Yaracuy

Yaracuy

Himno	Yaracuy State Anthem (en)
Epónimo	Yaracuy River (en)
Localización
10°18′N 68°42′O / 10.3, -68.7
Estado	Venezuela
Capital	San Felipe
Contén a división administrativa	Municipio Arístides Bastidas (pt) Municipio Bolívar (pt) Municipio Bruzual (pt) Municipio Cocorote (pt) Municipio Independencia (pt) Municipio La Trinidad (pt) Municipio Manuel Monge (pt) Municipio Nirgua (pt) Municipio Peña (pt) Municipio Páez (pt) Municipio San Felipe (pt) Municipio Sucre (pt) Municipio Urachiche (pt) Municipio Veroes (pt)
Poboación
Poboación	499.049 (2005) (70,29 hab./km²)
Xeografía
Superficie	7.100 km²
Altitude	267 m
Comparte fronteira con	Falcón Cojedes (pt) Estado Lara Carabobo (pt)
Creación	1899
Organización política
Órgano lexislativo	Legislative Council of Yaracuy (en) ,
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC−04:00
ISO 3166-2	VE-U
Páxina web	yaracuy.gob.ve

Yaracuy é un dos 23 estados de Venezuela. O seu significado etimolóxico é "coller auga de lonxe" xa que está formado por Yara-yaraí cuxo significado é "coller auga" e Cuí-cu-i que significa "alá ao lonxe".

Yaracuy está situado no centroccidente do país limitando ao norte con Falcón, ao sur con Portuguesa e Cojedes, ao oeste con Lara e ao leste con Carabobo e Cojedes. As principais poboacións son San Felipe, Yaritagua, Chivacoa, Nirgua, Cocorote, Urachiche e Aroa. A súa poboación é de 597.721 habitantes e a densidade é de 84,18 hab./km².

O seu nome foille dado en conmemoración ao bravo cacique Yaracuy, habitante das marxes do principal río do estado. A capital é a fermosa cidade de San Felipe, fundada en 1732, e cuxo nome foi dado en honor ao rei de España desa época, Filipe V.

O val do río Yaracuy foi chamado polos aborixes Uadabacoa, que na súa linguaxe significa "sitio de arboredos". Caquetíos, Jiraharas e Gayones, eran as tribos que habitaban en Yaracuy antes da chegada dos españois.

A historia escrita do Yaracuy comeza no ano 1530, co paso do alemán Nicolás Federman, lugartenente do Gobernador Weltzer. Na súa relación de viaxe pola xurisdición belzaresca, cualifícao de Val das Damas, porque as indíxenas que atopou son belas e esveltas.

Durante a Colonia, estivo integrado á Provincia de Caracas. A Constitución de 1811 vinculouno a Barquisimeto; na constitución sancionada o 23 de xuño de 1824 adxudícaselle á Provincia de Carabobo; no 29 de maio de 1832 pasaba novamente á Provincia de Barquisimeto; o 15 de marzo de 1855, por primeira vez dáselle personalidade propia como Provincia de Yaracuy, integrada polos cantóns de San Felipe, Yaritagua e Nírgua, con capital en San Felipe; foi a segunda entidade nacional que se designou co nome de Estado co advenir da Guerra Federal e iso ocorre en 1859, pero só é oficializado co triunfo da revolución de 1864. Ao declararse no Congreso de Plenipotenciarios de 1879 a redución dos estados, pasou a integrar ao Estado Norte de Occidente xunto con Barquisimeto e Falcón, pero esta división territorial chegou só ata 1881 en que pasou a chamarse Grande Estado Lara, subdividido en sección Barquisimeto e Sección Yaracuy. Nos comezos de 1892 recobrou a súa autonomía para perdela o 28 de decembro dese mesmo ano, no que pasou a incorporarse novamente a Barquisimeto. O 22 de abril de 1899 o Congreso acorda os vinte estados federais, entre os cales figura o Estado Yaracuy, incorporándoo a localidade de Nirgua, que pertencía entón a Carabobo; desde entón non houbo máis cambios e o Yaracuy goza de autonomía plena.

A actividade económica predominante é a agricultura. No sector agrícola vexetal destácanse rubros como o millo, o cambur, a caraota, a cana de azucre, o café, o sorgo, o plátano, o aguacate, a laranxa e outras froitas. No sector pecuario sobresaen a gandaría de bovinos, porcinos e aves. A entidade, en termos económicos, produce bens e servizos con maior intensidade para os estados veciños que para a súa circulación interna. Os recursos forestais son alfarrobeira, bucare, cedro, "jabillo", "mijao", carballo, "samán"; recursos minerais: antimonio, arxilas, areas, calcaria, cobre, gravas, dolomita, mármore, ouro, pirita, prata, chumbo, titanio, xeso.

O Estado Yaracuy está representado por unha rica variedade social e cultural. Mantén vencellos ancestrais xa que o yaracuyano é, particularmente, "amante da súa terra". Porén, os costumes dan cabida, ao mesmo tempo, ás liñas modernas de expresión.

Os Próceres marcan o camiño. Resulta rechamante o feito de que cada Institución de Educación leva o nome dalgún prócer (local ou nacional), e cuxa biografía pasar a formar parte da preparación dos educandos. Nas escolas e colexios celébranse as datas inherentes ao personaxe ao que se lle dedica o camiño educativo e formativo.

Monumento ao Cacique YaracuyLa Escola: semente da comunidade. Indistintamente, as escolas e colexios dedican parte do esforzo formativo, no ensino das tradicións folclóricas. É así que non se deixan de lado mostras autóctonas como "A Parranda de San Juan", "O Velorio da Cruz" ou o "Oso Melero", esta última, metáfora enfocada nas indíxenas Jira-Xara (antergos da vila yaracuyano).

Diversidade Relixiosa. Como en toda Venezuela, Yaracuy tamén celebra con afán as festas Católicas: "Semana Santa" (coas acostumadas procesións), "A Queima de Xudas", "O Nacemento do Neno Xesús" (Natividade do Señor), entre outras. Porén, tamén teñen cabida e relevancia celebracións baseadas noutras mostras relixiosas propias e/ou importadas desde a época colonial, como por exemplo: "O Entroido", "Danzas sobre Brasas", e a máis relevante, a adoración da "reina-santa" María Lionza (patroa dos "bruxos", cuxo centro de veneración é a Montaña de "Sorte", situada en Chivacoa).

Yaracuy é a terra de "Mitos e Lendas". Forman parte do acervo cultural de Yaracuy, un sen fin de lendas e mitos, propios nalgúns casos, adaptacións noutros; que gozan incluso de representacións en distintos festivais e eventos. A maioría dos relatos, gardan a misticidade propia que en Yaracuy atribúese á devandita María Lionza.

Outras danzas, bailes crioulos e rondas son: "O Sebucán", "Mare Mare", "O Paxaro Guarandol" etc.