Neil Bartlett (ceimiceoir)

Neil Bartlett
Beathaisnéis
Breith	15 Meán Fómhair 1932; Newcastle upon Tyne, England
Bás	5 Lúnasa 2008 ; 75 bliana d'aois; Walnut Creek, California
Siocair bháis	Ainéaras aortach
Faisnéis phearsanta
Scoil a d'fhreastail sé/sí	Ollscoil Durham ; Ollscoil Newscastle
Áit chónaithe	Stáit Aontaithe Mheiriceá
Gníomhaíocht
Réimse oibre	Ceimic
Gairm	ceimiceoir, múinteoir ollscoile
Fostóir	Ollscoil Princeton ; Ollscoil na Colóime Briotanaí ; Ollscoil California, Berkeley
Ball de	Academia Europaea (1998–); Acadamh na nEolaíochtaí (ball eachtrach) (1989–); Acadamh Náisiúnta na nEolaíochtaí (comhalta iasachta de chuid Acadamh Náisiúnta na nEolaíochtaí) (1979–); An Cumann Ríoga (Comhalta den Chumann Ríoga) (1973–); Acadamh Eolaíochtaí na Gearmáine, Leopoldina ; Acadamh Ealaíona agus Eolaíochtaí Mheiriceá ; Acadamh na nEolaíochtaí, Göttingen
Spéis aige/aici i	Fluorine compound (en)
Teangacha	Béarla
Saothar
	Saothar suntasach noble gas compound (en) ;
	Gradam a fuarthas (2002) Bonn Davy; (1990) doctorat honoris causa de l'université de Nantes (fr) ; (1989) Gradam Linus Pauling; (1983) William H. Nichols Medal (en) ; (1976) Gradam Welch sa Cheimic; (1970) American Chemical Society Award in Inorganic Chemistry (en) ; (1968) Bonn Elliott Cresson; (1962) Duais Corday-Morgan; Comhalta d'Acadamh Ealaíona agus Eolaíochtaí Mheiriceá; Comhalta den Chumann Ríoga ;
	Ainmnithe do (1965) Duais Nobel na Ceimice; (1964) Duais Nobel na Ceimice; (1963) Duais Nobel na Ceimice;

Ba cheimiceoir é Neil Bartlett (15 Meán Fómhair 1932 – 5 Lúnasa 2008) a rinne speisialtóireacht dúil cheimiceach fluairín agus ar chomhdhúile ina raibh fluairín ann, agus a bhain clú agus cáil amach as chéad chomhdhúil a shintéisiú as triathghás. Theagasc sé ceimic in Ollscoil British Columbia agus in Ollscoil California, Berkeley.

Beathaisnéis

Rugadh Neil Bartlett ar 15 Meán Fómhair 1932 i Newcastle-upon-Tyne, Sasana.^[1] Chuaigh suim Bartlett sa cheimic siar go dtí turgnamh ag Scoil Ghramadaí Heaton nuair nach raibh sé ach aon bhliain déag d'aois, inar ullmhaigh sé "beautiful, well-formed" ( "álainn, dea-chruthaithe") trí imoibriú amóinia uiscí le sulfáit chopair.^[2] Rinne sé iniúchadh ar an gceimic trí shaotharlann aistrithe a thógáil i dteach a thuismitheoirí ag úsáid ceimiceáin agus earraí gloine a cheannaigh sé ó shiopa soláthair áitiúil. Chuaigh sé ar aghaidh chun freastal ar Choláiste an Rí, Ollscoil Durham (a chuaigh ar aghaidh go dtí Ollscoil Newcastle ^[3] ) sa Ríocht Aontaithe áit ar bhain sé Baitsiléir Eolaíochta amach (1954) agus ansin dochtúireacht (1958).

Sa bhliain 1958, thosaigh gairmréim Bartlett nuair a ceapadh é ina léachtóir sa cheimic ag Ollscoil British Columbia i Vancouver, Ceanada áit a bhainfeadh sé céim ollaimh amach ar deireadh thiar. Le linn a thréimhse san ollscoil fuair sé amach go raibh triathgháis imoibríoch a dhóthain chun nasc ceimiceach a dhéanamh. D’fhan sé ann go dtí 1966, nuair a d’aistrigh sé go hOllscoil Princeton mar ollamh le ceimic agus mar bhall den fhoireann taighde ag Bell Laboratories. Chuaigh sé ar aghaidh ansin le dul isteach i roinn na ceimice in Ollscoil California, Berkeley i 1969 mar ollamh le ceimic go dtí gur scoir sé sa bhliain 1993. Bhí sé ina eolaí foirne freisin ag Saotharlann Náisiúnta Lawrence Berkeley ó 1969 go 1999. Sa bhliain 2000, ceapadh é ina shaoránach eadóirsithe de na Stáit Aontaithe. Fuair sé bás ar 5 Lúnasa 2008 de bharr ainéaras aortach réabtha. Chónaigh sé lena bhean Christina Bartlett go dtí a bháis. Bhí ceathrar clainne acu.

Taighde

Ba í príomhspeisialtacht Bartlett ceimic an fhluairín agus na gcomhdhúile ina bhfuil fluairín iontu. Sa bhliain 1962, d'ullmhaigh Bartlett an chéad chomhdhúil triathgháis, xeanón heicseafhluaraplaitíneáit,^[4]^[5] Xe ⁺ [PtF ₆ ] ⁻ . Bhí sé seo n aghaidh na múnlaí seanbhunaithe a bhain le fiús, mar gur creideadh go raibh gach triathghás go hiomlán támh do chuingir cheimiceach. Chruthaigh agus d'athchruthaigh sé roinnt fluairídí eile de xeanón ina dhiaidh sin: XeF ₂, XeF ₄, agus XeF ₆. Trí leas a bhaint as an tuaslagóir agus bunairíonna XeF ₆, bhí sé in ann an chéad chomhdhúil óir cúig fhiús, Xe ₂ F ₁₁ ⁺ AuF ₆ ⁻, a ullmhú.

Tagairtí

↑ "Neil Bartlett and the Reactive Noble Gases".[1]
↑ Jolly, William L. "Neil Bartlett, In Memoriam". [2] Curtha i gcartlann 2013-07-17 ar an Wayback Machine
↑ Universities of Durham and Newcastle upon Tyne Act 1963. [3] Curtha i gcartlann 2010-07-05 ar an Wayback Machine
↑ Bartlett (1962). "Xenon hexafluoroplatinate(V) Xe⁺[PtF₆]⁻". Proceedings of the Chemical Society 1962 (6). doi:10.1039/PS9620000197.
↑ Hargittai (2009). "Neil Bartlett and the first noble-gas compound". Structural Chemistry 20 (December): 953–959. doi:10.1007/s11224-009-9526-9. Dáta rochtana: 27 August 2018.

[1] "Neil Bartlett and the Reactive Noble Gases".[1]

[2] Jolly, William L. "Neil Bartlett, In Memoriam". [2] Curtha i gcartlann 2013-07-17 ar an Wayback Machine

[3] Universities of Durham and Newcastle upon Tyne Act 1963. [3] Curtha i gcartlann 2010-07-05 ar an Wayback Machine

[bartlett-4] Bartlett (1962). "Xenon hexafluoroplatinate(V) Xe⁺[PtF₆]⁻". Proceedings of the Chemical Society 1962 (6). doi:10.1039/PS9620000197.

[5] Hargittai (2009). "Neil Bartlett and the first noble-gas compound". Structural Chemistry 20 (December): 953–959. doi:10.1007/s11224-009-9526-9. Dáta rochtana: 27 August 2018.

[1]