Simon Wiesenthal

Simon Wiesenthal (Bûtsjatsj - Eastenryk-Hongarije, notiids de Oekraïne, 31 desimber 1908 - Wenen, 20 septimber 2005) wie in joadsk arsjitekt. Bekend is er wurden as 'Nazy-jager'. Nei de Twadde Wrâldkriich brocht Wiesenthal sa'n 1.100 kriichskriminelen foar it gerjocht.

Foar de Twadde Wrâldkriich wie Wiesenthal arsjitekt fan berop. Hy boaske yn 1936 Cyla Müller. Doe't de Dútsers harren wenplak Lwów ynnamen, seach Wiesenthal dat syn mem troch de Nazy's meinaam waard om eksekutearre te wurden. De famyljes Wiesenthal en Müller rekken by elkoar 89 leden kwyt troch tadwaan fan de Nazy's. Wiesenthal sels oerlibbe fjouwer jier yn ferskate konsintraasjekampen. Ek syn frou oerlibbe de kriich trochdat se har mei falske papieren as Poalske foardien hie.

Nei de kriich wie Wiesenthal drok mei it opspoaren en foar it gerjocht bringen fan kriichskriminelen. Al mienden guon kritisy dat Wiesenthal tefolle eare nei himsels taluts, hy hat al in rol spile yn de opspoaring fan Adolf Eichmann. Hermine Ryan-Braunsteiner, de frou dy't tafersjoch hâlde op it fermoardzjen fan hûnderten bern, waard yn 1973 troch de Feriene Steaten útlevere en berjochte.

Wiesenthal syn grutste fangst wie lykwols Franz Stangl, dy't belutsen wie by it ombringen fan 800.000 Joaden yn konsintraasjekamp Treblinka. Josef Mengele hat Wiesenthal ta syn spyt nea te pakken krije kind; 'Artzt Mengele' ferstoar yn 1978 yn Brazylje.

Yn 1961 waard yn Wenen it Joadsk Dokumintaasje Sintrum oprjochte, better bekend as it Simon Wiesenthal Sintrum. Dizze joadske minskerjochten-organisaasje wol de holocaust as libben oantinken hâlde.

Foar syn wurk krige Wiesenthal û.o. de Nederlânske Erasmuspriis, de Amerikaanske Presidential Medal of Freedom en it Frânske Chevalier de la Légion d'Honneur útrikt.