شیخ کلینی

شیخ کلینی محمد بن یعقوب کلینی
اطلاعات شخصی
زاده	۲۵۸ ه‍.ق روستای کلین، ری،  ایران
درگذشته	۳۲۹ ه‍.ق بغداد
قومیت	ایرانی
دوران	خلافت عباسیان
مذهب	شیعه ۱۲ امامی
آثار معروف	کتاب کافی
پیشه	محدث
مرتبه
تأثیرگذاران شیخ صدوق

شیخ ابوجعفر محمّد بن یعقوب بن اسحاق ورامینی رازی معروف به کُلِینی، شیخ کلینی و ثقةالاسلام کلینی (۲۵۸ - ۳۲۹ ه‍.ق / ۸۶۴ - ۹۴۱ م.) صاحب کتاب کافی از کتب اربعه و از محدثّان مشهور شیعه است.

کلینی، در روستای کلین از روستاهای قدیمی پیرامون حسن آباد فشافویه تهران در ۳۸ کیلومتری شهر ری و در روستای کلین نزدیک حسن آباد فشافویه، و در زمان حسن عسکری به دنیا آمد. به همین جهت، او را به لقب رازی، منسوب به ری هم می‌خوانند.^[۱] در ابتدا علوم اسلامی را نزد پدر و دایی خود گذراند. بعد از مدت کوتاهی که با منابع رجالی و حدیثی آشنا شد، برای ادامهٔ تحصیل خود به شهر ری رفت.^[۲]

در آن دوران بیشتر مردمان شهر ری شافعی و حنفی مذهب بودند، ولی بعضی از روستاهای اطراف آن مثل علی‌آباد و حسن‌آباد شیعه‌نشین بودند و اکثر اهل تسنن آن شهر، همواره تحت تأثیر آنان بودند، از این رو ری به شهر شیعه‌نشین معروف بود. در آن دوران شهر ری، مرکز برخورد آرا و اندیشه‌های اسماعیلیه، حنفی، شافعی و شیعه شده بود.^[۲] امروزه کتابخانه‌ای به نام کتابخانهٔ شیخ کلینی در شهر ری به یاد او وجود دارد.

ثقةالاسلام کلینی در ری، قم، بغداد، کوفه و دیگر نقاط ممالک اسلامی در نیمهٔ دوم سدهٔ سوم هجری، دانشمندان بزرگ، فقیهان و محدثان بسیاری را ملاقات کرده و از آنان به اجازه‌هایی دریافت کرده‌است. در کتب رجال و تراجم، بالغ بر ۴۰ نفر از فقها و محدثان را نام می‌برند که از استادان و مشایخ اجازه وی به‌شمار رفته‌اند و کلینی در نزد آن‌ها شرایط شاگردی به جای آورده‌است.^[۱]

برخی از استادان شیخ کلینی عبارتند از:^[۳]

1. احمد بن محمد بن عاصم کوفی
2. حسن بن فضل بن زید یمانی
3. محمد بن حسن صفار قمی
4. محمد بن اسماعیل نیشابوری
5. احمد بن مهران
6. احمد بن ادریس قمی
7. عبدالله بن جعفر حمیری

بسیاری از فقها و محدثین بنام شیعه که از مشاهیر بودند از جمله شاگردان کلینی به‌شمار می‌روند:^[۲]

1. ابن ابی رافع صیمری
2. احمد بن احمد کاتب کوفی
3. احمد بن علی ن سعید کوفی
4. ابو غالب احمد بن زراری
5. ابن قولویه
6. علی بن محمد بن موسی دقاق
7. محمد بن ابراهیم نعمانی معروف به ابن ابی زینب
8. محمد بن احمد صفوانی
9. محمد بن احمد سنانی زاهری، مقیم ری
10. محمد بن علی ما جیلویه
11. محمد بن محمد بن عصام کلینی
12. هارون ابن موسی

• کتاب الکافی

کتاب کافی هشت جلدست: جلد اول و دومش مربوط به اصول است، جلد هشتم آن روضهٔ کافی است، که مواعظ و قصصست، و پنج جلد بقیه فروع کافی است از طهارت تا دیات.

کلینی خمس و فَیء و انفال را در فروع کافی ذکر نمی‌کند، بلکه در اصول کافی آورده‌است ولی زکات را در فروع کافی مورد بحث قرار می‌دهد.

علت این کار آن است که تقسیم فَیء از شئون امامت است. کلینی وقتی بحث امامت و احکام، اوصاف، شرایط، وظایف و اختیارات امامت را تبیین می‌کند انفال و خمس و فیء را آنجا بیان می‌کند.

شیخ طوسی، و نجاشی کتاب‌های زیر را از کلینی دانسته‌اند:^[۱]

• کتاب الرجال
• کتاب الردّ علی القرامطة
• کتاب رسائل الائمّة
• کتاب تعبیر الرؤیاء
• مجموعهٔ شعر (قصایدی که شاعران از فضایل اهل‌بیت گفته‌اند)

کلینی در سال 329 قمری برابر با ۳۱۹ خورشیدی که مصادف با مبدأ غیبت کبری حجت بن الحسن است در سن ۷۰ سالگی در بغداد، درگذشت. ابو قیراط محمد بن جعفر حسنی، یکی از بزرگان بغداد بر پیکرش نماز خواند. آرامگاه او در «باب‌الکوفه» در بغداد، امروز در ناحیه شرقی رود دجله کنار پل قدیم بغداد و زیارتگاه مسلمانان است.^{[۲][یادکرد یافت نشد]}