باغملک
| باغ مَلِک به لری:باغمُلک جونکی | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | خوزستان |
| شهرستان | باغملک |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) پیشین | جانکی |
| سال شهرشدن | ۱۳۷۰ |
| مردم | |
| جمعیت | شهر ۴۹٬۵۴۷ نفر (۱۳۹۵) --- شهرستان: ۸۳٬۱۲۹ نفر (۱۳۹۵) |
| رشد جمعیت | مثبت |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | محمدحسین سیادت |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۶۱۴۳۷۲ |
| وبگاه | |
| شناسهٔ ملی خودرو | ایران۳۴ ب |
| کد آماری | ۱۲۷۳ |
  باغ مَلِک روی نقشه ایران
۳۱°۱۹′شمالی ۴۹°۳۱′شرقی / ۳۱٫۳۱°شمالی ۴۹٫۵۱°شرقی | |
باغ‌مَلِک شهری در استان خوزستان و مرکز شهرستان باغ ملک می‌باشد.
جغرافیا
این شهر مرکز شهرستان باغملک است و در شرق استان خوزستان قرار گرفته‌است. شهرستان باغملک، یکی از شهرستانهای استان خوزستان در جنوب غربی ایران است. باغملک در سال ۱۳۷۱ تبدیل به شهرستان شد. باغملک با شهرستانهای رامهرمز، ایذه، هفتگل، مسجد سلیمان، صیدون و با استان‌های چهار محال بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد هم‌مرز است.
این شهر در دامنه رشته کوه‌های منگشت زاگ��س واقع شده‌است. این شهرستان تقریباً در شرق استان خوزستان می‌باشد در عرض جغرافیایی ۳۱–۳۱ و طول جغرافیایی ۴۹–۵۱ و ارتفاع مرکزی شهر ۹۱۷ متر از سطح دریا می‌باشد.[نیازمند منبع]
این شهرستان نسبت به شهرستانهای غربی و جنوبی استان خوزستان، آب و هوای متعادلتری دار��.
تاریخ
قدمت شهر کنونی باغملک به دوران عیلام برمی‌گردد[نیازمند منبع]، در دوران عیلام این ناحیه اوربه نام داشته‌است. در باغملک محلی به‌نام منجنیق وجود دارد که آثار تاریخی از یک شهر کهن در آن بجا مانده‌است که بنابر روایتی ماجرای ابراهیم و نمرود در این محل رخ داده‌است و به همین دلیل منجنیق نام دارد، پل شکسته‌ای نیز در آن نزدیکی وجود دارد که مربوط به دوران ساسانی است.[۱] همچنین سنگ آسیابی در باغملک وجود دارد که آثار خطوط کوفی بر روی آن نقش بسته‌است.[۲]
در باب قدمت باغملک می‌توان از کتاب سفرنامة جنوب ایران نوشتة بابن و هوسه فرانسوی نقل کرد که نوشته‌اند: «آثار خرابه و بیوتات مقبره در باغملک دیده می‌شود؛ و آن آثار را اهل بلد منجنیق می‌خوانند. تپه‌ای در بالای سر منجنیق هست و بقعه‌ای دارد که آن را امیرالمؤمنین می‌نامند که ظاهراً مقبره یکی از خلفای عباسی است؛ و بقعه دیگر نیز در آنجا هست یکی معروف به دانیال خلیل است و دیگری مشهور به قاسم علی. رودخانه کوچکی از کوه منگشت از طرف قبله سرازیر و جاری می‌باشد که از میانه باغملک می‌گذرد.» لایارد در سفرنامه خود آثار باقی مانده نواحی باغملک را متعلق به عهد اتابک می‌داند. باغملک امروزی دارای بخشهای صیدون، قلعه تل و میداود است[۳]
باغملک تا سال ۱۳۲۶ جانکی نامیده می‌شد. در یازدهم آبان آن سال به تصویب هیئت‌وزیران، نام جانکی به باغملک جانکی تغییر یافت.[۴]
مردم‌شناسی
مردم باغملک به گویش لری بختیاری صحبت می‌کنند.[۵][۶]
مردم
مردم شهرستان باغملک لُرتبار عمدتاً از ایل بختیاری[۷](چهار لنگ و هفت لنگ)[۸][۹][۱۰][۱۱]
بختیاری‌های شهرستان باغملک، قلعه تل، هپرو، منگشت و میداوود بیشتر از باب چهارلنگ کیان ارثی طایفه جانکی گرمسیر شامل تیره‌های (جانکی، بهوندی، زنگنه، کرد، کیانی، تامرادی، بیگدلی، شهریاری، شیوخ منگشت، شیرالی، داوودی، سروستانی، امیری، ممبینی، احمدمکانی، بیژنی، خورشیدی، حسینی، بیک پور، برون، میلاسی، سادات طباطبایی، سادات میرسالاری، سادات موسوی) هستند.[۱۲][۱۳]
زنگنه‌های بختیاری:شهرستان باغملک، قلعه تل، تمبی، سرله و … از چندین طایفه شامل طایفه‌های کرد حسین خانی، عباسوند، سلمانوند، شرف وند، اوموند، هزاروند، گراوند، گیجوند، گلابوند، تدوئی، کُردزنگنه و … تشکیل شده‌اند.[۱۴][۱۵]
بختیاری‌های بخش منگشت باغملک (رباط و ابوالعباس)، طایفه اورک، تیره لجمیر اورک و تیره سخندری هستند.[۱۶][۱۷]
بختیاری‌های دهستان بارانگرد، قلعه تل، چشمه شیرین، کلتندر علیا، کلتندر سفلی، اشکفت زرد، کان گنجشکی، نال اشکنان، پرسوراخ، شاهرازن، باغ‌ملا، گله‌واری، و … طوایفی از اورک، لجمیر اورک، زنگنه، اصفتین، کهوایی، زراسوند، حموله، منجزی، جانکی، سهید و چهارلنگ برون هستند.[۱۸][۱۹]
در منطقه لُران و قلعه تل ایل بختیاری سکونت دارند.[۲۰][۲۱]
در منطقه دهستان رودزرد (آسماری، پیرموسی، آبلشکر، رودزرد کایدرفیع، کلگه، چشمه روغنی، چال محمدحسین، آبله و …) طوایف بختیاری متشکل از گورویی، ممبینی، میلاسی، اورک، مکوندی، شیخ و سادات موسوی و میرسالاری ساکن هستند.[۲۲]
جمعیت
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت شهرستان ۱۰۵٬۳۸۴ و بخش مرکزی ۴۹٬۵۴۷ نفر بوده‌است.[۲۳]
آثار باستانی
قلعه محمد تقی خان چهار لنگ (قلعه تل)[۲۴] تپه قلعه تل
قلعه منگشت
محوط باستانی منجنیق
آسیاب منجنیق
کاروانسرای ارغوانی
گور دخمه و بردگوری ارغوانی
تپه تازنگ (بابا وزیری)[۲۵] «ثبت ملی»
تپه دالخونی[۲۶] «ثبت ملی»
تپه رستم‌آباد[۲۷] «ثبت ملی»
قلعه علا
قلعه اِقبال لالب
مناطق گردشگری
، رباط، قلعه تل، لالب، مال آقا، تنگ کرد، کلتندر، قلعه سروستان، منگار، مرغزار، ابوالعباس، چیدن ، پوتو، آسماری، سد جره کلگه، تمبی
پوشش گیاهی
پوشش گیاهی این منطقه از درختان بلوط، افرا، کلخنگ، گردو، انار، کُنار، بَن و برخی گیاها�� دارویی و صنعتی دیگر تشکیل شده‌است.[۲۸]
جانوران و پرندگانی همچون؛ پلنگ، مار، خرس، روباه، شغال، سوسمار، قوچ، گرگ، کفتار، گراز، بز کوهی، کبک، تیهو، لک لک، شاهین و سمندر لرستانی در منطقه یافت می‌شوند.
کشاورزی
زمین‌های کشاورزی باغملک بیشتر به زیر کشت گندم، جو، ذرت، ماش، برنج و صیفی جات می‌روند.[۲۹]
باغملک رتبه نخست توسعه گلخانه در استان خوزستان را داراست[۳۰]
ناحیه صنعتی
شهرستان باغملک دارای دو ناحیه صنعتی در کیلومتر ۵ محور باغملک به ایذه و ناحیه صنعتی کشاورزی دوم در کیلومتر ۱۵ محور باغملک به ایذه (قلعه‌تل) واقع شده‌است.
شرکت بزرگ کشاورزی و دام‌پروری نگین فام خوزستان در مجاورت روستای کمردراز (کیلومتر ۲۰ محور باغملک به ایذه) واقع شده‌است. این شرکت وابسته به بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی است.[۳۱]
امنیت
شهرستان باغملک دارای ۸ پاسگاه انتظامی است.
این پاسگاه‌های نظامی به تفکیک در مرکز شهر باغملک (کلانتری ۱۱)، بخش قلعه تل (کلانتری ۱۲)، پاسگاه انتظامی منگشت، پاسگاه انتظامی میداوود، پاسگاه انتظامی صیدون، پاسگاه انتظامی در سرله، پاسگاه انتظامی در هپرو، پاسگاه انتظامی پتک واقع شده‌اند.[۳۲]
مراکز راهنمایی و رانندگی در شهر باغملک، شهر قلعه تل و شهر صیدون دایر می‌باشند.
شهرستان باغملک دارای ۴ ناحیه مقاومت بسیج سپاه به تفکیک در شهر باغملک، ناحیه مقاومت بسیج مالک اشتر در صیدون، ناحیه مقاومت بسیج صاحب الزمان (عج) در قلعه تل، ناحیه مقاومت بسیج امیرالمومنین (ع) در میداوود
امکانات ورزشی
شهرستان باغملک دارای ۳ استادیوم با چمن طبیعی است
استادیوم شهدای هفت تیر باغملک
استادیوم تختی قلعه تل
استادیوم شهدای صیدون
شهرستان باغملک دارای تعداد قابل توجهی چمن فوتبال از نوع مصنوعی در مناطق ۴ گانه و دهستان‌های تابع می‌باشد.
سالن های سرپوشیده رشته‌های مختلف ورزشی به تفکیک در ۴ شهر این شهرستان احداث شده‌اند.[۳۳]
پانویس
منابع
- ↑ راولینسون، هنری. سفرنامه راولینسون. ترجمهٔ امان الهی بهاروند. تهران: ۱۳۶۲.
- ↑ لایارد، آوستین‌هنری. سفرنامه لایارد. آنزان، تهران: 1376
- ↑ سفرنامة جنوب ایران.
- ↑ «مذاکرات جلسه ۲۸ دوره پانزدهم مجلس شورای ملی هفدهم آبان ۱۳۲۶». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ اوت ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۱ ژانویه ۲۰۲۱.
- ↑ مژگان نظامی. «باغملک». دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ فرهنگ جغرافیائی ایران (آبادیها)، جلد ۶، انتشارات دایره جغرافیایی ستاد ارتش، فروردین ۱۳۳۰، چاپخانه ارتش
- ↑ «بختیاری».
- ↑ دانشنامه. «بختیاری».
- ↑ افشار نادری. ایل بهمئی.
- ↑ «بررسی تحولات سیاسی ایذه، قلعه تُل و باغملک در دورهٔ قاجار». پرتال جامع علوم انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۶.
- ↑ «دانشنامه بزرگ اسلامی - مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی - کتابخانه مدرسه فقاهت». lib.eshia.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۶.
- ↑ دانشنامه ایرانیکا. «BAḴTĪĀRĪ TRIBE».
- ↑ بختیاری، سرداراسعد (۱۳۸۳). تاریخ بختیاری. تهران: اساطیر. شابک ۹۶۴-۵۹۶۰-۲۹-۰.
- ↑ «KURDISH TRIBES».
- ↑ کرمانشاه و تمدن دیرینه آن، ایرج افشار سیستانی،انتشارات نگارستان، چاپ دوم، تهران1381.
- ↑ دانشنامه بریتانیکا. «Bakhtyārī».
- ↑ بختیاری، سرداراسعد (۱۳۸۳). تاریخ بختیاری. تهران: اساطیر. شابک ۹۶۴-۵۹۶۰-۲۹-۰.
- ↑ دانشنامه بریتانیکا. «بختیاری».
- ↑ بختیاری، سرداراسعد (۱۳۸۳). تاریخ بختیاری. تهران: اساطیر. شابک ۹۶۴-۵۹۶۰-۲۹-۰.
- ↑ «قلعه تل». www.irancities.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۰۷.
- ↑ «قلعه تاریخی شهر قلعه تُل». مرکز اهواز. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ آوریل ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۰۷.
- ↑ جستاری بر فرهنگ روستاهای مکوند چهارلنگ بختیاری.
- ↑ «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۹۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از اصلی (اکسل) در ۲۰ شهریور ۱۴۰۲.
- ↑ اردشیر صالح پور. خاطرات و مخاطرات یک قلعه تاریخی.
- ↑ «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
- ↑ «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
- ↑ «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
- ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور. سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح. تهران: ۱۳۷۰.
- ↑ اقتداری، احمد. خوزستان و کهگیلویه. تهران: ۱۳۵۹.
- ↑ «گلخانه».
- ↑ «بنیاد». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ مه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰ آوریل ۲۰۲۲.
- ↑ «پاسگاه انتظامی‌های شهرستان باغملک».
- ↑ «بخشی از اماکن ورزشی باغملک».
پیوند به بیرون
