Motacilla

Motacilla Lavandeiras
Motacilla alba
Clasificación científica
Reino: Animalia Filo: Chordata Subfilo: Vertebrata Clase: Aves Orde: Passeriformes Familia: Motacillidae Xénero: Motacilla Linnaeus, 1758
Especies
Véxase o texto
Sinonimia
Véxase o texto

Motacilla é un xénero de aves paseriformes, que é o tipo da familia dos motacílidos.

Estes paxaros son coñecidos popularmente en Galicia como lavandeiras,^[1] e con nomes similares en numerosos idiomas.

O xénero foi descrito en 1758 por Linneo na páxina 184 da 10ª edición do seu Systema Naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Volume 1 (10ª ed.) Holmiae: Laurentii Salvii.^[2]

Linneo tomou o nome científico Motacilla, do latín motacilla, "lavandeira".^[3]

Ademais de polo nome actualmente válido, o xénero coñeceuse tamén polos sinónimos:^[2]

• Metacilla Gmelin, 1774
• Mottacilla Gmelin, 1774

Segundo a Unión Ornitolóxica Internacional, en 2018 recoñecíanse as seguintes 13 especies:^[4]

Imaxe	Nome científico name	Nome vulgar	Distribución
	Motacilla flava	Lavandeira amarela occidental	Europa temperada e Asia.
	Motacilla tschutschensis	Lavandeira amarela oriental	Norteamérica (en Alasca), Asia e Australia.
	Motacilla citreola	Lavandeira citrina	Sur de Asia.
	Motacilla capensis	Lavandeira do Cabo	Sur de África (desde Uganda, o leste da República Democrática do Congo e Kenya, e a través de Zambia e Angola, até sur do Cabo Occidental até o Cabo de Boa Esperanza).
	Motacilla flaviventris	Lavandeira de Madagascar	Madagascar.
	Motacilla cinerea	Lavandeira gris	Europa occidental incluído as illas Británicas, Escandinavia e os países da rexión do Mediterráneo.
	Motacilla clara	Lavandeira de Montaña	Desde Guinea e o sur de Etiopía até Suráfrica.
	Motacilla alba, con polo menos 9 subespecies. (polifilética ou parafilética)	Lavandeira branca Lavandeira moura	Esta especie cría en toda Eurasia até as latitudes 75° N, estando só ausente no Ártico, nas áreas onde a isoterma de xullo é inferior a 4 °C. Tamén cría nas montañas de Marrocos e no oeste de Alasca. Ocupa unha gran variedade de hábitats, pero está ausente nos desertos.[5]
	Motacilla aguimp	Lavandeira africana	África subsahariana, desde o norte do cabo Oriental, polo sur, até, polo norte, ao extremo sur de Exipto, e polo oeste, desde Guinea até, polo leste, ao oeste de Eritrea e Somalia.
	Motacilla samveasnae	Lavandeira do Mekong	Camboxa e Laos, e visitante non reprodutor en Tailandia e Vietnam.
	Motacilla grandis	Lavandeira xaponesa	Xapón e Corea.
	Motacilla maderaspatensis	Lavandeira de cellas brancas	India.
	Motacilla bocagii (anteriormente Amaurocichla bocagii)	Lavandeira de San Tomé	San Tomé.

En principio, as lavandeiras parecen estar divididas nun grupo de ventre amarelo e outro de ventre branco, ou un coa parte superior da cabeza en negro, e o outro gris; mais tamén pode ser verde oliveira, amarelo, ou doutra cor. Con todo, estas non son as liñaxes evolutivas; a mudanza da cor do ventre e o aumento da melanina ocorreron independentemente varias veces nas lavandeiras, e os patróns de cor que indican as verdadeiras relacións son moi sutís.

O citocromo b do ADNmt e os datos da secuencia de ADN da subunidade proteínica 2 da NADH deshidroxenase (Voelker, 2002) é de uso limitado: confirma a sospeita de que existe unha superespecie dunhas 3 lavandeiras de ventre branco e gorxa negra. Ademais, existe outra superespecie na África subsahariana, tres especies de gorxa branca cunha liña negra no lombo. As cinco especies restantes teñen unha alta variabilidade morfolóxica e a súa relación entre si e cos outros dous clados non se explicou satisfactoriamente na actualidade.

A orixe do xénero parece estar preto da área xeral do leste de Siberia/Mongolia. As lavandeiras espalláronse axiña a través de Eurasia e dispersáronse por África no Zancleano (a principios do Plistoceno)^[6] onde a liñaxe subsahariana logo illouse. A lavandeira africana (e posiblemente a do Mekong) diverxeron antes da radiación masiva das formas de ventre branco e gorxa negra, e a maioría das formas de ventre amarelo, todas as cales aconteceron a finais do Piacenziano (a comezos do Plioceno tardío), fai aproximadamente 3 millóns de anos.

Tres especies son poli- ou parafiléticas no arranxo taxonómico actual, e algunha das dúas subespecies necesita ser reasignadas e/ou divididas en especies. A lavandeira boieira (tamén coñecida como a lavandeira amarela ou lavandeira de cabeza azul) foi, en especial, un pesadelo taxonómico con máis de doce subespecies aceptadas e moitas mais subespecies inválidas. As dúas especies "monocromáticas" restantes, a africana e a do Mekong, poden estar emparentadas, ou poden ser un exemplo de evolución converxente.

As lavandeiras son delgadas e a miúdo coloridas. Son insectívoras que se alimentan do chan no campo aberto do Vello Mundo. Aniñan no chan, onde poñen até seis ovos pintados. Entre os seus comportamentos máis senlleiros está a sacudida case constante da súa cola, unha característica que lle deu ás aves o seu nome científico. A pesar do común do comportamento e das observacións do mesmo, as razóns polas que o fan enténdense moi pouco. Suxeriuse que pode obrigar á presa a revelar a súa localización, ou podería ser un sinal de submisión ante outras lavandeiras. Estudos recentes suxeriron que é un sinal de vixilancia^[7] que pode axudar a desalentar depredadores potenciais.^[8]

En Galicia existen 3 especies (unha con 2 subespecies) pertencentes ó xénero Motacilla. Delas, 2 pódense atopar en Galicia durante todo o ano (M. cinerea e M. alba alba), 1 é estival (M. flava) r 1 é invernante no país (M. alba yarrellii). Ademais outra é ocasional (M. citreola) ^[9]

Motacilla

Especie Autoridade, ano	Nome vulgar	EC	Distribución	Imaxe	Poboación
Motacilla flava Lacépède, 1804	Lavandeira verdeal	LC
Motacilla cinerea Lacépède, 1804	Lavandeira real	LC
Motacilla alba alba Lesson, 1828	Lavandeira branca	LC
Motacilla alba yarrellii Lacépède, 1804	Lavandeira moura	LC

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Motacilla

Wikispecies posúe unha páxina sobre:  Motacilla

• Voelker, Gary (2002): "Systematics and historical biogeography of wagtails: Dispersal versus vicariance revisited". Condor 104 (4): 725–739. [Resume en ingés e castelán] DOI: 10.1650/0010-5422(2002)104[0725:SAHBOW]2.0.CO;2 Arquivado 2018-01-10 en Wayback Machine.. HTML abstract

• VV.AA. (1995): Atlas de vertebrados de Galicia. Tomo II. Aves. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Sociedade Galega de Historia Natural. ISBN 84-8717-289-X, páxinas 484-487.

• Paseriformes
• Motacílidos
• As aves na cultura popular galega

• Vídeos da Motacilla Arquivado 20 de agosto de 2010 en Wayback Machine., en Internet Bird Collection (en inglés).