Tríotón

Tríotón
Cineál	gealach Neiptiún agus gealach neamhrialta
Fionnachtaí	William Lassell[1]
Dáta fionnachtana	10 Deireadh Fómhair 1846, Sasana
Eapainm	Tríotón
Réad tuismitheora	Neiptiún
Sonraí fithiseacha
Ais mhór a	354,759 km
Éalárnacht e	0
Tréimhse fhithiseach P	−5.876854 d
Claonadh i	129.812 ° ↔ éiclipteach 156.885 ° ↔ meánchiorcal, Neiptiún 129.608 ° ↔ orbit of Neptune (en)
Saintréithe fisiceacha agus réaltmhéadracha
Ga	1,353.4 km
Trastomhas	2,700 km
Dearbhmhéid	−1.2
Méid dhealraitheach (V)	13.47 (banda V)
Achar dromchla	23,018,000 km²
Mais	21.39 Yg[2]
Toirt	10,384,000,000 km³
Meándlús	2.061 g/cm³
Imtharraingt dromchla	0.779 m/s²
Ailbéideacht	0.76
Teocht an dromchla	astronomical object's surface 38 K
Le cuid	Atmosphere of Triton (en)

An ghealach is mó de 8 ngealach Neiptiúin is ea Tríotón. Tá trastomhas 2,700 km aige, agus tá sé i bhfithis chiorclach 328,000 km os cionn Neiptiúin. Tugadh faoi deara é den chéad uair i 1846. D'aimsigh an spásárthach Voyager 2 dhá bhrúchtadh arda géasair air, agus mar sin, is iad Tríotón, Io (gealach de chuid Iúpatair), agus an Domhan féin na reanna spéire i gcóras na Gréine a bhfuil brúchtaí orthu. Ní fios fós cad is bun leis na brúchtaí air. Dar le réalteolaithe áirithe, nítrigin faoi bhrú atá ag brúchtadh tríd an dromchla is ag iompar carraigeacha, cloch is deannaigh amach ón taobh istigh. Ar aon chuma, meastar é a bheith gníomhach ó thaobh teicteonaice, a dhromchla á athrú an t-am ar fad. Tá sé cosúil i méid agus nádúr le Plútón.^[3]

Is ea Tríotón an seachtú gealach is mó sa Ghrianchóras, an dara gealach is mó i gcompráid leis a bpláineád (i ndiaidh gealach an Domhain), agus an abhacphláinéad is mó a bhfuil aithne air. Tá Tríotón i bhfithis chúlaithe — imrothlaíonn sé sa treo contrártha le rothlú an mháthairphláinéid — an t-aon ghealach mhór sa Ghrianchóras a dhéanann amhlaidh.^[4]

Tá an t-alt seo bunaithe ar ábhar as Fréamh an Eolais, ciclipéid eolaíochta agus teicneolaíochta leis an Ollamh Matthew Hussey, foilsithe ag Coiscéim sa bhliain 2011. Tá comhluadar na Vicipéide go mór faoi chomaoin acu beirt as ucht cead a thabhairt an t-ábhar ón leabhar a roinnt linn go léir.

Is síol réalteolaíochta é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid. Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh.