Oklahoma

Oklahoma

State of Oklahoma (en)
Bandeira Brasón
Lema	«Labor omnia vincit (pt) »
Símbolo oficial	Tyrannus forficatus (pt) (aves)
Alcume	Sooner State
Epónimo	Território de Oklahoma (pt)
Localización
35°30′N 98°00′O / 35.5, -98
Estado	Estados Unidos de América
Capital	Oklahoma City
Contén a división administrativa	Condado de Adair Condado de Alfalfa (pt) Condado de Atoka (pt) ../... 77+
Poboación
Poboación	3.959.353 (2020) (21,85 hab./km²)
Número de fogares	1.493.569 (2020)
Lingua oficial	lingua inglesa
Xeografía
Parte de	Estados Unidos continentais
Superficie	181.195 km²
Auga	1,87 %
Bañado por	Río Arkansas, Rio Vermelho do Sul (pt) , Eufaula Lake (en) e Rio Canadian (pt)
Altitude	395 m
Punto máis alto	Black Mesa (en) (1.700 m)
Punto máis baixo	Little River (en)
Comparte fronteira con	Texas, sur, oeste Kansas, norte Misuri, Nordés Colorado, noroeste Novo México, oeste Arcansas, leste
Datos históricos
Precedido por	Território de Oklahoma (pt) e Territorio indio
Creación	16 de novembro de 1907
Organización política
Órgano executivo	Government of Oklahoma (en)
• Governador (pt)	Kevin Stitt (pt) (2019–sen valor)
Órgano lexislativo	Oklahoma Legislature (en) ,
Máxima autoridade xudicial	Oklahoma Court of Criminal Appeals (en)
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC−06:00 America/Chicago (pt)
ISO 3166-2	US-OK
Identificador GNIS	1102857
Outro
Irmandado con	Prefectura de Kyoto (1985–)
Páxina web	ok.gov

Oklahoma (en cherokee: ᎣᎦᎳᎰᎹ, òɡàlàhoma, en pawnee: Uukuhuúwa,^[1] en cayuga: Gahnawiyoˀgeh^[2]) é un estado situado na rexión Sur dos Estados Unidos de América. Con 3.579.212 habitantes no 2006 e unha superficie de 181.035 km², ocupa o lugar número 28 entre os estados máis poboados, e o 20 entre os máis grandes. O seu nome deriva das palabras choctaw okla e humma, que significan "xente vermella".^[3] Informalmente é coñecido co alcume de The Sooner State. Oklahoma foi o cuadraxésimo sexto estado en facer parte da Unión o 16 de novembro de 1907, a partir do Territorio Indio. A capital e maior cidade do Estado é Oklahoma City. Conta con 77 condados.

Oklahoma é un importante produtor de gas natural, petróleo e diversos alimentos. A economía de Oklahoma está baseada na aviación, enerxía, telecomunicacións e a biotecnoloxía. É unha das economías de máis rápido crecemento de EUA, o terceiro estado na clasificación de ingresos per cápita e o líder en crecemento do produto nacional bruto. Oklahoma City e Tulsa son os principais motores da economía do Estado, xa que concentran case o 60% da poboación nas súas áreas metropolitanas. O estado de Oklahoma ten competencias importantes na administración da educación e a sanidade. Ademais, as súas universidades máis grandes participan nas competicións deportivas da NCAA e a NAIA, mentres que dous dos seus clubs de atletismo encóntranse entre os máis exitosos dos Estados Unidos.

Con pequenas cadeas montañosas, pradarías, e bosques ao oeste, a maior parte de Oklahoma está situada entre as Grandes Chairas dos Estados Unidos e as Terras Altas, unha rexión especialmente proclive a condicións meteorolóxicas adversas. En Oklahoma predominan os alemáns, irlandeses, británicos e descendentes de nativos americanos. No estado fálanse máis de 25 linguas indíxenas de América, máis ca en calquera outro estado.

Atópase na confluencia de tres grandes rexións culturais dos Estados Unidos e historicamente serviu como ruta de transporte de gando, como destino para os colonos do sur, e de lar para os nativos americanos. Fai parte do Bible Belt, nos cales está moi presente o cristianismo evanxélico.

O nome Oklahoma vén da expresión choctaw okla humma, cuxo significado é, literalmente, "xente rubia". O xefe choctaw Allen Wright suxeriu este nome en 1866 durante as negociacións para o tratado co goberno federal en relación co uso do Territorio Indio, no que se considera que todo o estado indio é controlado polo Superintendente de Asuntos Indios dos Estados Unidos. Equivalente á palabra indio, okla humma foi unha frase na lingua choctaw utilizada para describir os nativos americanos en conxunto. Oklahoma converteuse despois no nome de facto do Territorio de Oklahoma. En 1890 foi aprobado este nome oficialmente, e dous anos despois, a área era aberta para os colonos brancos.^[3][4]

Existen probas de que os pobos nativos chegaron a Oklahoma na última idade de xeo,^[5] mais os primeiros habitantes permanentes do estado crearon comunidades con estruturas de tipo montículo, cerca da fronteira con Arcansas entre o 850 e o 1450.^[6] O explorador español Francisco Vázquez de Coronado viaxou a través do estado en 1541, mais os exploradores franceses reclamaron a zona en 1700,^[7] permanecendo baixo dominio francés até 1803, cando todo o territorio francés ao oeste do río Mississippi foi adquirido polos Estados Unidos na Compra de Luisiana.

Miles de indíxenas americanos, incluídos os que integran as cinco tribos civilizadas, foron expulsados das súas terras en Mississippi, Florida, Alabama, Xeorxia e Tennessee, e trasladados a Oklahoma na década de 1830.^[8] A área, na que xa habitaban as tribos osage e quapaw, foi denominada como Territorio indio pola Acta de Remoción dos Indios de 1830 e a Acta de relacións indias de 1834. Quince tribos recibiron terras no territorio en 1830, pero por volta de 1890, máis de 30 tribos foran asignadas nos territorios federais.^[9]

No período entre 1866 e 1899, os ranchos gandeiros de Texas trataron de satisfacer as esixencias de alimento das cidades do Leste, e os ferrocarrís de Kansas comprometéronse a realizar as entregas. Os cowboys establecéronse como condutores de gando e coidadores de ranchos, e levaron os seus produtos para o norte, establecéndose ilegalmente no Territorio indio. En 1881, catro das cinco rutas principais de gando transcorrían a través da fronteira occidental do Territorio indio. O aumento da presenza de colonos brancos no Territorio indio empuxou ao Goberno dos Estados Unidos a promulgar a Acta de Dawes en 1887, que dividiu as terras das tribos individuais en asignacións para familias individuais, alentando a agricultura e as facendas privadas entre os americanos nativos, pero cedendo a terra excente ao goberno federal. No proceso, case a metade das terras dos indios dentro do territorio abríronse a colonos doutros lugares e en parte foron mercadas por empresas ferroviarias.^[10]

As carreiras pola terra, como a Carreira da Terra de 1889, celebráronse para asignar terras aos colonos cando certos territorios se liberaron para que se poidesen asentar. Normalmente asignouse terra aos colonos que chegaban primeiro. A aqueles que se saltaron as regras por cruzar a fronteira antes do permitido chamóuselles sooners , termo que co tempo se converteu no alcume do estado. As negociacións para converter o territorio en estado comezaron a principios do século XX, cando a lei Curius aboliu todas as xurisdicións tribais do Territorio Indio. Os intentos de crear un estado indio co nome de Oklahoma, e un posterior intento de crear un estado indio chamado Sequoyah non prosperaron, aínda que na Convención do Estado Sequoyah de 1905 sentáronse as bases para a Convención do Estado de Oklahoma, que tivo lugar dous anos máis tarde.^[11] O 16 de novembro de 1907, Oklahoma estebleceuse como o estado número 46 da Unión.

O novo estado converteuse nun foco importante da emerxente industria petroleira, cos descubrimentos dos pozos petrolíferos, que impulsou o rápido crecemento da economía e a poboación das cidades. Tulsa foi coñecida temporalmente como a Capital Mundial do Petróleo durante a maior parte do século XX. Os investimentos no petróleo alimentaron a economía do estado nos seus primeiros anos de existencia.

En 1927, o empresario de Oklahoma, Cyrus Avery, coñecido como o Pai da Ruta 66, comezou unha campaña para crear a Ruta 66, usando un tramo da estrada xa existente entre Amarillo, Texas e Tulsa. Avery encabezou a creación da asociación Highway 66 para supervisar a planificación da Ruta 66, con sede na súa cidade natal de Tulsa.^[12]

Durante a década de 1930, algunhas partes do estado comezaron a sentir as consecuencias das malas prácticas agrícolas, cando chegaron as secas e os fortes ventos. Coñecido como o Dust Bowl, áreas de Kansas, Texas, Novo México, e o noroeste Oklahoma, vense obstaculizadas por longos períodos de escasas precipitacións e temperaturas altas, o que levou a miles de agricultores á ruína, forzándoos a trasladarse a zonas máis fertis das rexións occidentais dos Estados Unidos. Durante o período que vai de 1930 a 1950, a poboación do estado descendeu, caendo un 6,9 por cento. Para frear esta situación, fixéronse enormes esforzos para a conservación do solo e da auga, creando sistemas de control de inundacións e numerosas presas. Na década dos 60 construíronse máis de 200 encoros, máis que en ningún outro lugar dos Estados Unidos.^[13]

En 1995, Oklahoma City converteuse no escenario dun dos peores atentados terroristas cometidos na historia dos Estados Unidos, o Atentado de Oklahoma City, que tivo lugar o 19 de abril de 1995, cando Timothy McVeigh e Terry Nichols detonaron un explosivo nas aforas do Edificio Federal Alfred P. Murrah, matando a 168 persoas, incluídos 19 cativos. Timothy McVeigh foi condenado a morte e executado por inxección letal, mentres que o seu compañeiro, Terry Nichols, foi declarado culpable de 161 cargos de asasinato en primeiro grao e foi condenado á prisión perpetua, sen posibilidade de liberdade condicional.

Oklahoma é o vixésimo estado máis grande dos Estados Unidos, cunha superficie de 181.035 km², con 177.847 km² de terra e 3.188 km² de auga. É un dos seis estados na Franxa Fronteiriza que separa as Terras Altas e as Grandes Chairas, cerca do centro xeográfico dos 48 estados continentais. Limita polo leste con Arcansas e Missouri, polo norte con Kansas, polo noroeste con Colorado, polo extremo oeste con Novo México, e polo sur e oeste, con Texas.

Encóntrase entre os estados máis diversos xeograficamente e é un dos catro que albergan máis de 10 rexións ecolóxicas diferentes. Contén once dentro das súas fronteiras, máis por quilómetro cadrado que calquera outro estado por unha ampla marxe. Marcados polas diferenzas na diversidade xeográfica, o leste de Oklahoma ten oito rexións ecolóxicas, mentres que a metade occidental ten tres.

Oklahoma está situado entre as Grandes Chairas e a Meseta de Ozark, e pódese dicir que está inclinado seguindo as altas chairas do seu límite occidental e as zonas baixas e pantanosas no seu límite sueste. Os puntos máis altos e máis baixos así o indican, estando o seu pico máis alto, o monte Black Mesa, con 1.516 metros, situado na esquina que limita con Novo México, e o punto máis baixo, tomado no río Little, no seu límite suroriental, que se encontra a 88 metros sobre o nivel do mar.

As catro serras principais do estado son: as Montañas Ouachita, as Montañas Arbuckle, as Montañas Wichita, e as Montañas Ozark. A Rexión das Terras altas estadounidenses, que contén os Ozark e os montes Ouachita, é a única rexión montañosa importante entre as Montañas Rochosas e os Apalaches. Unha parte dos Flint Hills esténdese polo centro-norte de Oklahoma. Na zona noroeste do estado, as altos chairas semiáridas abrigan poucos bosques naturais, predominando paisaxes planas, con canóns intermitentes e mesas como as Glass Mountains. No sueste, as chairas son parcialmente interrompidas por pequenas serras como os Antelope Hills e as Montañas Wichita. A zona central está ocupada por bosques e pradarías de transición.

Máis de 500 ríos e regos constitúen a rede hidrográfica de Oklahoma, e ten arredor duns 200 lagos creados por presas. A maior parte do estado atópase principalmente en dúas concas hidrográficas, a do río Vermello e a do río Arcansas, aínda que o río Lee e o río Little tamén teñen bacías de relevancia.

Os bosques cobren o 24% de Oklahoma e as praderías compostas de pastos miúdos e herbazais, abrigan ecosistemas expansivos nas parte central e occidental do estado, aínda que os cultivos substituíron en gran parte o ecosistema orixinal. Onde a precipitación é escasa, como na parte occidental do estado, as praderías de pastos curtos e matogueiras son o principal ecosistema, aínda que piñeiros mansos, xenebreiros e piñeiros ponderosa crecen nas proximidades dos ríos e sobre os regatos, no extremo oeste da panhandle. As marismas, bosques de cipreses mesturados con Pinus echinata, piñeiros taeda e bosques de folla caduca dominan o sueste do estado, mentres bosques de carballos poste, olmos, cedros e piñeiros cobren o noroeste de Oklahoma.^[14][15]

O estado mantén as poboacións de cervos de Virxinia, coiotes, linces rubios, uapitís, e aves como o paspallás, pombas, cardenálidos, aguias calvas, miñatos de cola vermella e faisáns.

Nos ecosistemas de praderías son comúns os bisontes americanos, galos das praderías, teixos, armadillos e algunhas das maiores poboacións de cans das pradarías habitan o extremo occidental do estado. A Cross Timbers, unha rexión de transición aos bosques na pradería central de Oklahoma, alberga 351 especies de vertebrados. As montañas Ouachita son lar do oso negro, raposo vermello, raposo gris e lontras nos ríos, que coexisten cun total de 328 especies de vertebrados, no sueste de Oklahoma.^[14]

Oklahoma conta con 50 parques estatais, seis parques nacionais ou rexións protexidas,^[16] dous bosques nacionais protexidos,^[17] e unha rede de áreas para a preservación e conservación da natureza. O 6% dos 40.000 km² de bosques do estado son terreos públicos, incluíndo a parte occidental do Bosque Nacional de Ouachita, o maior e máis antigo dos bosques nacionais do sur dos Estados Unidos. Con 158 km², a Tallgrass Prairie Preserve no centro-norte de Oklahoma é a área protexida de praderías máis grande do mundo e fai parte dun ecosistema que comprende só o 10 por cento da súa antiga superficie, que cubría 14 estados.^[18] Tamén existe o Bosque Nacional Cibola que ocupa 127 km² de praderías no suroeste de Oklahoma.^[19] O Refuxio de Fauna das Montañas Wichita é o máis antigo e máis grande dos nove refuxios de fauna nacionais do estado, fundado en 1901, e que abrangue 238,8 km².^[20] Dos parques protexidos polo goberno federal ou sitios de recreo, o Chickasaw National Recreation Area é o máis grande, con 18 km².^[21] Outros sitios protexidos federais son o Camiño de Santa Fe e o de Lágrimas, camiños nacionais históricos , e os lugares históricos de Fort Smith, o Sitio Nacional Histórico da batalla de Washita, como tamén o Oklahoma City National Memorial, en recordo ás vítimas do atentado do 19 de abril de 1995 en Oklahoma City.

Oklahoma está situado nunha rexión temperada, aínda que hai temperaturas extremas e as precipitacións típicas dun clima continental. A maior parte do estado atópase nunha zona coñecida como a Tornado Alley, que se caracteriza pola frecuente interacción entre as masas de ar frío e quente que producen unhas condicións meteorolóxicas adversas. Prodúcense unha media de 54 tornados por ano no estado, sendo unha das taxas máis altas do mundo. Debido á súa localización entre zonas con diferentes temperaturas e ventos, as pautas meteorolóxicas no estado poden variar fortemente en distancias relativamente curtas.

O clima subtropical húmido (Koppen Cfa) da parte oriental de Oklahoma está fortemente influenciado polos ventos húmidos do sur provenientes do golfo de México, pero que muda progresivamente a unha zona semiárida (Köppen BSk) nas Terras Altas da Panhandle e noutras zonas do oeste próximas a Lawton, onde non chegan frecuentemente os ventos húmidos do sur. A choiva e as temperaturas descenden de leste a oeste, con zonas no sueste cunha media anual de temperaturas de 17 °C e unha precipitación anual de 1420 mm, mentres que as zonas da panhandle teñen unha temperatura media de 14 °C, cunha precipitación anual de menos de 430 mm. As temperaturas poden chegar a superar os 38 °C no verán e descender por debaixo dos -18 °C no inverno e a neve oscila entre unha media de menos de 10 cm no sur do país a pouco máis de 51 cm na fronteira con Colorado, na Panhandle. O estado é sede do Centro de Predición de Tormentas do Servizo Nacional Meteorolóxico, localizado en Norman.

Temperaturas mensuais das principais cidades de Oklahoma
Cidade	Xan	Feb	Mar	Abr	Mai	Xuñ	Xul	Ago	Set	Out	Nov	Dec
Oklahoma City	8,3/-3,3	12,2/-0,6	16,7/3,9	21,7/8,9	26,1/14,4	30,5/18,9	33,9/21,7	33,3/21,1	28,9/16,7	22,8/10,6	15,6/3,3	10,0/-1,7
Tulsa	7,8/-3,3	11,7/-0,6	16,7/4,4	22,2/10,0	26,7/15,0	31,1/20,0	34,4/22,8	33,9/21,7	28,9/17,2	23,3/10,6	15,6/3,9	10,0/-1,1
Lawton	10,0/-3,3	13,3/-0,6	18,3/4,4	22,8/9,4	27,8/15,0	32,2/20,0	35,6/22,8	35,0/21,7	30,0/17,2	24,4/10,6	16,7/3,9	11,1/-1,1
Media de temperaturas máximas e mínimas en °C[22]

A economía do estado baséase nos sectores da aviación, a enerxía, equipamento de transporte, o procesamento de alimentos, a electrónica e as telecomunicacións. Oklahoma é un importante produtor de gas natural, avións e produtos alimenticios. O estado ocupa o segundo lugar na nación en produción de gas natural. Seis compañías do estado atópanse na lista Fortune 500 e unha na de Fortune 1000,^[23] e avaliuse como un dos estados do país máis favorable para as empresas, coa 7ª menor carga fiscal no 2007.^[24] De 2000 a 2006, o produto interno bruto de Oklahoma creceu un 50 por cen, a quinta taxa máis elevada da nación.^[25] Tivo o maior crecemento do PIB entre 2005 e 2006, ao pasar de 122,5 a 134,6 miles de millóns de dólares, un aumento do 10,8 por cen,^[26] e o seu produto interno bruto per cápita creceu un 9,7 por cen pasando de 34.305 dólares en 2005 a 37.620 dólares en 2006, a segunda taxa máis alta da nación.

Aínda que o petróleo dominou historicamente a economía do estado, un derrubamento na industria da enerxía nos anos 80 levou a perda de cerca de 90.000 empregos relacionados coa enerxía entre 1980 e 2000, que prexudicou gravemente a economía local. A industria do petróleo representaba o 17 por cento da economía de Oklahoma no 2005, e o número de empregados nesta industria era superado por outras cinco industrias no 2007.

A principios do 2007, Oklahoma tiña unha forza laboral de 1'7 millóns de traballadores, e o total de emprego non agrícola oscilaba arredor dos 1'6 millóns de traballadores. O sector público proporciona a maior parte do emprego, con 326.000 traballadores no 2007, seguido do sector de transportes e servizos públicos con 258.000 traballadores, e os sectores de educación, negocios e a industria, con 191.000, 178.000 e 151.000 empregos respectivamente.^[27] Entre as industrias máis importantes do estado, o sector aeroespacial xera $ 11 mil millóns anuais. En Tulsa encóntrase a maior base de mantenza de liñas aéreas no mundo, que proporciona a mantenza e a enxeñería global para a sede de American Airlines. No total, o sector aeroespacial representa máis do 10 por cen da produción industrial de Oklahoma, e é un dos 10 principais estados no sector aeroespacial, na fabricación de motores.^[28] Debido á súa situación no centro dos Estados Unidos, Oklahoma é tamén un dos principais centros loxísticos dos estados, e é un importante contribuínte nas investigacións relacionadas co clima. O Estado é un dos principais fabricantes de pneumáticos dos Estados Unidos e ten unha das industrias de biotecnoloxía de máis rápido crecemento na nación. No 2005, as exportacións internacionais de Oklahoma da industria manufactureira eran de $ 4.300 millóns, o que representa o 3,6 por cento da economía do estado. A fabricación de pneumáticos, o procesamento de carne, petróleo e a fabricación de equipos de gas e aire acondicionado son as maiores industrias manufactureiras do estado.^[29]

Oklahoma é o segundo maior produtor de gas natural, o quinto maior produtor de petróleo, ten o segundo maior número de plataformas de perforación,^[30] e ocupa o quinto lugar en reservas de petróleo. Aínda que o estado ocupaba o quinto lugar no aproveitamento da enerxía eólica instalada en 2005, é dos estados que menos uso fan das enerxías renovables, o 96 por cento da electricidade xérase por fontes non renovables (2002), das cales o 64 por cento é a base de carbón e o 32 por cento de gas natural. Desde 1993, coa creación pola Lexislatura de Oklahoma da Xunta de Recursos de Enerxía, investíronse máis de 38 millóns de dólares na restauración de máis de 7.800 pozos de petróleo abandonados ou sen uso por todo o estado. O conxunto do estado áchase no posto 12 no total de consumo de enerxía per cápita en 2008,^[31] sendo un dos 10 estados onde o custo da enerxía é máis baixo. No seu conxunto, a industria enerxética do petróleo contribúe ao produto interno bruto de Oklahoma con 23 mil millóns de dólares, e os empregados de Oklahoma relacionados coas empresas petroleiras gañan o dobre do soldo medio do estado.^[32] No 2004, no Estado había 83.750 pozos de petróleo comerciais e un total de 750.000 pozos, que producían 178.000 barrís de petróleo ao día. O dez por cento da subministración de gas natural dos Estados Unidos prodúcese en Oklahoma.

Tres das maiores empresas privadas de petróleo da federación están establecidas no estado,^[33] e as seis empresas de Oklahoma que aparecen no Fortune 500 están relacionadas co petróleo. No 2006, Semgroup, empresa situada en Tulsa, era a quinta clasificada na lista das maiores empresas privadas na revista Fortune's, QuikTrip, con sede en Tulsa, encontrábase no posto cuadraséximo sexto, e Love´s Travel Shops, con sede en Oklahoma City, atopábase no posto centésimo triséximo segundo. As compañías ONEOK e Williams Company, con sede en Tulsa, son as compañías máis grandes do estado e tamén son a segunda e terceira maiores empresas na clasificación federal do sector da enerxía. Devon Energy, situada en Oklahoma City, é a segunda compañía máis grande de petróleo cru da nación, mentres que Kerr-McGee e Chesapeake Energy, son sexta e sétima nese sector, e Oklahoma Gas & Electric está no posto viséximo quinto entre as maiores compañías de gas e servizos eléctricos.^[34]

A agricultura é a viséximo sétima máis produtiva do país. Oklahoma é o quinto na produción de gando e quinto na produción de trigo.^[35] Aproximadamente o 5,5% da carne de vaca provén de Oklahoma, mentres que o estado produce o 6,1% do trigo do país, o 4,2% dos produtos porcinos, e o 2,2% dos produtos lácteos. O estado tiña 83.500 granxas no ano 2005, que producían colectivamente 4.300 millóns de dólares en produtos de orixe animal e uns mil millóns de dólares da agricultura, con máis de 6.100 millóns de dólares engadidos ao produto interno bruto do estado. As aves de curral e os porcos son a segunda e terceira maior industria agrícola.

Cun sistema educativo composto por distritos escolares públicos e institucións privadas independentes, en Oklahoma había 631.337 estudantes matriculados en 1.849 escolas públicas de primaria, secundaria, e escolas de formación profesional en 540 distritos escolares no ano 2006. Oklahoma atópase entre os estados con menor gasto por estudante, tan só 6.614 dólares por cada estudante no ano 2005, ocupando o posto 47ª da nación, a pesar de que o seu crecemento total en gastos para a educación entre 1992 e 2002 ocupou o 22º. O estado encóntrase entre os mellores na educación preescolar, e o Instituto Nacional para a Educación Infantil fixo unha avaliación por primeira vez nos Estados Unidos con respecto ás normas, a calidade, e o acceso á preescolar no 2004, considerando a Oklahoma un modelo a seguir na ensinanza preescolar. Aínda que as altas taxas de deserción escolar minguaron un 29% entre 2005 e 2006, Oklahoma estaba entre os tres estados dos Estados Unidos con máis persoas adultas na escola secundaria, cun 3,2 por cento de taxa de abandono escolar. No 2004, o estado ocupou o posto triséximo sexto no país na porcentaxe relativa de adultos co título de secundaria, que co 85,2 por cento, tiña a taxa máis alta entre os estados do sur.^[36][37]

A Universidade de Oklahoma e a Universidade do Estado de Oklahoma son as maiores institucións públicas de educación superior en Oklahoma, as cales operan a través dun campus principal e outros campus satélites por todo o estado. As dúas universidades, xunto coa Universidade de Tulsa, teñen das mellores famas do país en estudos de empresariais, e a Universidade de Oklahoma e a Universidade de Tulsa atópanse entre as primeiras universidades do país, polas súas cualificacións académicas.^[38] Oklahoma posúe 11 universidades públicas rexionais, incluíndo a Northeastern State University, a segunda institución máis antiga de educación superior ao oeste do río Mississippi, que tamén contén a única Escola de Optometría en Oklahoma^[39] e o maior número de estudantes amerindios matriculados do país, tanto en porcentaxe como en número total.^[40][41] Seis universidades do estado posicionáronse na lista de Princeton Review's das 122 mellores universidades rexionais no ano 2007,^[42] e tamén se encontraban na lista dos mellores valorados 3 institutos. O estado ten 54 institucións postsecundarias técnicas que operan co programa CareerTech de Oklahoma para especializarse nas ramas de industria e comercio.

Oklahoma ten equipos en deportes profesionais de ligas menores en fútbol americano, béisbol, fútbol e hóckey, localizado en Oklahoma City, Tulsa, Enid, e Lawton. Tamén, Oklahoma City, é a sede dos Oklahoma City Thunder, equipo de baloncesto da NBA. En béisbol xogan nas divisións AAA e AA das ligas menores, o hóckey na Central Hockey League, e o fútbol americano de area na liga af2 con equipos en Oklahoma City e Tulsa. Oklahoma City tamén é sede do Oklahoma City Lightning, que xoga na Asociación Nacional Feminina de fútbol americano, e Tulsa é sede dos Tulsa 66ers, que participa na Liga de Desenvolvemento da NBA, e o Tulsa Revolution, que xoga na Liga de Fútbol americano Indoor.^[43] Enid e Lawton teñen equipos de baloncesto profesional na USBL e na CBA.

Os New Orleans Hornets da NBA convertéronse na primeira gran franquía deportiva con sede en Oklahoma, cando se viu obrigada a se mudar para o Oklahoma City Ford Center durante dúas tempadas tras o paso do furacán Katrina no 2005.^[44] A pesar de que o equipo volveu para Nova Orleáns no 2007, en xullo do 2006, un grupo de empresarios de Oklahoma City, dirixidos por Clayton Bennett, adquiriron os Seattle SuperSonics. Tras un ano de negociacións para encontrar un novo pavillón na área de Seattle sen resultados, o grupo pediu permiso á NBA para trasladar o equipo a Oklahoma City, o que finalmente ocorreu, nacendo así os Oklahoma City Thunder.

As competións atléticas de instituto son moi populares no estado. A Universidade de Oklahoma Sooners e a Universidade Estatal de Cowboys de Oklahoma teñen unha media de máis de 60.000 afeccionados que asisten aos seus partidos de fútbol americano, e a Universidade de Oklahoma en fútbol americano clasificouse 13 ª na media de asistencia das universidades dos Estados Unidos no 2006, cunha media de 84.561 persoas de espectadores nos partidos locais.^[45] As dúas universidades reúnense varias veces cada ano para disputar uns partidos coñecidos como a Serie Bedlam, que son algúns dos maiores eventos deportivos do estado. 11 colexios e universidades de Oklahoma compiten dentro da NCAA, con catro participantes no nivel máis alto, na División I: a Universidade de Oklahoma, a Universidade do estado de Oklahoma, s Universidade de Tulsa, e a Universidade Oral Roberts. A revista Sports Illustrated cualificou a Universidade de Oklahoma e a Universidade do Estado de Oklahoma nos primeiros lugares do país en atletismo.^[46][47] Ademais, 12 das máis pequenas universidades e institutos do estado participan na NAIA, na súa maioría dentro da Conferencia Atlética Sooner.^[48]

No estado celébranse torneos de golf da LPGA, no Cedar Ridge Country Club en Tulsa, e os principais campionatos da PGA e LPGA que se xogaron no Southern Hills Country Club en Tulsa, no Oak Tree Country Club en Oklahoma City, e no Cedar Ridge Country Club en Tulsa.^[49] Cualificado como un dos mellores campos de golf do país, Southern Hills Country Club acolleu catro campionatos da PGA, un deles no 2007,^[50] e tres Open dos Estados Unidos, o máis recente no 2001. Os rodeos son populares en todo o estado, e Guymon, na panhandle, celebra un dos maiores do país.

O transporte en Oklahoma está sostido por un sistema interestatal de estradas, liñas de tren, aeroportos, portos fluviais, e as redes de transporte público. Ocupa un polo importante na rede interestatal dos Estados Unidos, con ten tres autoestradas interestatais e catro autoestradas interestatais auxiliares. En Oklahoma City, a Interestatal 35 cruza coa interestatal 44 e coa interestatal 40, formando unha das interseccións máis importantes do sistema de autoestradas dos Estados Unidos. Máis de 19.000 quilómetros de estradas constitúen a rede principal do estado, incluíndo estradas estatais.^[51] No 2005, a interestatal 44 ao seu paso por Oklahoma City era a estrada máis transitada de Oklahoma, cun volume de tráfico diario de 131.800 vehículos.^[52] No 2007, o estado tiña o número máis alto do país de pontes consideradas como estruturalmente deficientes, con case 6.300 pontes en mal estado, incluíndo 127 ao longo do seu sistema de autoestradas principal.^[53]

O aeroporto comercial máis grande de Oklahoma é o Will Rogers World Airport, en Oklahoma City, con máis de 3 millóns e medio de pasaxeiros no 2005. O Aeroporto Internacional de Tulsa é o segundo aeroporto comercial máis grande do estado, con máis de 3 millóns de pasaxeiros anuais. Nestes dous aeroportos, operan unhas trece liñas aéreas principais.^[54][55] En tráfico, o aeroporto de Riverside-Jones en Tulsa é o aeroporto máis ocupado do estado, con 335.826 engalaxes e aterraxes no 2008.^[56] No total, Oklahoma ten máis de 150 aeroportos de uso público.^[57]

Oklahoma está unida á rede nacional ferroviaria coa liña Heartland Flyer, de Amtrak, e é a única liña rexional ferroviaria de pasaxeiros. Actualmente esténdese desde Oklahoma City a Fort Worth, en Texas, con 332 quilómetros de traxecto, aínda que a principios do 2007, o goberno do estado estaba buscando financiamento para levar a liña até Tulsa.^[58] Dous portos fluviais operan en Oklahoma: o Porto de Muskogee e o Porto de Tulsa de Catoosa. O único porto que se encarga do transporte internacional é o Porto de Tulsa de Catoosa. É o porto fluvial situado máis ao interior do país e transporta máis de dous millóns de toneladas anuais. Ambos portos están situados no sistema de navegación McClellan Kerr do río Arcansas, que conecta o tráfico de barcos de Tulsa e Muskogee até o río Mississippi, a través do dito río Arcansas e tamén o Verdigris, constituíndo unha das vías fluviais máis transitadas do mundo.^[59]

Oklahoma City e Tulsa ocupan, segundo o Nielsen Media Research, o posto 45ª e 61º entre os maiores mercados para os medios de comunicación nos Estados Unidos. O terceiro mercado do estado fórmao a área de Lawton-Wichita Falls, Texas, que se encontra no posto 144º segundo esta axencia.^[61] A televisión en Oklahoma empezou a emitir en 1949 cando a KFOR-TV (daquela WKY-TV) en Oklahoma City e a KOTV-TV en Tulsa comezaron a emitir cuns meses de diferenza.^[62] Actualmente, todas as principais cadeas de televisión dos Estados Unidos teñen emisoras de televisión no estado.^[63]

O estado posùe dous xornais principais, The Oklahoman, con sede en Oklahoma City, é o periódico máis importante do estado e o 48º do país en circulación, cunha media entre semana de 215.102 lectores e 287.505 lectores os domingos. Tulsa World é o segundo xornal de maior difusión en Oklahoma e o 77 do país, cunha media de 138.262 lectores entre semana e de 189.789 lectores de media os domingos.^[60] O primeiro xornal en Oklahoma fundouse en 1844, Avogado Cherokee, e publicábase en cherokee e inglés. No 2006, había máis de 220 periódicos no estado, con 177 publicacións semanais e 48 publicacións diarias.^[64]

Existen dúas grandes cadeas públicas de radio emitindo en Oklahoma, Oklahoma Public Radio e Public Radio International. A Radio Pública de Oklahoma foi a primeira emisora de radio pública en Oklahoma, comenzando a emitir en 1955, e os seus programas obtiveron 271 premios ao longo destes anos.^[65] A Public Radio Internacional posúe 10 emisoras no estado, e ofrece máis de 400 horas de programación.^[66] A primeira emisora de radio do estado foi a KRFU Bristow, que se trasladou para Tulsa e en 1927 se converteu en KVOO. No 2006, había máis de 500 emisoras de radio en Oklahoma, con varias emisoras locais e nacionais.^[67]

Evolución da poboación de Oklahoma
Ano	Poboación
1890	258.697
1900	790.391
1910	1.657.155
1920	2.028.883
1930	2.396.040
1940	2.336.434
1950	2.233.351
1960	2.328.284
1970	2.559.229
1980	3.025.290
1990	3.145.185
2000	3.450.654
2006	3.579.212

No ano 2006 o estado contaba cunha poboación de 3.579.212 persoas, das cales [1]:

• O 72,0% eran brancos (europeos ou descendentes de europeos).
• O 7,4% eran negros.
• O 6,8% eran latinoamericanos (entre os que predominan os mexicanos, co fenómeno da inmigración ilegal).
• O 1,7% eran asiáticos.
• O 11,4 eran nativos americanos (dos cales un 7,9 eran cherokee).

O estado ten o segundo número máis alto de nativos americanos, que se estimaba en 395.219 no ano 2002, así como a segunda porcentaxe máis alta entre todos Estados. No 2006, o 4,7% dos residentes de Oklahoma naceran no estranxeiro, en comparación co 12,4% da nación.

No 2006, o estado estaba situado no posto 37 segundo os ingresos persoais per cápita, con 32.210 dólares, a pesar de que é o terceiro estado con maior crecemento no ingreso per cápita do país, e situado constantemente entre os estados co índice de custo de vida máis baixo. Nichols Hills, un suburbio de Oklahoma City, está no primeiro posto en Oklahoma de lugares polos ingresos per cápita, con 73.661 dólares, aínda que o condado de Tulsa ten unha media máis alta. No 2006, o 6,8% de oklahomanos eran menores de 5 anos, o 25,9% menores de 18 anos, e o 13,2% tiña 65 anos ou máis. As mulleres eran o 50,9% da poboación.

Segundo as leis de Oklahoma, os municipios divídense en dúas categorías: as cidades (cities), que se definen por ter máis de 1.000 habitantes, e as vilas (towns), con menos de 1.000 habitantes. Ambos contan con medidas lexislativas, xudiciais, e o poder público dentro das súas fronteiras, aínda que as cidades poden escoller ter alcalde, mentres que os pobos funcionan a través dun sistema de funcionarios electos.

Oklahoma tiña 549 localidades no 2006, incluíndo tres cidades de máis de 100.000 habitantes e 40 de máis de 10.000. Dúas das cincuenta maiores cidades dos Estados Unidos atópanse en Oklahoma, Oklahoma City e Tulsa, e o 58 por cento de Oklahomans viven nas súas áreas metropolitanas, ou en zonas de influencia económica e social definidas pola Oficina de Censos dos Estados Unidos como unha área metropolitana. Oklahoma City, a capital do estado e cidade máis grande, tiña tamén a área metropolitana máis grande do estado no 2007, con 1.269.907 habitantes, e a área metropolitana de Tulsa tiña 905.755 habitantes. Entre 2005 e 2006, os arrabaldes de Tulsa, Jenks, Bixby e Owasso lideraron o estado en porcentaxe de crecemento da poboación, cunhas porcentaxes de crecemento de 47,9, 44,56 e 34,31, respectivamente.

En orde descendente de poboación no 2007, as cidades de Oklahoma son: Oklahoma City (537.730), Tulsa (382.870), Norman (102.830), Broken Arrow (88.310), Lawton (87.540), Edmond (76.640), Midwest City (55.160), Moore (49.280), Enid (46.510), e Stillwater (44.820). Das dez cidades máis grandes, só tres están fóra das áreas metropolitanas de Oklahoma City e Tulsa, e só Lawton ten unha área metropolitana propia, segundo a Oficina do Censo dos Estados Unidos, aínda que a rexión metropolitana de Fort Smith (Arcansas), esténdese dentro dos límites do estado.

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Oklahoma