, p. 80.
  15. ↑ Louis Deroy ak Marianne Mulon, Dictionary of place names, Le Robert, 1994 (ISBN 285036195X), p. 405.
  16. ↑ « Amerigo Vespucci », sur web.archive.org, .
  17. ↑ 17,0 17,1 et 17,2 « Trezò non kote etranje », sur cnig.gouv.fr.
  18. ↑ Vwayaj nan Canton, kapital pwovens ki gen non sa a, nan peyi Lachin, pa Gorée, Cape of Good Hope, ak zile Lafrans ak Reunion, .
  19. ↑ (pòtigè) pt Eduardo Bueno , Brezil: uma História, São Paulo, 2003, (ISBN 978-8562936173), p. 19.
  20. ↑ (pòtigè) pt Jorge Couto, A Construção do Brasil, Lisbon: Cosmos, 1995.
  21. ↑ Diksyonè non kote pa Louis Deroy ak Marianne Mulon (Le Robert , 1994, (ISBN 285036195X).
  22. ↑ « AMERIGO VESPUCCI ».
  23. ↑ (pt) Memoria da city ​​of Rio de Janeiro,


Gade tou

[modifye | modifye kòd]

Sou lòt pwojè yo :

Bibliyografi

[modifye | modifye kòd]
  • (pòtigè) pt Algranti, Leila Mezan, O feitor ausente: estudo sobre a escravidão urbana no Rio de Janeiro, Petrópolis, Vozes, 1988.
  • (pòtigè) pt Alvim, Sandra (1940-1997), Arquitetura religiosa colonial no Rio de Janeiro. 2, plantas, fachadas e volumes, Rio de Janeiro, IPHAN, 1999.
  • (pòtigè) pt Alvim, Sandra, Arquitetura religiosa colonial no Rio de Janeiro. 1: revestimentos, retábulos e talha, Rio de Janeiro, IPHAN, 1997.
  • Augeron, Mickaël, « Célébrer les Martyrs de la Guanabara : Rio de Janeiro, lieu de mémoire pour les communautés presbytériennes du Brésil », dans Mickaël Augeron, Didier Poton et Bertrand Van Ruymbeke, dir., Les huguenots et l'Atlantique, vol. 2 : Fidélités, racines et mémoires, Paris, Les Indes savantes, 2012, p. 404-419.
  • Berenstein-Jacques, Paola, Les favelas de Rio : un défi culturel, Paris, l'Harmattan, 2001.
  • Centre national de la recherche scientifique, Les inégalités des communes face à leurs recettes au Brésil : le cas de la région métropolitaine de Rio de Janeiro, 1972-1990, Paris, CSU, 2004.
  • (angle) en Conniff, Michael L., Urban politics in Brazil: the rise of populism, 1925-1945, Pittsburgh, University of Pittsburgh press, cop. 1981.
  • Deuber-Pauli, Erica, Gilgen-Froidevaux, Christiane, Les Enfants de la Rocinha résistance et survie dans la « cité merveilleuse » de Rio de Janeiro, Paris, Éd. de l'Aire, 1986.
  • (pòtigè) pt Ferreira, João da Costa, A Cidade do Rio de Janeiro e seu termo: ensaio urbanologico, Rio de Janeiro, Prefeitura da cidade do Rio de Janeiro, 1978.
  • (pòtigè) pt Florentino, Manolo, Góes, José Roberto, A paz das senzalas: famílias escravas e tráfico atlântico, Rio de Janeiro, c. 1790-c. 1850, Rio de Janeiro, Civilização Brasileira, 1997.
  • Goirand, Camille, La politique des favelas, Paris, Éd. Karthala, 2001.
  • (italyen) it Mei, Giancarlo. Modèl:Langue. 2004. Stampa Alternativa-Nuovi Equilibri. Préface : Sergio Bardotti. Contribution spécial : Milton Nascimento.
  • (angle) en Needell, Jeffrey D., A Tropical « belle époque » : elite culture and society in turn-of-the-century Rio de Janeiro, Cambridge, New York, Melbourne, Cambridge university press, 1987.
  • (pòtigè) pt Niemeyer, Oscar, Rio: de província à metrópole, Rio de Janeiro, Avenir editora, 1980.
  • (angle) en Pino, Julio César, Family and favela: the reproduction of poverty in Rio de Janeiro, Westport, Conn, Greenwood Press, 1997.
  • (pòtigè) pt Renault, Delso, Rio de Janeiro: a vida da cidade refletida nos jornais, 1850-1870, Rio de Janeiro, Civilização brasileira, Instituto nacional do livro, 1978.
  • (pòtigè) pt Rosa, Francisco Ferreira da, Rio de Janeiro em 1922-1924, Rio de Janeiro, Prefeitura da cidade do Rio de Janeiro, 1978.
  • (pòtigè) pt Silva, Maria Lais Pereira da, Os transportes coletivos na cidade do Rio de Janeiro: tensões e conflitos, Rio de Janeiro, Prefeitura da cidade do Rio de Janeiro: Secretaria municipal de cultura, turismo e esportes, Departamento geral de documentação e informação cultural, Divisão de editoração, 1992.
  • Revue Incognita no 4, Retratos (Portraits) do Rio de Janeiro, .
  • Sébastien Lapaque, Théorie de Rio de Janeiro, Actes Sud, 2014.
  • Jean-Luc Pouliquen, À Rio de Janeiro avec Gaston Bachelard, ((ISBN 978-1-5116-3890-6)).

Lyen deyò

[modifye | modifye kòd]
Rekipere depi « https://ht.wikipedia.org/w/index.php?title=Rio_de_Janeiro&oldid=851409 »