تج (درخت)

برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. لطفاً با توجه به شیوهٔ ویکی‌پدیا برای ارجاع به منابع، با ارائهٔ منابع معتبر به بهبود این مقاله کمک کنید. مطالب بی‌منبع را می‌توان به چالش کشید و حذف کرد. یافتن منابع: "تج" درخت – اخبار · روزنامه‌ها · کتاب‌ها · آکادمیک · جی‌استور (چگونگی و زمان حذف پیام این الگو را بدانید)

Vachellia oerfota
رده‌بندی علمی
فرمانرو:	گیاه
(طبقه‌بندی‌نشده):	گیاهان گلدار
(طبقه‌بندی‌نشده):	دولپه‌ای‌های نو
(طبقه‌بندی‌نشده):	رزیدها
راسته:	باقلاسانان
تیره:	باقلاییان
سرده:	واچلیا
گونه:	V. oerfota
نام دوبخشی
Vachellia oerfota (پیتر فوشکول) Kyal. & Boatwr.[۱]
Range of Vachellia oerfota
مترادف[۲]
Acacia gorinii Chiov. Acacia oerfota (Forssk.) Schweinf. Acacia orfota sensu auct. Acacia pterygocarpa Benth. Mimosa oerfota Forssk.

تج یا مغیل یا گَبَر (نام علمی: Acacia oerfota یا Vachellia oerfota) درختچه‌ای همیشه سبز از تیره مخروطیان است که بومی خاورمیانه، جنوب ایران، آسیا و آفریقا است.

این درخت در ایران در استان هرمزگان (غرب بندرعباس، بندر خمیر، ۱۴ کیلومتری شمال شرق بندر عباس، میناب، بین میناب و رودان، گردنه گهره بین بندرعباس و حاجی‌آباد، بستک، جزیره قشم، جزیره لارک، جزیره هرمز، جزیره هنگام، شیب جنوبی کوه گنو، اطراف بندر سیریک) می‌روید.^[۳]

درختچه‌ای به ارتفاع ۱ تا ۲ متر است که شاخه‌های محکم با بندهای کوتاه دارد. شاخه‌های جوان آن کم‌رنگ‌اند و کرک‌های موئی نرم دارند. خارهایی به طول ۸ تا ۱۵ میلی‌متر دارد که به صورت راست و محکم و کم‌وبیش با زاویه راست گسترده شده‌اند.^[۴]

این درخت با نام محلی گبر، یکی از گیاهان غالب درخت و درختچه‌های نوار ساحلی خلیج فارس و دریای عمان است. این گیاه سالیانه مقدار زیادی سر شاخه و نیام تولید می‌کند که به وسیله دامهایی مانند بز، گاو و شتر مصرف می‌شود؛ بنابراین شناخت مواد مغذی و ارزش غذایی آن از اهمیت بالایی در نزد دامداران برخوردار است. تحقیقات انجام شده بر روی سر شاخه و میوه این درخت در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی هرمزگان نشان می‌دهد که سر شاخه‌های جوان آن حاوی ۶/۱۶ درصد پروتئین خام، ۴/۲ درصد چربی خام، ۳/۱۸ درصد الیاف خام، ۸/۶ درصد خاکستر، ۷۲/۰ درصد کلسیم و ۲۱/۰ درصد فسفر است، همچنین با تحقیقات انجام شده در تغذیه سر شاخه‌های جوان و میوه این درخت بر روی بزهای بومی استان هرمزگان مشخص شد که قابلیت هضم ماده خشک، پروتئین خام، الیاف خام و عصاره عاری از ازت به ترتیب در سر شاخه‌های جوان یک ساله برابر ۷۱/۵۸، ۷۰/۵۰، ۹۱/۳۷، ۱۷/۷۸ درصد و در میوه آن برابر ۵۶/۶۴، ۴۷، ۲۹/۵۴ و ۸۵/۸۰ درصد است. به‌طور کلی براساس تحقیقات انجام شده می‌توان از سر شاخه‌های جوان یک ساله و میوه آکاسیا چتری به عنوان یک مکمل مناسب پروتئینی و حتی سایر مواد معدنی و ویتامینی در جیره روزانه انواع دام‌ها استفاده نمود.

این گیاه به صورت درختچه‌ای به ارتفاع ۷–۲ متر وجود دارد. تاج آن در سطح بالایی معمولاً مسطح چتری و شاخه‌های جوان آن به صورت انبوه و کرک آلود (کرک‌های کوتاه)، میوه آن کاملاً پیچ و تاب خورده‌است. فصل گلدهی آن خرداد تا تیرماه و زمان رسیدن میوه (نیام) اواخر تیر و شهریورماه است. این گیاه متعلق به خلیج عمانی بوده که در نزدیکی دریا تا ارتفاع ۵۰۰ متر از سطح دریا دیده می‌شود. از این گونه توده‌های متراکمی در استان هرمزگان و در مناطق بندر سیریک، سرخون بندرعباس، بندر خمیر، سواحل بندر لنگه و تا حدودی گاوبندی دیده می‌شود. دامداران در زمستان از سر شاخه‌ها و در تابستان از میوه (نیام) آن برای تغذیه دام استفاده می‌کنند.

مهم‌ترین ارزش غذایی گبر استفاده از شاخه، برگ و میوه آن بخصوص در مناطق ساحلی استان هرمزگان به عنوان یک منبع علوفه‌ای در تغذیه دام‌ها است. سر شاخه‌های جوان، برگ‌ها و میوه‌ها برای دام‌ها بسیار خوش‌خوراک هستند.

در مطالعات انجام شده مشخص شد که سالانه حدود یک تن در هکتار شاخه و برگ قابل استفاده برای دام تولید می‌کند.

میزان پروتئین خام میوه گبر بالاست از این لحاظ می‌توان با پروتئین خام یونجه مقایسه نمود. از طرفی میزان عصاره فاقد ازت سر شاخه و نیام گبر نیز به ترتیب ۵۶ و ۷/۴۸ درصد است که در مقایسه با عصاره فاقد ازت یونجه ۴۰/۳۶ درصد بالاتر است که می‌تواند به عنوان یک منبع انرژی قابل استفاده باشد. از نظر عناصر معدنی پُر نیاز کلسیم، فسفر، منیزیم و پتاسیم به ترتیب در سر شاخه ۷۲/۰، ۱۹/۰، ۳۵/۰، ۲/۱ درصد و در میوه ۹۲/۰، ۲۱/۰، ۱۶/۰٬۴۸/۱ درصد است. از نظر عناصر کم نیاز به جز مس در میوه گبر، غلظت سایر عناصر بالاست.

سر شاخه‌های جوان و میوه آکاسیا چتری را می‌توان در ردیف علوفه‌های مرغوب قلمداد کرد که از نظر مواد آلی و معدنی برای دام مناسب بوده ولی از نظر فسفر و مس فقیر است. ترکیبات شیمیایی و ضریب هضمی ماده خشک و مواد مغذی سر شاخه و میوه آکاسیا نشانگر این است که این مواد خوراکی می‌تواند در جیره غذایی دام‌ها به عنوان مکمل پروتئینی مورد استفاده قرار گیرد و همچنین به علت بالا بودن ضریب هضمی عصاره عاری از ازت آن به عنوان یک منبع خوب انرژی برای دام‌ها محسوب شود.

• ماهنامه ترویجی سبزینه
• مظفریان، ولی‌الله (چاپ سوم ۱۳۸۹). درختان و درختچه‌های ایران. تهران: فرهنگ معاصر. شابک ۹۶۴-۸۶۳۷-۰۳-۲. تاریخ وارد شده در |سال= را بررسی کنید (کمک)

این یک مقالهٔ خرد مرتبط با گیاه‌شناسی است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.