ગુલાબ જાંબુ

ગુલાબ જાંબુ

ગુલાબ જાંબુ
અન્ય નામો	કાલા જામુન, વેફલ બૉલ
વાનગી	મીઠાઈ
ઉદ્ભવ	ભારતીય ઉપમહાદ્વીપ
વિસ્તાર અથવા રાજ્ય	દક્ષિણ એશિયા
બનાવનાર	અજ્ઞાત
પીરસવાનું તાપમાન	ગરમ, ઠંડા, કે ઓરડાના ઉષ્ણતામાને
મુખ્ય સામગ્રી	માવો, કેસર
વિવિધ રૂપો	કાલા જામુન
ખાદ્ય શક્તિ (per serving)	વધારે કૅલેરી ધરાવતો ખોરાક કિલોકેલરી
Cookbook: ગુલાબ જાંબુ   Media: ગુલાબ જાંબુ સંબંધિત દ્રશ્ય-શ્રાવ્ય માધ્યમો વિકિમીડિયા કૉમન્સ પર દેવગઢ બારિયા રાજા રજવાડા વખતનું સ્થાપત્ય અને ટાઉન પ્લાનિંગથી સુસજ્જ નગર છે.

ગુલાબ જાંબુ (હિંદી: गुलाब जामुन, ઉર્દૂ: گلاب جامن, મરાઠી: गुलाबजाम, કન્નડ: ಜಾಮೂನು) એ ભારતીય ઉપમહાદ્વીપના દેશો જેવાકે ભારત, પાકિસ્તાન, શ્રીલંકા, નેપાળ અને બાંગ્લાદેશ જેવા દેશોની એક લોકપ્રિય મીઠાઈ છે. આને મેંદો, માવો માંથી બનાવવામાં આવે છે. આને ઘી માં તળીને ચાસણીમાં બોળીને બનાવવામાં આવે છે. આમાં એલચી, ગુલાબજળ, કેવડા કે કેસર જેવા દ્રવ્યો ભેળવવામાં આવે છે.^[૧] આજ કાલ ગુલાબજાંબુ બનાવવાનો લોટ તૈયાર મળે છે, જેને વાપરીને સરળતાથી ગુલાબજાંબુ બનાવવામાં આવે છે.

ગુલાબ જાંબુ નામ પર્શિયન શબ્દ ગુલાબ, "ગુલાબ જળ" પરથી ઉતરી આવ્યું છે કેમકે ચાસણીને ગુલાબ જળથી સુગંધીત કરાતી. અને તે જાંબુ જેવા દેખાતા હોવાથી તેને જાંબુ કહે છે આમ તે બંને શબ્દ મળી ગુલાબ જાંબુ શબ્દ બને છે.

ભારતીય ઉપખંડમાં, દૂધ અને ચીઝના ટુકડાઓ ને ધીમી આંચ પર લાંબા સમય સુધી દૂધ ગરમ કરીને ત્યાં સુધી તૈયાર કરવામાં આવે છે જ્યાં સુધી પાણીનું બાષ્પીભવન ન થઈ જાય અને માત્ર દૂધનો માવોજ રહે. આ માવા ને ખોયા પણ કહેવામાં આવે છે. ત્યારબાદ તેને મેંદા ના લોટ સાથે મિશ્રણ કરી તેના નાના નાના બોલ બનાવવામાં આવે છે. આવું મિશ્રણ બજાર માં તૈયાર પણ મળી આવે છે. હવે આ નાના નાના ને લગભગ 148 °C (298 °F)^[૨] ના નીચા તાપમાને તેલ અથવા ઘી (માખણ)માં જ્યાં સુધી સોનેરી રંગ આવી જાય ત્યાં સુધી તળવામાં આવે છે. જો આ બોલ ને જલ્દી બહાર કાઢી લેવામાં આવે તો તે અંદર થી કાચા રહી જાય છે. તળેલા બોલને હવે પછી લીલી ઈલાયચી અને ગુલાબજળ, કેવરા અથવા કેસર સાથે સ્વાદવાળી હળવા ખાંડની ચાસણીમાં પલાળવામાં આવે છે.^[૩] ગરમ ગુલાબ જામુન ઘણીવાર વેનીલા આઈસ્ક્રીમ અથવા કુલ્ફી સાથે પીરસવામાં આવે છે.

ગુલાબ જાંબુએ અરેબિક મીઠાઈ લુકમત અલ-કાદી (ન્યાયાધીશનું બટકું) પરથી ઉતરી આવી છે. તે મોગલ શાસન દરમ્યાન તે ભારત આવી હોવાનું મનાય છે. પ્રાય: આમાં ગુલાબ જળની ચાસણી બને છે પણ કેસર અને મધની ચાસણી બને છે. ઓટોમન સામ્રાજ્ય દરમ્યાન તુર્કી દેશોમાં પણ ગુલાબ જાંબુ પ્રસિદ્ધ બન્યું.

આ મીઠાઈ પ્રાય: તહેવારોના દિવસે બનાવાય છે જેમકે દિવાળી કે ઈદ-ઉલ-ફીત્ર અને ઈદ ઉલ અદા. આના ઘણાં વિવિધ રૂપો છે દરેકના સ્વાદ અને દેખાવ જુદા જુદા હોય છે.

ગુલબ જાંબુમાં રહેલા માવાને કારણે તેનો રંગ ઘેરો બદામી બને છે. અન્ય પ્રકારના ગુલાબ જાંબુમાં સાકર તેની બનાવટમાં જ ઉમેરવામાં આવે છે. જેમાં સાકર બળતા તેને લગભગ કાળો રંગ મળે છે. આવી મીઠાઈને કાલા જામુન કહે છે. કેનેડિયન સ્વાદ લાવવા માટે આમાં ચાસણીને બદલે મેપલ ચાસણી વાપરી શકાય છે.

બાંગ્લાદેશમાં, પંતુઆ સમગ્ર દેશમાં લગભગ દરેક જગ્યાએ ઉપલબ્ધ છે, જેને ગુલાબ જામુનની બંગાળી વિવિધતા તરીકે ઓળખી શકાય છે. આ ઉપરાંત બે પ્રકા���ના જામુન પણ પ્રખ્યાત છે. ગોલપ જામ (গোলাপ জাম) અને કાલો જામ (কালো জাম) થી પ્રખ્યાત છે.

આ મીઠાઈ નેપાળી ભાષામાં લાલ મોહન (લાલમોહન) તરીકે ઓળખાય છે અને લગભગ દરેક મીઠાઈની દુકાન પર ઉપલબ્ધ છે. સામાન્ય રીતે તિહાર, દશૈન વગેરે તહેવારો દરમિયાન મીઠાઈનું વેચાણ નોંધપાત્ર રીતે વધી જાય છે.^[૪]

કમાલ પાશા મીઠાઈ (તુર્કી: Kemalpaşa tatlısı) એ ગુલાબ જાંબુને મળતી એક મીઠાઈ છે. આનું ઉદગમ તુર્કસ્તાનના કમાલ પાશા જિલ્લાનું બુર્સા ક્ષેત્ર છે. પારંપારિક રીતે તેને આ ક્ષેત્રમાં બનતી ચીઝમાંથી બનાવાય છે.

આને લોટ, મીઠ વગરના ચીઝ, રવો, ઈંડા, પાણી અને બેકિંગ પાઊડર વાપરીને બનવવામાં આવે છે. આના નાના નાના ગોળા બનાવીને તળી અને ચાસણીમાં ડૂબાડવામાં આવે છે. આને તાજા કે સૂકવીને ખવાય છે. આને તળીને ૨૪-૫૦ના ખોખામાં વેચાય છે. આને શિયાળામાં મલાઈ અને ઉનાળામાં આઈસક્રીમ સાથે પીરસાય છે.

• Lachu Moorjani (૨૦૦૫). Ajanta: Regional Feasts of India. Salt Lake City, UT: Gibbs Smith. ISBN 1-58685-777-0.

• ગુલાબજાંબુ ની બનાવટ સંગ્રહિત ૨૦૧૧-૦૭-૦૭ ના રોજ વેબેક મશિન