Saltar ao contido

Touro Sentado

Este é un artigo bo da Galipedia
Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

Modelo:BiografíaXefe Editar o valor en Wikidata
Touro Sentado

(1885) Editar o valor en Wikidata
Nome orixinal(mis) Tȟatȟáŋkja Íyotakke Editar o valor en Wikidata
Biografía
Nacemento(en) Jumping Badger Editar o valor en Wikidata
1831 Editar o valor en Wikidata
Grand River, Estados Unidos de América Editar o valor en Wikidata
Morte15 de decembro de 1890 Editar o valor en Wikidata (58/59 anos)
Territorio de Dacota, Estados Unidos de América Editar o valor en Wikidata
Causa da morteferida por arma de fogo Editar o valor en Wikidata
Lugar de sepulturaMonumento de Touro Sentado Editar o valor en Wikidata
Xefe tribal
Editar o valor en Wikidata
Datos persoais
Grupo étnicoPobo lakota Editar o valor en Wikidata
Actividade
Campo de traballoSioux Editar o valor en Wikidata
OcupaciónXefe tribal, curandeiro Editar o valor en Wikidata
EmpregadorEspectáculo do salvaxe oeste de Buffalo Bill Editar o valor en Wikidata
Carreira militar
ConflitoGuerra das Black Hills Editar o valor en Wikidata
Participou en
25 de xuño de 1876Batalla de Little Bighorn Editar o valor en Wikidata
Familia
CónxuxeLight Hair
Seen-by-her-Nation
Snow-on-Her
Four-Robes-Woman
Scarlet Woman Editar o valor en Wikidata
Fillosfillo de Touro Sentado
 ()
Crow Foot
 () Editar o valor en Wikidata
Sinatura Editar o valor en Wikidata
Descrito pola fonteAppletons' Cyclopædia of American Biography, (sec:Sitting Bull)
Obálky knih,
American Indian Painters (en) Traducir Editar o valor en Wikidata
Musicbrainz: e1a66948-a5f5-45dd-895d-733fa6fdf416 WikiTree: Íyotake-1 Find a Grave: 955 Editar o valor en Wikidata

Touro Sentado[1] (en lakota: Tȟatȟáŋka Íyotake;[2] en inglés: Sitting Bull), nado co nome Húŋkešni (Lento) ou Ȟoká Psíče (Teixugo saltador) en Grand River, no Territorio de Dacota en 1831[3] e finado na reserva india de Standing Rock o 15 de decembro de 1890,[4] foi un líder dos lakota hunkpapa que dirixiu ao seu pobo durante anos de resistencia contra as políticas do goberno dos Estados Unidos. Foi asasinado pola policía da axencia india na reserva india de Standing Rock durante un intento de arrestalo, nun momento no que as autoridades temían que se unise ao movemento da danza dos espíritos.[5]

Antes da batalla de Little Bighorn, Touro Sentado tivo unha visión na que viu moitos soldados, "tan grosos coma saltóns", caendo boca abaixo no campamento dos lakota, o cal o seu pobo tomou como presaxio dunha gran vitoria na que morrían moitos soldados.[6] Unhas tres semanas despois, as tribos lakota confederadas cos cheyennes do norte derrotaron ao 7º de Cabalaría ao mando do Tenente Coronel George Armstrong Custer o 25 de xuño de 1876, aniquilando o batallón de Custer e confirmando a visión profética de Touro Sentado.

O liderado de Touro Sentado inspirou ao seu pobo a unha gran vitoria. En resposta, o goberno dos Estados Unidos enviou milleiros de soldados máis á zona, o que obrigou a moitos dos lakota a renderse durante o próximo ano. Touro Sentado negouse a renderse, e en maio de 1877, dirixiu a súa banda cara ao norte até Wood Mountain, Territorio do Noroeste (agora Saskatchewan). Permaneceu alí até 1881, momento no que el e a maior parte da súa banda regresaron a territorio estadounidense e rendéronse ás forzas estadounidenses.

Despois de traballar como artista no espectáculo Buffalo Bill's Wild West, Touro Sentado regresou a Standing Rock en Dacota do Sur. Debido ao temor de que usase a súa influencia para apoiar o movemento da danza dos espíritos, o axente do Indian Service James McLaughlin en Fort Yates ordenou o seu arresto. Durante unha loita posterior entre os seguidores de Touro Sentado e a policía da axencia, Touro Sentado recibiu un disparo no costado e na cabeza polos policías de Standing Rock, o tenente Bull Head (Tatankapah, lakota: Tȟatȟáŋka Pȟá) e Red Tomahawk (Marcelus Chankpidutah, lakota: Čhaŋȟpí Dúta), despois de que os partidarios de Touro Sentado dispararan contra a policía. O seu corpo foi levado preto de Fort Yates para ser enterrado. En 1953, a súa familia lakota exhumou o que se cría que eran os seus restos, enterrándoos preto de Mobridge, Dacota do Sur, preto do seu lugar de nacemento.

Traxectoria

[editar | editar a fonte]

Primeiros anos

[editar | editar a fonte]

Touro Sentado naceu nunha terra que despois incluía o Territorio de Dacota.[7][8] En 2007, o bisneto de Touro Sentado afirmou que a tradición oral familiar sinalaba o seu lugar de nacemento ao longo do río Yellowstone, ao sur da actual Miles City, Montana.[9] Foi chamado Ȟoká Psíče (Teixugo saltador) ao nacer, e alcumado Húŋkešni (ˈhʊ��kɛʃni) ou "Lento" para describir a súa natureza coidadosa e sen présa.[10] Cando tiña catorce anos, acompañou a un grupo de guerreiros lakota (que incluían o seu pai e o seu tío Four Horns) nun grupo de asalto para levar os cabalos dun campamento de guerreiros crow. Demostrou valentía cabalgando cara a adiante e facendo un "golpe que conta" sobre un dos sorprendidos crow, o cal foi presenciado polos outros lakota. Ao regresar ao campamento, o seu pai fixo unha festa de celebración na que lle deu o seu propio nome ao seu fillo. Aínda que o nome, Tȟatȟáŋka Íyotake, na lingua lakota tradúcese aproximadamente como "Buffalo que senta", os estadounidenses chegaron a referirse a el como "Sitting Bull" (Touro Sentado).[11] A partir de entón, o pai de Touro Sentado foi coñecido como Jumping Bull. Nesta cerimonia ante toda a banda, o pai de Touro Sentado regaloulle ao seu fillo unha pluma de aguia para levar no cabelo, un cabalo de guerreiro e un escudo de pel de búfalo endurecido para marcar o paso do seu fillo á virilidade como guerreiro lakota.[11]

Durante a guerra dakota de 1862, na que a xente de Touro Sentado non estivo involucrada,[7] varias bandas do pobo dakota do leste asasinaron un estimado de 300 a 800 colonos e soldados en Minnesota oriental e central en resposta ao mal trato do goberno e nun esforzo por afastar aos brancos. A pesar de estar metido na guerra civil estadounidense, o exército dos Estados Unidos de América tomou represalias en 1863 e 1864, mesmo contra bandas que non estiveran implicadas nas hostilidades.[12] En 1864, dúas brigadas duns 2200 soldados, ao mando do Xeneral de Brigada Alfred Sully, atacaron unha vila. Os defensores foron liderados por Touro Sentado, Gall e Inkpaduta.[12] Os lakota e dakota foron expulsados, mais as escaramuzas continuaron até agosto na batalla de Badlands.[13][14]

En setembro, Touro Sentado e arredor dun cento de lakota hunkpapa encontráronse cun pequeno grupo de branco preto do que é agora Marmarth, Dacota do Norte. Foran deixados atrás por unha caravana de carromatos comandada polo capitán James L. Fisk para efectuar algunhas reparacións nun carromato envorcado. Cando lideraba un ataque, un soldado disparoulle a Touro Sentado na cadeira esquerda.[12] A bala saíu pola parte baixa das súas costas e a ferida non foi grave.[15]

Guerra de Nube Vermella

[editar | editar a fonte]

Dende 1866 até 1868, Nube Vermella como líder dos lakota oglala loitou contra as forzas dos Estados Unidos, atacando os seus fortes nun esforzo por manter o control do territorio do río Powder de Montana. Para apoialo, Touro Sentado liderou numerosos grupos de guerreiros contra Forte Berthold, Forte Stevenson e Forte Buford e os seus arredores dende 1865 até 1868.[16] O levantamento pasou a ser coñecido como a guerra de Nube Vermella.

A comezos de 1868, o goberno dos Estados Unidos desexaba unha solución pacífica do conflito. Aceptou as demandas de Nube Vermella de que os Estados Unidos abandonasen os fortes Phil Kearny e C.F. Smith. Gall dos hunkpapa (entre outros representantes dos hunkpapa, sihasapa e dakota yankton) asinaron o Tratado de Fort Laramie o 2 de xullo de 1868, en Fort Rice (preto de Bismarck, Dacota do Norte).[17] Touro Sentado non estaba de acordo co tratado. Díxolle ao misioneiro xesuíta, Pierre Jean De Smet, que buscou a Touro Sentado en nome do goberno: "Quero que todos saiban que non me propoño vender ningunha parte do meu país".[18] Continuou os seus ataques de golpeo e fuxida contra os fortes da zona superior de Missouri a finais da década de 1860 e principios da década de 1870.[19]

Os acontecementos de 1866–1868 marcan un período moi debatido historicamente sobre a vida de Touro Sentado. Segundo o historiador Stanley Vestal, quen realizou entrevistas con hunkpapa superviviente en 1930, Touro Sentado foi nomeado "Xefe Supremo de toda a Nación Síux" neste momento. Historiadores posteriores e etnólogos refutaron este concepto de autoridade, xa que a sociedade lakota estaba moi descentralizada. As bandas lakota e os seus anciáns tomaban decisións individuais, incluíndo se ir á guerra.[20]

Gran guerra síux de 1876

[editar | editar a fonte]
Artigo principal: Gran guerra síux de 1876.
Fotografía de Touro Sentado, 1881.

A banda hunkpapa de Touro Sentado continuou atacando grupos de migrantes e fortes a finais da década de 1860. En 1871, cando o Ferrocarril do Pacífico Norte realizou un inspección do terreo para unha ruta a través das chairas do norte, a cal pasaba directamente a través das terras dos hunkpapa, atopouse cunha dura resistencia lakota.[21] Os mesmos ferroviarios regresaron o ano seguinte acompañados das tropas federais. Touro Sentado e os hunkpapa atacaron o grupo de inspección, que se viu obrigado a dar marcha atrás.[22] En 1873, o acompañamento militar dos topógrafos aumentou de novo, pero as forzas de Touro Sentado resistíronse á inspección "máis vigorosamente".[23] O pánico de 1873 obrigou aos patrocinadores do Ferrocarril do Pacífico Norte (como Jay Cooke) á bancarrota. Isto detivo a construción do ferrocarril a través do territorio dos lakota, dakota e nakota.[24]

Despois da descuberta de ouro en 1848 na Serra Nevada e das grandes ganancias que fixeron a partir del, outros homes interesáronse polo potencial da minaría de ouro en Black Hills. En 1874, o tenente coronel George Armstrong Custer dirixiu unha expedición militar dende Forte Abraham Lincoln preto de Bismarck para explorar Black Hills na procura de ouro e determinar un lugar axeitado para un forte militar.[25] O anuncio de Custer sobre o ouro en Black Hills provocou a febre do ouro de Black Hills. As tensións aumentaron entre os lakota e os europeos que buscaban mudarse a Black Hills.[26]

Aínda que Touro Sentado non atacou a expedición de Custer en 1874, o goberno dos Estados Unidos foi cada vez máis presionado polos cidadáns para abrir Black Hills á explotación mineira e aos asentamentos. Ao fracasar no intento de negociar unha compra ou arrendamento dos Hills, o goberno de Washington tivo que buscar un xeito de evitar a promesa de protexer aos síux na súa terra, como asinara no Tratado de Fort Laramie de 1868.[27] Estaba alarmado ante os informes de depredacións síux, algunhas das cales foron alentadas por Touro Sentado. En novembro de 1875, o presidente Grant ordenou a todas as bandas síux fóra da Gran Reserva Síux que pasaran á reserva, sabendo ben que non todas cumprirían. O 1 de febreiro de 1876, o Departamento de Interior certificaron como "hostís" aquelas bandas que seguían vivindo fóra da reserva.[28] Esta certificación permitiu aos militares perseguir a Touro Sentado e outras bandas lakota como "hostís".[28][29]

Obxectos persoais de Touro Sentado.

Baseándose nas historias orais tribais, a historiadora Margot Liberty teoriza que moitas bandas lakota se aliaron cos cheyennes durante as guerras das chairas porque pensaban que a outra nación estaba baixo o ataque dos Estados Unidos. Dada esta conexión, ela suxire que a gran guerra debería chamarse "A Gran Guerra Cheyenne". Dende 1860, os cheyennes do norte tiveran varias batallas entre os indios das chairas. Antes de 1876, o exército dos Estados Unidos destruíra sete campos cheyennes, máis que os de calquera outra nación.[30]

Outros historiadores, como Robert M. Utley e Jerome Greene, tamén usan o testemuño oral dos lakota, mais concluíron que a coalición lakota, da que Touro Sentado era o xefe ostensible, foi o obxectivo principal da campaña de pacificación do goberno federal.[31][32][33]

Durante o período de 1868–1876, Touro Sentado converteuse nun dos líderes políticos nativos americanos máis importantes. Despois do Tratado de Fort Laramie (1868) e a creación da Gran Reserva Síux, moitos guerreiros síux tradicionais, como Nube Vermella dos oglala e Spotted Tail dos brulé, mudáronse para residir permanentemente nas reservas. Para subsistir dependían en gran medida das axencias indias dos Estados Unidos. Moitos outros xefes, incluídos membros da banda hunkpapa de Touro Sentado, como Gall, viviron temporalmente nas axencias. Necesitaban as subministracións nun momento no que a invasión branca e o esgotamento dos rabaños de bisontes reduciron os seus recursos e desafiaron a independencia dos nativos americanos.

En 1875, os cheyennes do norte, hunkpapa, oglala, sans arc e minneconjou acamparon xuntos durante unha danza do Sol, co home medicina cheyenne White Bull ou Ice e Touro Sentado en asociación. Esta alianza cerimonial precedeu a súa loita xuntos en 1876.[30] Touro Sentado tivo unha gran revelación.

No momento culminante, Touro Sentado entoou: "O Grande Espírito deunos os nosos inimigos. Debemos destruílos. Non sabemos quen son. Poden ser soldados". Ice tamén observou: "Ninguén sabía quen era o inimigo, de que tribo... Axiña o ían descubrir".

— Utley 1992: 122–24[34]

A negativa de Touro Sentado a adoptar calquera dependencia do goberno dos Estados Unidos fixo que ás veces el e a súa pequena banda de guerreiros vivisen illados nas chairas. Cando os nativos americanos foron ameazados polos Estados Unidos, numerosos membros de varias bandas síux e outras tribos, como os cheyennes do norte, chegaron ao campamento de Touro Sentado. A súa reputación de "medicina forte" desenvolveuse a medida que seguía esquivando aos europeos americanos.

Despois do ultimato do 1 de xaneiro de 1876, cando o exército dos Estados Unidos comezou a rastrexar como hostís aqueles síux e outros que vivían fóra da reserva, os nativos americanos reuníronse no campamento de Touro Sentado. Participou activamente no fomento deste “campamento da unidade”. Enviou exploradores ás reservas para recrutar guerreiros e díxolle aos hunkpapa que compartisen subministracións con aqueles nativos americanos que se uniron a eles. Un exemplo da súa xenerosidade foi a provisión de Touro Sentado para a tribo cheyenne do norte do líder Wooden Leg. Foran empobrecidos polo ataque do capitán Reynold o 17 de marzo de 1876 e fuxiron ao campamento de Touro Sentado por seguridade.[30]

Durante a primeira metade de 1876, o campamento de Touro Sentado expandiuse continuamente a medida que os nativos se uniron a el pola seguridade do número. O seu liderado atraeu guerreiros e familias, creando unha extensa vila estimada en máis de 10.000 persoas. O tenente coronel Custer atopou este gran campamento o 25 de xuño de 1876. Touro Sentado non asumiu un papel militar directo na batalla posterior; en troques, actuou como líder espiritual. Unha semana antes do ataque, realizara a danza do Sol, na que fixo xaxún e sacrificou máis de 100 pezas de carne cos seus brazos.[7]

Batalla de Little Bighorn

[editar | editar a fonte]
Artigo principal: Batalla de Little Bighorn.
A zona na que tivo lugar a batalla de Little Bighorn.

O 25 de xuño de 1876, os exploradores de Custer descubriron o campamento de Touro Sentado ao longo do río Little Bighorn (coñecido como río Herba Graxa polos lakota).

Despois de recibir a orde de atacar, as tropas do Sétimo de Cabalaría de Custer perderon terreo rapidamente e víronse obrigadas a retirarse. Os seguidores de Touro Sentado, conducidos á batalla por Cabalo Tolo, contraatacaron e finalmente derrotaron a Custer mentres rodeaban e asediaban aos outros dous batallóns dirixidos por Reno e Benteen.[35]

Consecuencias da batalla de Little Bighorn

[editar | editar a fonte]

As celebracións da vitoria dos nativos americanos foron de curta duración. A conmoción pública e a indignación pola derrota e morte de Custer, así como a comprensión do goberno da capacidade militar dos síux restantes, levaron ao Departamento de Guerra a asignar milleiros de soldados máis á zona. Durante o ano seguinte, as novas forzas militares estadounidenses perseguiron aos lakota, forzando a moitos dos nativos americanos a renderse. Touro Sentado negouse a facelo e en maio de 1877 dirixiu a súa banda a través da fronteira dos Territorios do Noroeste, no Canadá. Permaneceu no exilio durante catro anos preto de Wood Mountain, rexeitando un perdón e a posibilidade de regresar.[36] Ao cruzar a fronteira cara a territorio canadense, Touro Sentado atopouse coa Policía Montada do Noroeste. Durante ese encontro, James Morrow Walsh, comandante da Policía Montada do Noroeste, explicou a Touro Sentado que os lakota estaban agora en chan británico e debían obedecer a lei británica. Walsh fixo fincapé en que el facía cumprir a lei a todos por igual e que toda persoa no territorio tiña dereito á xustiza. Walsh converteuse nun defensor de Touro Sentado e os dous fixéronse bos amigos durante o resto das súas vidas.[37]

Mentres estaba no Canadá, Touro Sentado tamén se reuniu con Crowfoot, que era o líder dos pés negros, que eran poderosos inimigos dos lakota e dos cheyennes dende había moito tempo. Touro Sentado quería facer as paces co pobo pés negros e con Crowfoot. Como defensor da paz, Crowfoot aceptou ansiosamente a ofrenda do tabaco da paz. Touro Sentado quedou tan impresionado por Crowfoot que chamou a un dos seus fillos na súa honra.[38] Touro Sentado e a súa xente quedaron no Canadá durante catro anos. Debido ao menor tamaño dos rabaños de bisontes no Canadá, Touro Sentado e os seus homes tiveron dificultades para atopar alimento suficiente para alimentar á súa famenta xente. A presenza de Touro Sentado no país provocou un aumento das tensións entre os gobernos canadense e estadounidense.[39] Antes de que Touro Sentado abandonase o Canadá, puido visitar a Walsh por última vez e deixarlle un toucado cerimonial como recordo.[40]

Rendición

[editar | editar a fonte]
Cuartel orixinal de Forte Buford de 1872, onde se celebrou a cerimonia de rendición de Touro Sentado.
Touro Sentado e a súa familia en 1881 en Ft Randall. Na parte de atrás e de esquerda a dereita Feather Woman (irmá), Walks Looking (filla). Diante de esquerda a dereita Her Holy Door (nai), Touro Sentado, Many Horses (filla) e o seu neto, Courting a Woman.
Touro Sentado, en 1885.

A fame e a desesperación finalmente obrigaron a Touro Sentado e a 186 membros da súa familia e seguidores a volver aos Estados Unidos e renderse o 19 de xullo de 1881. Touro Sentado fixo que o seu fillo máis novo, Crow Foot rendese o seu Winchester ao maior David H. Brotherton, comandante de Forte Buford. Touro Sentado díxolle a Brotherton, "gustaríame que se lembre que fun o último home da miña tribo en entregar o meu rifle".[7] No salón do Cuartel do Comandante, nunha cerimonia ao día seguinte, díxolles aos catro soldados, 20 guerreiros e outros invitados da pequena sala que desexaba considerar aos soldados e á raza branca como amigos, pero quería saber quen ensinaría ao seu fillo os novos camiños do mundo. Dúas semanas despois, despois de esperar en balde a que outros membros da súa tribo o seguiran dende o Canadá, Touro Sentado e a súa banda foron trasladados a Forte Yates, o posto militar situado xunto á Axencia de Standing Rock. Esta reserva abrangue o límite actual entre Dacota do Norte e do Sur.[41]

Touro Sentado e a súa banda de 186 persoas foron separadas dos outros hunkpapa reunidos na axencia. Os oficiais do exército estaban preocupados de que provocase problemas entre as bandas do norte que se renderon recentemente. O 26 de agosto de 1881, recibiu a visita do censor William T. Selwyn, que contou doce persoas na familia inmediata do líder hunkpapa. Corenta e unha familias, que suman 195 persoas, foron rexistradas na banda de Touro Sentado.[42]

Os militares decidiron trasladar a Touro Sentado e a súa banda a Forte Randall para ser feitos prisioneiros de guerra. Cargados nun barco de vapor, a banda de 172 persoas foi enviada polo río Missouri até Forte Randall (preto da actual Pickstown, Dacota do Sur) na fronteira sur do estado. Alí pasaron os seguintes 20 meses. Permitíronlles regresar ao norte á Axencia de Standing Rock en maio de 1883.[7]

En 1883, The New York Times informou de que Touro Sentado fora bautizado na Igrexa católica. James McLaughlin, o axente da Axencia de Standing Rock, rexeitou estas informacións, dicindo que "O bautismo anunciado de Touro Sentado é erróneo. Non hai perspectiva inmediata de tal cerimonia polo que eu sei".[43][44][45]

Coñece a Annie Oakley

[editar | editar a fonte]

En 1884, o promotor de espectáculos Alvaren Allen pediulle ao axente James McLaughlin que permitise que Touro Sentado percorrese partes do Canadá e o norte dos Estados Unidos O espectáculo chamábase "Sitting Bull Connection". Foi durante esta xira cando Touro Sentado coñeceu a Annie Oakley en Minnesota.[46] Quedou tan impresionado coas habilidades de Oakley coas armas de fogo que ofreceu 65 dólares (equivalente a 1 960 dólares no presente) para que un fotógrafo fixese unha foto dos dous xuntos.[47] A admiración e o respecto eran mutuos. Oakley afirmou que Touro Sentado fixo dela unha "gran mascota".[47] Ao observar a Oakley, o respecto de Toro Sentado polo moza tiradora medrou. Oakley era bastante modesta coa súa vestimenta, profundamente respectuosa cos demais e tiña unha notable personalidade escénica a pesar de ser unha muller que medía só cinco pés de altura. Touro Sentado sentía que estaba "dotada" por medios sobrenaturais para disparar con tanta precisión coas dúas mans. Como resultado da súa estima, "adoptouna" simbolicamente como filla en 1884. Deulle como nome "Little Sure Shot" ("Pequena Tiro Seguro"), un nome que Oakley usou ao longo da súa carreira.[48]

Espectáculo do salvaxe oeste

[editar | editar a fonte]

En 1885, Touro Sentado permitíuselle abandonar a reserva para ir ao Wild Westing con Buffalo Bill Cody no seu espectáculo Buffalo Bill's Wild West. Gañou uns 50 dólares á semana (equivalente a 1 508 dólares no presente) por pasear unha vez pola area, onde era unha atracción popular. Aínda que se rumoreou que maldicía ao seu público na súa lingua nativa durante o espectáculo, o historiador Utley afirma que non o fixo.[49] Os historiadores informan que Touro Sentado pronunciou discursos sobre o seu desexo de educación para os mozos e de conciliar as relacións entre os síux e os brancos.[50]

O historiador Edward Lazarus escribiu que Touro Sentado maldixo ao seu público en lingua lakota en 1884, durante un discurso de apertura para celebrar o remate do Ferrocarril do Pacífico Norte.[51] Segundo Michael Hiltzik, "...Touro Sentado declarou en lakota: "Odio a todos os brancos". ... 'Sodes ladróns e mentireiros. Quitástesnos a nosa terra e fíxéstesnos uns desterrados'". Porén, o tradutor leu o discurso orixinal que fora escrito como un "acto amable de amizade", e o público, incluído o presidente Grant, non soubo do dito.[52]

Touro Sentado estivo no espectáculo durante catro meses antes de volver a casa. Durante ese tempo, o público considerouno unha celebridade e romantizouno como un guerreiro. Gañou unha pequena fortuna cobrando o seu autógrafo e a súa foto, aínda que a miúdo regalaba o seu diñeiro aos sen teito e aos mendigos.[53]

Movemento da Danza dos espíritos

[editar | editar a fonte]

Touro Sentado regresou á Axencia de Standing Rock despois de traballar no espectáculo Buffalo Bill's Wild West. A tensión entre Touro Sentado e o axente McLaughlin aumentou e cada un fíxose máis cauteloso co outro por varias cuestións, incluíndo a división e venda de partes da Gran Reserva Síux.[54] Durante ese período, en 1889, a activista polos dereitos dos indíxenas Caroline Weldon de Brooklyn, Nova York, membro da Asociación Nacional de Defensa dos Indios "NIDA", a Touro Sentado, actuando como a súa voz, secretaria, intérprete e avogada. Ela uniuse a el, xunto co seu pequeno fillo Christy no seu complexo en Grand River, compartindo o fogar con el e a súa familia.[55]

En 1889, durante unha época de duros invernos e longas secas que afectaron a reserva síux, un indio paiute chamado Wovoka estendeu un movemento relixioso dende Nevada cara ao leste até as chairas que predicaba o rexurdir dos nativos. Foi coñecido como o "Movemento da Danza dos espíritos" porque chamaba aos indios a bailar e cantar polo levantamento dos familiares falecidos e o regreso do bisonte. O baile incluía camisas que se dicían paraban as balas. Cando o movemento chegou a Standing Rock, Touro Sentado permitiu que os bailaríns se reunisen no seu campamento. Aínda que non parecía participar no baile, foi visto como un instigador clave. A alarma propagouse aos asentamentos brancos próximos.[56]

Morte e enterro

[editar | editar a fonte]
Captura e morte do Touro Sentado.
"Escena salvaxe", "O canto de morte de Squaws escóitase en todas as direccións", telegrama enviado despois do asasinato de Touro Sentado.

En 1890, James McLaughlin, axente indio dos Estados Unidos en Forte Yates, na Axencia de Standing Rock, temía que o líder lakota estivese a piques de fuxir da reserva cos membros da danza dos espíritos, polo que ordenou á policía que o arrestase.[57] O 14 de decembro de 1890, McLaughlin redactou unha carta para o tenente Henry Bullhead (coñecido como Bull Head no cabezallo), un policía da axencia india, na que incluía instrucións e un plan para capturar a Touro Sentado. O plan prevía que a detención tivese lugar na madrugada do 15 de decembro e recomendou o uso dun carro de resorte lixeiro para facilitar a retirada antes de que os seus seguidores puidesen reunirse. Bullhead decidiu non usar o vagón. Pretendía que os axentes de policía obrigasen a Touro Sentado a montar un cabalo inmediatamente despois da detención.[55][58][59][60][61]

Ao redor das 5.30 horas do 15 de decembro, 39 policías e catro voluntarios achegáronse á casa de Touro Sentado. Rodearon a casa, petaron na porta e entraron. Bullhead díxolle a Touro Sentado que estaba detido e levouno fóra.[62] Touro Sentado e a súa muller gañaron tempo ruidosamente: o campamento espertou e os homes converxeron na casa. Cando Bullhead ordenou a Touro Sentado que montase un cabalo, dixo que o axente de Asuntos Indios quería ver ao xefe e que entón Touro Sentado podería volver á súa casa. Cando Touro Sentado se negou a cumprir, a policía utilizou a forza. Os síux da aldea estaban enfurecidos. Catch-the-Bear, un lakota, levou o rifle ao ombreiro e disparou a Bullhead, quen reaccionou disparando o seu revólver ao peito de Touro Sentado.[63] Outro policía, Red Tomahawk, disparou a Touro Sentado na cabeza, e este caeu ao chan. Touro Sentado morreu entre as 12 e as 13.00 horas.[63]

Estalou unha pelexa corpo a corpo, e en poucos minutos morreron varios homes. Os lakota mataron seis policías no momento, mentres que dous máis morreron pouco despois da pelexa, incluído Bullhead. A policía matou a Touro Sentado e a sete dos seus seguidores no lugar, xunto con dous cabalos.[64]

O corpo de Touro Sentado foi levado a Fort Yates, onde foi colocado nun cadaleito (feito polo carpinteiro do exército)[65] e enterrado. Instalouse un monumento para marcar o seu enterramento despois de que os seus restos fosen levados a Dacota do Sur.

En 1953, os membros da familia exhumaron o que crían que eran os restos de Touro Sentado, transportándoos para o seu enterro preto de Mobridge, Dacota do Sur, o seu lugar de nacemento.[66][67] Alí erixiuse un monumento en lembranza súa.

  • Monumento na tumba de Touro Sentado, Mobridge, Dacota do Sur, 2003.
    Monumento na tumba de Touro Sentado, Mobridge, Dacota do Sur, 2003.
  • Tumba de Touro Sentado en Fort Yates, c. 1906.
    Tumba de Touro Sentado en Fort Yates, c. 1906.

Legado

[editar | editar a fonte]
  • Despois da morte de Touro Sentado, a súa cabana en Grand River foi levada a Chicago para usar como parte da Exposición Universal de 1893. Uns bailaríns nativos americanos tamén actuaron na exposición.[68]
  • O 14 de setembro de 1989, o Servizo Postal dos Estados Unidos de América lanzou un selo de correos de 28 centavos da serie Great Americans que presentaba unha semellanza de Touro Sentado.[69]
  • O 6 de marzo de 1996, o Standing Rock College pasou a chamarse Sitting Bull College na súa honra. Sitting Bull College serve como institución de educación superior no fogar de Touro Sentado, Standing Rock, en Dacota do Norte e Dacota do Sur.[70]
  • O historiador estadounidense Gary Clayton Anderson da Universidade de Oklahoma publicou Sitting Bull and the Paradox of Lakota Nationhood (2010), un exame revisionista do curandeiro lakota. Anderson enfatiza Little Big Horn á luz dos éxitos pasados da Nación Lakota e os méritos do propio Touro Sentado, no canto de velo simplemente como un contratempo de Custer.[71]
  • En agosto de 2010, un equipo de investigación dirixido por Eske Willerslev, un experto en ADN antigo da Universidade de Copenhague, anunciou a súa intención de secuenciar o xenoma de Touro Sentado, coa aprobación dos seus descendentes, utilizando unha mostra de cabelo obtida durante a súa vida.[72] En outubro de 2021, a investigación de Willerslev confirmou que o escritor e activista Lakota Ernie LaPointe (que anteriormente se proclamara bisneto de Touro Sentado) e as súas tres irmás eran os bisnetos biolóxicos de Touro Sentado.[73]
[editar | editar a fonte]

Touro Sentado foi o tema ou un personaxe destacado de varios filmes e documentais de Hollywood, que reflectiron as ideas cambiantes sobre el e a cultura lakota en relación aos Estados Unidos. Entre eles están:

Co paso do tempo, Touro Sentado converteuse nun símbolo e arquetipo dos movementos de resistencia nativos americanos, así como nunha figura celebrada polos descendentes dos seus antigos inimigos:

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ Para os xefes indios máis coñecidos adoita empregarse a forma traducida do alcume inglés. Véxase Editorial Galaxia, ed. (2007). Diciopedia do século 21 3. Isaac Díaz Pardo, Víctor F. Freixanes, Antón Mascato (edición). p. 2062. ISBN 9788482893600. 
  2. ↑ New Lakota Dictionary, 2008
  3. ↑ Encyclopædia Britannica 20. 1955. p. 723. 
  4. ↑ LaPointe, Ernie (2009). Sitting Bull: His Life and Legacy. Gibbs Smith. p. 22. 
  5. ↑ Kehoe, Alice (2006). The Ghost Dance. Long Grove, IL: Waveland Press, Inc. ISBN 1577664531. 
  6. ↑ Reilly, Edward J. (2011). Legends of American Indian Resistance. Greenwood. p. 124. ISBN 978-0313352096. Arquivado dende o orixinal o 31 de maio de 2021. Consultado o 3 de novembro de 2020. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 "PBS: The West: Sitting Bull". PBS. Arquivado dende o orixinal o 30 de agosto de 2017. Consultado o 11 de setembro de 2017. 
  8. ↑ Utley, Robert (2008). Sitting Bull: The Life and Times of an American Patriot. Holt Paperbacks. p. 22. ISBN 978-0805088304. 
  9. ↑ Blumberg, Jess (31 de outubro de 2007). "Sitting Bull's Legacy". Smithsonian. Arquivado dende o orixinal o 19 de abril de 2013. Consultado o 4 de outubro de 2011. 
  10. ↑ "United States History: Sitting Bull.". Arquivado dende o orixinal o 2 de setembro de 2017. Consultado o 30 de xaneiro de 2012. 
  11. ↑ 11,0 11,1 LaPointe, Ernie (2009). Sitting Bull: His Life and Legacy. Gibbs Smith. p. 16. 
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 "The US Army and the Sioux". National Park Service. Arquivado dende o orixinal o 29 de xuño de 2011. Consultado o 19 de febreiro de 2011. 
  13. ↑ "The US Army and the Sioux - Part 2: Battle of the Badlands". National Park Service. Arquivado dende o orixinal o 12 de abril de 2012. Consultado o 7 de abril de 2012. 
  14. ↑ Micheal D. Clodfelter (28 de febreiro de 2006). The Dakota War: The United States Army Versus the Sioux, 1862-1865. McFarland. p. 178. ISBN 978-0-7864-2726-0. Arquivado dende o orixinal o 31 de maio de 2021. Consultado o 7 de abril de 2012. 
  15. ↑ Vestal, Stanley (1989). Sitting Bull, Champion of the Sioux: A Biography. University of Oklahoma Press. p. 63. ISBN 0-8061-2219-6. Arquivado dende o orixinal o 31 de maio de 2021. Consultado o 19 de febreiro de 2011. 
  16. ↑ Utley 1993, pp. 66–72.
  17. ↑ Utley 1993, p. 80.
  18. ↑ Matteoni, Norman E.(2015) Prairie Man, The Struggle between Sitting Bull and Indian Agent James McLaughlin, TwoDot. p. 41. ISBN 9781442244757
  19. ↑ Utley 1993, p. 82.
  20. ↑ Utley 1993, pp. 88–89.
  21. ↑ Utley, Frontier Regulars 1973, p. 242.
  22. ↑ Bailey 1979, pp. 84–85.
  23. ↑ Utley Frontier Regulars 1973, p. 242.
  24. ↑ Lubetkin, M (2006). Jay Cooke's gamble : the Northern Pacific Railroad, the Sioux, and the Panic of 1873. Norman: University of Oklahoma Press. ISBN 978-0-8061-4468-9. OCLC 171287606. 
  25. ↑ Utley Frontier Regulars 1973, p. 244.
  26. ↑ Bailey 1979, pp. 106–07.
  27. ↑ Matteoni, Prairie Man, pp. 67–69.
  28. ↑ 28,0 28,1 Utley Frontier Regulars 1973, p. 248.
  29. ↑ "Native American Culture and the Black Hills 1874-1876 – Black Hills Visitor". Black Hills Visitor. 12 de outubro de 2015. Arquivado dende o orixinal o 4 de outubro de 2020. Consultado o 13 de decembro de 2020. 
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 Liberty, Dr. Margot. "Cheyenne Primacy: The Tribes' Perspective As Opposed To That Of The United States Army; A Possible Alternative To "The Great Sioux War Of 1876"". Friends of the Little Bighorn. Arquivado dende o orixinal o 31 de outubro de 2019. Consultado o 13 de xaneiro de 2008. 
  31. ↑ Utley, Robert M. (1993). Sitting Bull: The Life and Times of an American Patriot. New York City: Henry Holt&Co. pp. 88, 122. ISBN 0-8050-8830-X. 
  32. ↑ Greene, Jerome (1993). Battles and Skirmishes of the Great Sioux War, 1876–77: The Military View. Norman, OK: University of Oklahoma Press. pp. xvi, xvii. ISBN 0-8061-2535-7. 
  33. ↑ Greene, Jerome (1994). Lakota and Cheyenne: Indian Views of the Great Sioux War, 1876–1877. Norman, OK: University of Oklahoma Press. p. xv. ISBN 0-8061-3245-0. 
  34. ↑ Traducido do orixinal:At the climactic moment, "Sitting Bull intoned, 'The Great Spirit has given our enemies to us. We are to destroy them. We do not know who they are. They may be soldiers.' Ice too observed, 'No one then knew who the enemy were – of what tribe.'...They were soon to find out."
  35. ↑ Powers, Thomas. "How the Battle of Little Bighorn Was Won". Smithsonian Magazine. Arquivado dende o orixinal o 8 de abril de 2013. Consultado o 22 de febreiro de 2013. 
  36. ↑ Wood Mountain, Saskatchewan Arquivado 4 de decembro de 2007 en Wayback Machine. official site.
  37. ↑ Bridger, Bobby. Buffalo Bill and Sitting Bull: Inventing the Wild West. University of Texas Press, 2002, pp. 270–88
  38. ↑ Dempsey, H. A. (1972). Crowfoot, Chief of the Blackfeet (1st ed.). Norman: University of Oklahoma Press, P. 91
  39. ↑ Reis, Ronald A. Legends of the Wild West: Sitting Bull Infobase Publishing, 2010, pp. 81–82
  40. ↑ Kensington, Museums Secrets: The Royal Ontario Museum in Toronto, History TV, 2012
  41. ↑ "Visit Us". Standing Rock Sioux Tribe. Arquivado dende o orixinal o 2 de febreiro de 2021. Consultado o 13 de decembro de 2020. 
  42. ↑ Ephriam D. Dickson III, The Sitting Bull Surrender Census: The Lakotas at Standing Rock Agency, 1881 Arquivado 16 de xullo de 2011 en Wayback Machine., Pierre: South Dakota State Historical Society Press, 2010, pp. 23–33.
  43. ↑ Whittaker, A Complete Life of General Custer, Volume 2, p. 535.
  44. ↑ "Sitting Bull becomes a Catholic" (PDF). New York Times. 13 de abril de 1883. Arquivado (PDF) dende o orixinal o 10 de xullo de 2021. Consultado o 11 de abril de 2011. 
  45. ↑ Chicago Daily Tribune, 26 de maio de 1883, 8.
  46. ↑ Ernie Lapointe, Great-Grandson of Sitting Bull (1 de setembro de 2009). Sitting Bull: His Life and Legacy. Gibbs Smith. pp. 87–. ISBN 978-1-4236-1266-7. Arquivado dende o orixinal o 9 de maio de 2016. Consultado o 12 de novembro de 2015. 
  47. ↑ 47,0 47,1 Biography: Sitting Bull Arquivado 24 de marzo de 2017 en Wayback Machine. American Experience (PBS)
  48. ↑ "Annie Oakley" Arquivado 23 de febreiro de 2008 en Wayback Machine., Dorchester Library
  49. ↑ Utley 1993, p. 263.
  50. ↑ Standing Bear 1975, p. 185.
  51. ↑ Lazarus 1991, p. 106.
  52. ↑ Hiltzik, Michael (2020). Iron Empires: robber barons, railroads and the making of modern America. Nova York: Houghton Mifflin Harcourt Publishing Company. p. 261. ISBN 9780544770317. 
  53. ↑ Utley 1993, p. 264.
  54. ↑ Matteoni, Prairie Man, ch. 16 and 17.
  55. ↑ 55,0 55,1 Pollack, Eileen. Woman Walking Ahead: In Search of Catherine Weldon and Sitting Bull. Albuquerque: University of New Mexico Press, 2002
  56. ↑ Matteoni, Prairie Man, ch. 18.
  57. ↑ Nichols, Roger L.; University of Oklahoma (2003). "American Indians in U.S. History". Norman Press. p. 160. 
  58. ↑ Utley, Robert M. (2004). "The Last Days of the Sioux Nation, 2nd Edition". Yale University Press. pp. 155, 157. 
  59. ↑ Richardson, Heather Cox. Wounded Knee: Party Politics and the Road to an American Massacre. New York: Basic Books, 2010
  60. ↑ McLaughlin, James (abril de 1910). My friend the Indian. Boston, MA and New York, NY: Houghton Mifflin Company. Arquivado dende o orixinal o 19 de xullo de 2021. Consultado o 25 de decembro de 2021. 
  61. ↑ Matteoni, Norman E. The Struggle between Sitting Bull and Indian Agent James McLaughlin. Guilford CT: 2015
  62. ↑ Utley, Robert M. (2004). "The Last Days of the Sioux Nation, 2nd Edition". Yale University Press. p. 158. 
  63. ↑ 63,0 63,1 Utley, Robert M. (2004). "The Last Days of the Sioux Nation, 2nd Edition". Yale University Press. p. 160. 
  64. ↑ Dippie, Brian W. The Vanishing American: White Attitudes and U.S. Indian Policy. Middleton, Conn.: Wesleyan University Press, 1982.
  65. ↑ Snider, G.L., A Maker of Shavings, the Life of Edward Forte, Formerly 1st Sergeant, Troop "D", 7th Cavalry, 1936
  66. ↑ "Bones of Sitting Bull Go South From One Dakota to the Other.". Associated Press in The New York Times. 9 de abril de 1953. Arquivado dende o orixinal o 12 de abril de 2013. Consultado o 29 de maio de 2008. A group of South Dakotans today lifted the bones of Sitting Bull, famed Sioux Indian medicine man, from the North Dakota burial ground in which they had been buried sixty-three years and reburied them across the state line in South Dakota near the Chief's boyhood home. 
  67. ↑ Barry, Dan (28 de xaneiro de 2007). "Restoring Dignity to Sitting Bull, Wherever He Is". New York Times. Arquivado dende o orixinal o 12 de xuño de 2013. Consultado o 29 de maio de 2008. Then, in 1953, some Chamber of Commerce types from the small South Dakota city of Mobridge executed a startling plan. With the blessing of a few of Sitting Bull's descendants, they crossed into North Dakota after midnight and exhumed what they believed were Sitting Bull's remains. 
  68. ↑ Barker 1994, p. 165.
  69. ↑ United States Postal Service, Postal History Web site.
  70. ↑ American Indian Higher Education Consortium Arquivado 14 de xuño de 2012 en Wayback Machine.
  71. ↑ Sitting Bull and the Paradox of Lakota Nationhood. Prentice Hall. 2007. ISBN 978-0-321-42192-0. Arquivado dende o orixinal o 30 de xuño de 2017. Consultado o 23 de outubro de 2010. 
  72. ↑ Genome of a chief, Science News, Web edition: Tuesday, August 17th, 2010 Arquivado 3 de setembro de 2011 en Wayback Machine..
  73. ↑ "Sitting Bull: DNA confirms great-grandson's identity". BBC News (en inglés). 2021-10-28. Arquivado dende o orixinal o 28 de outubro de 2021. Consultado o 2021-10-28. 
  74. ↑ imdb.com (ed.). "Sitting Bull: The Hostile Sioux Indian Chief (1914)". Consultado o 3 de xuño de 2022. 
  75. ↑ catalog.afi.com (ed.). "Sitting Bull at the Spirit Lake Massacre". Consultado o 3 de xuño de 2022. 
  76. ↑ imdb.com (ed.). "Annie Oakley (1935)". Consultado o 3 de xuño de 2022. 
  77. ↑ imdb.com (ed.). "Annie Get Your Gun". Consultado o 3 de xuño de 2022. 
  78. ↑ imdb.com (ed.). "Sitting Bull (1954)". Consultado o 3 de xuño de 2022. 
  79. ↑ Walker, Lawrence (5 de setembro de 2015). "Cheyenne (1955 TV series)". PureHistory (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 25 de decembro de 2021. Consultado o 13 de decembro de 2018. 
  80. ↑ catalog.afi.com (ed.). "Buffalo Bill and the Indians or Sitting Bull's History Lesson". Consultado o 3 de xuño de 2022. 
  81. ↑ "Russell Means timeline". Buffalo’s Fire (en inglés). 2 de novembro de 2012. Arquivado dende o orixinal o 15 de decembro de 2018. Consultado o 13 de decembro de 2018. 
  82. ↑ tvguide.com (ed.). "Into the West (2005)". Consultado o 3 de xuño de 2022. 
  83. ↑ allmovie.com (ed.). "Bury My Heart at Wounded Knee". Consultado o 3 de xuño de 2022. 
  84. ↑ SITTING BULL: A Stone in my Heart Arquivado 9 de novembro de 2013 en Wayback Machine., Lillimar Pictures
  85. ↑ Kaufman, Amy (21 de xuño de 2018). "As Sitting Bull in 'Woman Walks Ahead,' Michael Greyeyes continues to educate through Native roles". Los Angeles Times. Arquivado dende o orixinal o 16 de decembro de 2018. Consultado o 13 de decembro de 2018. 
  86. ↑ "In 'Art of the Brick,' Nathan Sawaya Works With Lego". The New York Times. 13 de xuño de 2013. Arquivado dende o orixinal o 11 de abril de 2021. Consultado o 13 de decembro de 2020. 
  87. ↑ "Sid Meier's Civilization IV". IGN Entertainment. Arquivado dende o orixinal o 30 de outubro de 2005. .
  88. ↑ Spillius, Alex (16 de novembro de 2010). "Barack Obama releases children's book Of Thee I Sing". The Daily Telegraph (Londres). Arquivado dende o orixinal o 19 de novembro de 2010. Consultado o 17 de decembro de 2010. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]
  • Adams, Alexander B. Sitting Bull: An Epic of the Plains. Nova York: G. P. Putnam's Sons, 1973.
  • Bailey, John W. Pacifying the Plains: General Alfred Terry and the Decline of the Sioux, 1866–1890. Westport, Conn.: Greenwood Press, 1979.
  • Barker, Barbara. "Imre Kiralfy's Patriotic Spectacles: "Columbus, and the Discovery of America" (1892–1893) and "America" (1893)." Dance Chronicle. Vol. 17, no. 2 (1994).

Outros artigos

[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Touro_Sentado&oldid=6617382»