پرش به محتوا

آتشکده آتشکوه

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
آتشکده آتشکوه
Map
نامآتشکده آتشکوه
کشورایران
استانمرکزی
شهرستانمحلات
بخشبخش مرکزی
اطلاعات اثر
کاربریآتشکده
دیرینگیدوره ساسانیان
دورهٔ ساخت اثردوره ساسانیان
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت۳۱۱
تاریخ ثبت ملی۲۱ آبان ۱۳۱۷

آتشکده آتشکوه یکی از مهم‌تری�� آثار بجا مانده از دوران باستان در ایران است که در نزدیکی شهر نیم‌ور از توابع شهرستان محلات در استان مرکزی قرار دارد.[۱] مورخان قدمت این بنا را به دوره ساسانیان مربوط می‌دانند.[۲] بنای چهار طاقی آن شامل ستون‌های سنگی استوانه‌ای شکل است که بر روی هم استوار شده‌اند. این بنا دارای اتاق‌های سرپوشیده و محلی برای برافروختن آتش بوده‌است. محلی که این آتشکده قرار دارد دارای طبیعت سبزی است، اما اکنون این بنا در حال تخریب است. این اثر در تاریخ ۲۱ آبان ۱۳۱۷ با شمارهٔ ثبت ۳۱۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[۳]

تاریخچه

[ویرایش]

به گفته ابن فقیه همدانی، این بنا تا قرن چهارم هجری برپا و سالم بوده‌است. همچنین او این بنا را هم‌طراز ایوان کسری و معبد آناهیتا در کنگاور دانسته‌است.[۴]

حکیم محمدتقی خان در کتاب گنج دانش دربارهٔ بنای آتشکده آورده‌است:[۵]

گویند جاسب، از بناهای یکی از امرای عسکریه، همای دختر بهمن بن اسفندیار مشهور به نیمور است و این امیر در نراق و دلیجان و دهات پشت گدار، حکومت داشته و امیر مزبور آتشکده‌ای در دو فرسخی نیمور در کوه آتشکوه ساخته و به وضع چهار صفحه بنا شده‌است. هنوز پایه‌هایش برقرار است و در آن سنگ‌های عریض و طویل به کار برده‌اند که هر قطعه سنگی از آن، یک زرع و نیم عرض و سه زرع طول دارد و ۱۲ گره، کلفتی هر پارچه سنگ می‌شود.

هوتوم شیندلر و آندره گدار در دهه ۱۳۱۰ خورشیدی نیز به بررسی این بنا پرداخته‌اند. گدار ابتدا از بنا با عنوان آتشگاه یاد می‌کند و نقشه‌ای از دیوار محاطی و دهلیزهای احتمالی آن بر اساس تصوراتی که می‌کرده‌است، رسم می‌کند، اما سپس با توجه به قرائن موجود، نقشهٔ مفروض خود را رد می‌کند و از بنا به عنوان یک علامت راه‌یابی یاد می‌کند.[۶] آندره گدار همچنین در توصیه بنا می‌گوید:[۷]

ترکیب این بنا به نظر عجیب می‌رسد. شبستان بزرگ گنبددار خیلی بازی وجود دارد که گنبد آن بر پایه‌هایی با ستون‌های جاسازی شده در دیوار نهاده شده‌است

اما به اعتقاد رضا مرادی غیاث‌آبادی، اینجا نه آتشکده که «چارتاقی» بوده‌است، مانند چارتاقیِ نیاسر کاشان.[۸]

موقعیت جغرافیایی

[ویرایش]

این آتشکدهٔ خاموش در ۵ کیلومتری راه نیم‌ور به دلیجان و در نزدیکی روستای آتشکوه‌است. با شهر محلات نزدیک به ۱۳ کیلومتر فاصله دارد.

آتشکده در دامنهٔ کوه آتشکوه و در کنار رودخانه‌ای به همین نام در گستره‌ای نزدیک به ۶۰۰ مترمربع ساخته شده‌است. در ازای آن ۴۰ متر و ۲۸ سانتی‌متر و پهنایش در بخش خاوری(:شرقی)۶۰ متر و ۱۲ سانتی‌متر و در بخش باختری(:غربی) ۲۵متر است. روستای آتشکوه با کمتر از ۱۰ خانوار در ضلع شمالی این بنا قرار گرفته‌است.

مشاهده آتشکده آتشکوه روی نقشه و مکان‌های اطراف آن[پیوند مرده]

درخت چنار

[ویرایش]

در کنار این آتشکده چندین درخت چنار مرتفع با قدمت بسیار وجود دارد.[۹]

معادن سنگ

[ویرایش]

کوه‌های سنگی این منطقه منبع بزرگ درآمد برای مجتمع اقتصادی کمیته امداد امام خمینی و یکی از بزرگترین منابع معادن سنگ تراورتن در جهان هستند.[۱۰] معدن سنگ تروارتن آتشکوه درقسمت جنوبشرقی شهر نیم ور و درنزدیکی نمایشگاه بین‌المللی سنگ نیم ور وشهرک صنعتی نیم ور قرار گرفته‌است

ویژگی‌های ساختاری

[ویرایش]

ریزه‌کاری‌های به‌کار رفته در بهره‌گیری از سنگ‌های پاسُتون‌ها و ستون‌ها به اندازه‌ای است که هیچ‌گاه دوبند سنگ روی هم قرار نگرفته‌است. در ساخت بنا از آجرهای چهارگوش با نمای سنگ استفاده شده و برای استواری بیشتر بنا درون دیوارها، تیرچه چوبی به کار رفته‌است.

نگارخانه

[ویرایش]

جستارهای وابسته

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  1. گذری در دل سرزمین صنعت، طبیعت و تاریخ
  2. آتشکده آتشکوه (نیم ور) بایگانی‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine - سایت تخصصی میراث فرهنگی و گردشگری
  3. «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
  4. داود نعیمی (۱۳۸۵)، «فصل سوم: دیدنی‌های باستانی و دینی»، افتخارآفرینان استان مرکزی، کومه، ص. ۱۰۲، شابک ۹۶۴-۲۵۹۸-۰۹-۴
  5. ستون‌های خورهه و آتشکده آتشکوه مهمترین آثار باستانی استان مرکزی بایگانی‌شده در ۸ آوریل ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine - وبگاه خبرگزاری مهر تاریخ انتشار: ۱۶/۰۱/۱۳۸۷
  6. گدار، آندره و دیگران، آثار ایران، ترجمه ابوالحسن سروقد مقدم، جلد یکم، چاپ دوم، ۱۳۷۱، ص ۳۷ تا ۴۳٫
  7. نیمه‌ور: هزاران سال آب و آتش بایگانی‌شده در ۳۱ اکتبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine - همشهری آنلاین
  8. «آتشکدهٔ آتشکوه». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ اکتبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۹ دسامبر ۲۰۱۰.
  9. Atashkooh Fire Temple
  10. «استان مرکزی در یک نگاه». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ سپتامبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹.

منابع

[ویرایش]
نیم‌ور

شهر نیم‌ور

آداب و رسوم‌

آیین علم‌بندان | جشن آب و بیل‌گردانی | جیغون | قوچ گدار | مهارت سنتی تهیه و پخت باسلق | مهارت سنتی تهیه و پخت کاچی سنتی | نخل‌برداری 

جاذبه‌های طبیعی

پناهگاه حیات وحش موته  | غار گدار چشمه
رودخانه‌های: قم‌رود | اناربار
کوه‌های: آتشکوه | ارده | کمر 

اماکن تاریخی

داخل شهر: بقعۀ امام‌زاده صالح | بقعۀ امام‌زاده محمد | پل باقرآباد | کوفتر خون | قلعه جمشیدی | قلعه نایبی | مسجد بیت‌المقدس | مسجد جامع نیم‌ور | یخچال نیم‌ور 
اطراف شهر: آتشکده آتشکوه | بند نیم‌ور | میل میلونه