تپه میل

آتشکده و تپه میل
نام	آتشکده و تپه میل
کشور	ایران
استان	تهران
شهرستان	ری
بخش	قلعه نو
اطلاعات اثر
نام محلی	تپه میل
نام‌های دیگر	آتشکده ری، آتشکده بهرام و کاخ بهرام
کاربری	تپه، آتشکده
کاربری کنونی	سایت موزه
دیرینگی	دوره ساسانیان
دورهٔ ساخت اثر	دوره ساسانیان
بانی اثر	احتمالاً بهرام پنجم
مالک فعلی اثر	سازمان میراث فرهنگی
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۴۰۷
تاریخ ثبت ملی	۱۱ بهمن ۱۳۳۴

تپه میل که از آن آتشکده بهرام و آتشکده ری نیز نام برده می‌شود از آثار دوره ساسانیان در شهر ری است. گمان می‌رود که این بنا آتشگاه بهرام گور بوده باشد.

در حدود ۱۲ کیلومتری جنوب شرقی شهر ری به سوی ورامین بر بلندای تپه‌ای پهناور در شهر قلعه‌نو ضلع شرقی روستای چاله طرخان بقایای کاخ یا آتشکده‌ای واقع است که به تپه میل مشهور گردیده و آن به سبب دو پایه بزرگ بنا می‌باشد که از دور شبیه به میل است.^[۱]

تپه میل با سنگ، ساروج، خشت و گل ساخته شده‌است. نیزارهای اطراف تپه از وجود دریاچه‌ای حکایت دارد که در گذشته در این محل وجود داشته، ولی خشک شده‌است.^[۲]

بلندی تپه میل از سطح دشت اطراف ۱۸ متر است و حدود ۲۵ متر پهنا و ۲۰ متر درازا دارد. پیرامون این تپه بلند تپه‌های کم ارتفاع کوچکتر پراکنده شده که مشرف بر آنها قرار گرفته‌است. این مجموعه منطقه‌ای به وسعت ۸۰۰ در ۹۰۰ متر را شامل می‌شود. بر بالای تپه، بنای اصلی آتشکده در راستای شرقی غربی برپاست، طرح کلی بنا، تالار ستون داری بوده با دو ردیف ستون چهارگوشه سه تایی که عملاً به ۳ بخش تقسیم شده‌است.

جهت بنا به صورت شرقی و غربی است و در جبهه شرقی ایوانی با چهار ستون مدور بوده‌است. بخشی از بنای آتشکده ری در زمان حمله اسکندر به ایران خراب شد و تنها قسمتی از بنای چهارطاقی و زیبای این آتشکده به صورت دو میل باقی‌ماند.^[۳][۴] بیشتر قسمت‌های غربی بنا از میان رفته، در بخش زیرین مجموعه یک راهروی کم پهنا وجود دارد که سراسر طول بنا را طی می‌کند. بقایای معماری تپه معماری میل دارای ساختاری، تشکل از گل، خشت، لاشه سنگ، گچ و از نظر دیرینگی متعلق به دوره تخگیان (حدود ۱۸۰۰ سال پیش) است و به آتشکده بهرام گور نیز معروف است.^[۵]

آنچه از پوشش بنا در زمان حاضر بر جاست، یک جفت قوس هلالی با نقطه بیضی است، در راستای محور اصلی تالار، راهروی کم عرض تونل مانندی سراسر طول تالار را از زیر طی می‌کند که از منتهی‌الیه غربی، راهروی هم عرض دیگری بر آن عمود می‌شود و ورودی اصلی راهروی زیرین در جبهه شرقی، زیر ایوان اصلی است.

یک بخش مرکزی عریض‌تر و دو بخش جانبی کم‌عرض‌تر، ورودی اصلی تالار آتشکده در جبهه شرقی از طریق یک ایوان چهارستونی مدور که پایه‌های سر ستون‌های آنها در گوشه‌های شمال شرقی و جنوب به شرق ایوان برپاست. تپه میل حدود ۱۲ کیلومتری جنوب شرقی حرم شاه عب��العظیم و در ۲ کیلومتری جنوب قلعه نو بخش کهریزک روستای چال ترخان در شهرستان ری بر فراز تپه‌ای بلند قرار دارد.

نخستین بار در سال ۱۹۱۳ میلادی «ژاک دو مورگان» فرانسوی این آتشکده و سازه‌های پیرامون آن را مرمت کرد. این بنا در سال ۱۹۳۳توسط باستان‌شناس آمریکایی به نام اریک اشمیت مورد کاوش و حفاری قرار گرفت و اخیراً فیروزه شیبانی از ایران کار حفاری آن را پیگیری کرده‌است.^[۵][۶]

• استودان گبرها
• کوه نقارخانه
• قلعه کاسنی ری
• فهرست آتشکده‌های ایران