Setúbal
| Setúbal | |
|---|---|
 Panorama Setúbala s mora | |
| Država | Portugal |
| Regija | Lisabon |
| Okrug | Okrug Setúbal |
| freguesias | Gâmbia - Pontes - Alto da Guerra, Nossa Senhora da Anunciada, Sado, Santa Maria da Graça, São Julião, São Lourenço, São Sebastião, São Simão |
| Osnivanje | 1249 |
| Vlast | |
| • Gradonačelnik | Maria das Dores Meira |
| Površina | |
| • Ukupna | 170,6 km² |
| Visina | 0-70 |
| Koordinate | 38°31′N 8°53′W / 38.517°N 8.883°W |
| Stanovništvo (2005.) | |
| • Urbano područje | 99 328[1] |
| • Metropolitansko područje | 120 117 (730 /km²) |
| Poštanski broj | 29хх |
| Pozivni broj | +(351) 265 |
| Stranica | Câmara Municipal de Setúbal |
 | |
  Setúbal Setúbal na zemljovidu Portugala | |
Setúbal je grad od 99 328 stanovnika[1] i istoimena općina u sredini Portugala od 120 117 stanovnika, u Regiji Lisabon, administrativni centar istoimenog okruga Setúbal.
Setúbal je danas 5 grad po veličini u Portugalu, on je izrastao od kraja 19. st. - početka 20. st. kad se zbog blizine Lisabona i povoljne luke u njemu počela razmještati - teška (prljava) industrija.
Setúbal je udaljen pedesetak km jugoistočno od Lisabona, leži na istoimenom Poluotoku Setúbal u estuariju rijeka Sado i Marateca, koje kod Setúbala imaju veliki duboki zaljev, koji s druge strane (atlanske strane zatvara poluotok Tróia. Pored grada u pravcu zapada nalazi se Park prirode Arrábida (Parque Natural da Arrábida) jedan od najvećih šumskih perivoja u Portugalu.
Od neolitika do kršćanske rekonkviste
[uredi | uredi kôd]Setúbal se nalazi pored izvora slatke vode i mora, zato je od prapovijesti bio naseljen, pronađeni su brojni neolitski predmeti i nekropole pored grada, kao i artefakti Feničana, Grka i Kartažana, koji su doplovili do Iberije u potrazi za soli i kositrom.
Za vrijeme rimske vladavine najveće naselje u tom kraju, bio je Cetóbriga (danas dio Setubala) - prosperitetan grad u kom se solilo puno ribe, i proizvodila keramika.
Nakon propasti Rimskog Carstva, i provale barbara, uz stalno obalno piratstvo, taj kraj je postao loš za život, tako da između 6. st. i 12. st. u tom kraju nije bilo većeg naselja između kršćanske Palmele i maurskog Alcácer do Sal. Za maurske vladavine tadašnje selo zvalo se Šetubar (Arapski jezik: شَطُوبَر )
Od kršćanske rekonkviste do 16. st.
[uredi | uredi kôd]Za kršćanske rekonkviste Alcácer do Sal i njemu podložan Šetubar osvojili su kršćani 1217. Setúbal je dobio povelju (foral) slobodnog kraljevskog grada, u ožujku 1249. Nakon tog je stao napredovati kao i susjedni gradovi Palmela i Alcácer do Sal.
U prvoj polovici 14. st. Setúbal je bio gradić s relativno malo zemlje, koji se morao boriti za svaku pedlju sa susjednim gradovima Palmela i Alcácer do Sal, njihove stalne sukobe okončao je kralj Afonso IV. 1343., koji ih je natjerao da se teritorijalno razgraniče, nakon tog je izgrađena mreža zidova, između dojučerašnjih neprijatelja.
Za vrijeme velikih zemljopisnih otkrića i portugalskih osvajanja po Africi Setúbal je doživio veliki napredak, iz njegove luke je 1458. otplovio kralj Afonso V. s vojskom u osvajanje Ksar es-Seghir u Maroku. Tijekom 15. st., u Setubalu su se razvile brojne aktivnosti vezane uz brodarstvo i pomorsku trgovinu, luka je imala visoke prinose na račun taksi.
Krajem 15. i početkom 16. st., izgrađen je najznačajniji spomenik u gradu - Convento de Jesus s crkvom, u manuelinskom stilu. Taj samostan koji je osnovao Justa Rodrigues Pereira, najvjerojatnije je ukrasio skulpturama i kiparskom dekoracijom poznati Diogo de Boitaca. Kralj João II. imao je posebnu empatiju prema Setúbalu, on je započeo izgradnju trga - Praça do Sapal (danas glavni gradski trg - Praça de Bocage) i izgradio akvadukt 1487., koji je doveo vodu do grada, njega je dogradio i produžio Manuel I. Kralj João III. dodijelio je Setúbalu titulu izvrsnog grada (notável villa) - 1525., u to vrijeme grad je imao 4 kvarta (župa) uz postojeće São Julião i Santa Maria, nikla su i dva nova São Sebastião i Anunciada.[2] Nakon što su 1580. Španjolci okupirali Portugal, kralj Filip II., dao je zadatak talijanskom vojnom inženjeru Filippo Terziju da podigne utvrdu São Filipe na brdu iznad grada.[2]
17. stoljeće bilo je zlatno razdoblje Setúbala tad je sol postala vrlo cijenjena roba, a Setubal je toga imao u izobilju, s druge strane uz pomoć drugih europskih država (prije svega Engleske) Portugal se ponovno osamostalio. Oko 1640. u Setubalu su dograđene zidine i izgrađene dvije nove utvrde, jedna na poluotoku Tróia a druga kod Palhaisa, one su trebale osigurati nezavisnost zemlje.
Ovaj prosperitet je prekinut nakon katastrofalnog potresa iz 1755., kod je i stradao i Setubal od tsunamija uzrokovanog potresom tad su naročito stradali kvartovi São Julião i Anunciada.[2]
Oporavak Setúbala počeo je od 19. st., 1860. je došla je željeznica do grada, tad je počela izgradnja nasipa na rijeci, i otpočela s radom prva tvornica ribljih konzervi u gradu.[2]U to vrijeme Setúbal je bio slavan po srdelama, narančama i svom muškatu. Pravi napredak Setúbala otpočeo je u 20. st. kad su izgrađene tvornice cementa, gnojiva, celuloze i papira, željezara i brodogradilište.[2] Tad se i grad radikalno povećao.
Setúbal je postao administrativno sjedište istoimenog okruga 1926. a 1975. godine i sjedište biskupije.[2]
| Stanovništvo općine Setúbal od 1801. do 2004. | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1801. | 1849. | 1900. | 1930. | 1960. | 1981. | 1991. | 2001. | 2004. | 2008. |
| 15 442 | 15 060 | 35 990 | 50 456 | 56 344 | 98 366 | 103 634 | 113 934 | 120 117 | 124 555 |
Setúbal je ima ugovore o prijateljstvu sa sljedećim gradovima;[3]
I ugovore o suradnji sa;
- ↑ a b 2005 population estimates for cities in Portugal (engleski). mongabay. Pristupljeno 18. studenoga 2011.
- ↑ a b c d e f José Hermano Saraiva. História de Setúbal (portugalski). Setúbal Unofficial site. Inačica izvorne stranice arhivirana 1. prosinca 2011. Pristupljeno 18. studenoga 2011.
- ↑ a b Geminações (portugalski). Câmara Municipal de Setúbal. Inačica izvorne stranice arhivirana 13. travnja 2012. Pristupljeno 20. studenoga 2011.
