دولت نخست جمهوری اسلامی ایران
دولت رجایی | |
|---|---|
 نخستین کابینه جمهوری اسلامی ایران | |
| نخست‌وزیر ایران | |
 | |
| تاریخ تشکیل | ۲۰ مرداد ۱۳۵۹ |
| تاریخ انحلال | ۱۴ مرداد ۱۳۶۰ |
| افراد و سازمان‌ها | |
| رئیس کشور | سید روح‌الله خمینی |
| رئیس دولت | محمدعلی رجایی |
| پیشینهٔ رئیس دولت | نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی (۱۳۵۹) وزیر آموزش و پرورش (۱۳۵۹–۱۳۵۸) |
| شمار وزیران | ۱۸ وزیر + ۴ وزیر مشاور |
| وزیران کناررفته (درگذشت/استعفا/برکناری) | ۱ |
| شمار اعضا | ۱۹ + ۴ |
| پیشینه | |
| انتخابات(ها) | انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۵۸ انتخابات مجلس ۱۳۵۹–۱۳۵۸ |
| آخرین انتخابات | انتخابات ریاست‌جمهوری مرداد ۱۳۶۰ |
| دوره(های) مجلس | مجلس اول |
| پیشین | هیئت دولت موقت شورای انقلاب |
| پسین | دولت دوم (باهنر) |
دولت اول جمهوری اسلامی ایران نخستین دولت در ایران بعد از انقلاب ۱۳۵۷ می‌باشد که با آراء مستقیم مردم ایران انتخاب شده‌است. در پی انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۵۸)، ابوالحسن بنی‌صدر به عنوان نخستین رئیس‌جمهور منتخب ایران انتخاب شد. این دولت در روز دوشنبه ۱۵ بهمن ۱۳۵۸ شروع به کار کرد و در ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ توسط مجلس شورای اسلامی منحل شد.[۱] از جمله رویدادهای مهم در این دولت می‌توان به شروع جنگ ایران و عراق، رویدادهای ۱۴ اسفند ۱۳۵۹ و تظاهرات ۳۰ خرداد ۱۳۶۰ اشاره کرد.
اختلاف رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر
[ویرایش]در این دولت اختلافات رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر بیشتر از هر دولت دیگری بوده‌است. بعد از انتخاب بنی‌صدر به مقام ریاست‌جمهوری، وی قصد داشت سید احمد خمینی را برای تصدی نخست وزیری معرفی کند، که مخالفت آیت الله خمینی مانع از تحقق این امر شد. پس از آن مجلس شورای اسلامی وقت نیز گزینه‌های بعدی بنی صدر برای سمت نخست‌وزیری، یعنی مصطفی میرسلیم و علی اکبر ولایتی را نپذیرفت و بعد از رایزنی‌ها، زمانی که محمدعلی رجایی برای تصدی پست نخست‌وزیری مطرح شد، اینبار نوبت بنی‌صدر بود که از همکاری با وی امتناع کند.[۲] بنی‌صدر تحمیل رجایی از جانب مجلس را نمی‌توانست بپذیرد ولی از آنجا که اختیار قانونی‌ای بیش از این برای رییس جمهور وجود نداشت، در نهایت مجبور شد به انتخاب مجلس وقت تن دهد. رجایی در جلسه انتخاب به عنوان نخست‌وزیر، خود را اینگونه معرفی کرد: «من مقلد امام، فرزند مجلس و برادر رئیس جمهور.»[۳] بعد از پذیرش رجایی اختلافات شدت گرفت. از جمله این اختلافات می‌توان به نپذیرفتن وزرای پیشنهادی از جانب بنی‌صدر اشاره کرد؛ محسن نوربخش، علی‌اکبر پرورش و احمد توکلی ۳ گزینهٔ پیشنهادی رجایی بودند که بنی‌صدر آن‌ها را نپذیرفت، ضمن اینکه میرحسین موسوی نیز با پافشاری نمایندگان مجلس به کابینه بنی‌صدر راه یافت. اخلاف دیدگاه لیبرالی بنی‌صدر با دیدگاه اسلامی/انقلابی رجایی موجب شد ۸ وزارتخانهٔ حساس دولت تا ماه‌ها بدون وزیر به فعالیت ادامه دهند.[۴]
اولین جلسه رسمی هیئت دولت اول جمهوری اسلامی ایران در ۱۹ شهریور ۱۳۵۹ با حضور ۱۴ وزیر مورد تأیید مجلس برگزار شد. وزیران سایر وزارتخانه‌ها نیز به تدریج تا ۱۴ تیر ۱۳۶۰ انتخاب شدند. در این میان نبود توافق بر سر انتخاب وزیر امور خارجه بیش از فقدان سایر وزیران به جایگاه دولت در عرصه بین‌المللی ضربه زد. به خصوص در موضوع اشغال سفارت آمریکا که نقش مذاکره‌کننده با طرف آمریکایی را می‌بایست وزیر مزبور عهده‌دار می‌شد.[۵]
هیئت دولت
[ویرایش]سایر منصوبان رئیس دولت
[ویرایش] |
| مقام | نام | آغاز تصدی | پایان تصدی | حزب سیاسی | منبع | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| رئیس دفتر نخست‌وزیر | حسن عسگری‌راد | ۷ مهر ۱۳۵۹ | ۱۴ مرداد ۱۳۶۰ | مستقل | [۳۰][۳۱] | ||||
| سخنگوی دولت | بهزاد نبوی | ۲۵ آذر ۱۳۵۹ | ۱۴ مرداد ۱۳۶۰ | مجاهدین انقلاب | [۳۲] | ||||
| مشاوران نخست‌وزیر | |||||||||
| مشاور اقتصادی | مصطفی عالی‌نسب | ۱۳۵۹ | ۱۳۶۰ | مستقل | |||||
| مشاور سیاسی | سید محمد صدر | ۱۳۵۹ | خرداد ۱۳۶۰ | جمهوری اسلامی | [۳۳] | ||||
یادداشت
[ویرایش]- ↑ محمد هاشمی رفسنجانی، معاون سیاسی نخست‌وزیر، به عنوان قائم‌مقام نخست‌وزیر در وزارتخانه منصوب شد.
منابع
[ویرایش]- ↑ وزرای کابینهٔ بنی‌صدر چه کسانی بودند؟ باشگاه خبرنگاران جوان
- ↑ مسعود رضایی: بنی‌صدر مجلس را تابع خودش می‌خواست روزنامه جام جم
- ↑ انتخاب رجایی به عنوان نخست‌وزیر جمهوری اسلامی ایران بایگانی‌شده در ۲ نوامبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine مرکز اسناد انقلاب اسلامی
- ↑ عاقبت اختلاف نظرهای رجایی و بنی‌صدر چه شد؟ خبرآنلاین
- ↑ کابینه ی اولین نخست وزیر جمهوری اسلامی ایران بایگانی‌شده در ۳ نوامبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
- ↑ «رجایی نخست‌وزیر شد». اطلاعات (۱۶۲۱۱): ۱. ۲۰ مرداد ۱۳۵۹ – به واسطهٔ ویکی‌انبار.
- ↑ «پیام سرپرست آموزش و پرورش به مناسبت فرا رسیدن سال تحصیلی جدید». اطلاعات (۱۶۲۴۴): ۱۷. ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ – به واسطهٔ ویکی‌انبار.
- ↑ «به وضع کلیهٔ افرادی که از ادارات پاکسازی شده‌اند رسیدگی خواهد شد». اطلاعات (۱۶۲۹۵): ۳. ۵ آذر ۱۳۵۹ – به واسطهٔ ویکی‌انبار.
- ↑ فاضلی بیرجندی، محمود (۱۳۹۶). از مهدی بازرگان تا حسن روحانی: کابینه‌ها در جمهوری اسلامی ایران (ویراست دوم). تهران: پایان. ص. ۱۱۹. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۷۴۲-۱۴-۵.
- ↑ ۱۰٫۰۰ ۱۰٫۰۱ ۱۰٫۰۲ ۱۰٫۰۳ ۱۰٫۰۴ ۱۰٫۰۵ ۱۰٫۰۶ ۱۰٫۰۷ ۱۰٫۰۸ ۱۰٫۰۹ ۱۰٫۱۰ ۱۰٫۱۱ ۱۰٫۱۲ ۱۰٫۱۳ «کابینه رجائی با ۱۴ وزیر به مجلس معرفی شد». کیهان (۱۱۰۸۸): ۲. ۱۶ شهریور ۱۳۵۹ – به واسطهٔ کتابخانهٔ دانشگاه منچستر. «کابینه رجائی رأی اعتماد گرفت». کیهان (۱۱۰۹۱): ۳. ۲۰ شهریور ۱۳۵۹ – به واسطهٔ کتابخانهٔ دانشگاه منچستر.
- ↑ فاضلی بیرجندی، محمود (۱۳۹۶). از مهدی بازرگان تا حسن روحانی: کابینه‌ها در جمهوری اسلامی ایران (ویراست دوم). تهران: پایان. ص. ۱۲۰. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۷۴۲-۱۴-۵.
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ «مجلس به وزرای بازرگانی و اقتصاد و دارائی رأی اعتماد داد». اطلاعات (۱۶۳۸۲): ۳. ۲۱ اسفند ۱۳۵۹ – به واسطهٔ ویکی‌انبار.
- ↑ «مجلس با اکثریت آراء وزیر امور خارجه را پذیرفت». اطلاعات (۱۶۴۶۹): ۳. ۱۵ تیر ۱۳۶۰ – به واسطهٔ ویکی‌انبار.
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ ۱۴٫۳ «سرپرستان جدید چند وزارتخانه تعیین شدند». اطلاعات (۱۶۴۶۵): ۴. ۱۰ تیر ۱۳۶۰ – به واسطهٔ ویکی‌انبار.
- ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ «مجلس به وزرای کار و دادگستری رأی موافق داد». اطلاعات (۱۶۲۸۰): ۳. ۱۵ آبان ۱۳۵۹ – به واسطهٔ ویکی‌انبار.
- ↑ «وزیر جدید دادگستری». اطلاعات (۱۶۴۵۳): ۳. ۲۵ خرداد ۱۳۶۰ – به واسطهٔ ویکی‌انبار.
- ↑ «انتصاب در وزارت راه». اطلاعات (۱۶۴۷۰): ۲. ۱۶ تیر ۱۳۶۰ – به واسطهٔ ویکی‌انبار.
- ↑ جاسبی، منصوره (۶ تیر ۱۳۹۷). «شهید معتمدی؛ شخصیتی دیگر که بنی‌صدر وزارتش را نپذیرفت». پایگاه خبری جماران.
- ↑ ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ «۲ وزیر جدید کابینه رأی اعتماد گرفتند». اطلاعات (۱۶۲۴۸): ۳. ۵ مهر ۱۳۵۹ – به واسطهٔ ویکی‌انبار.
- ↑ فاضلی بیرجندی، محمود (۱۳۹۶). از مهدی بازرگان تا حسن روحانی: کابینه‌ها در جمهوری اسلامی ایران (ویراست دوم). تهران: پایان. ص. ۱۲۶. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۷۴۲-۱۴-۵.
- ↑ «معاون نخست‌وزیر در امور حقوقی و امور مجلس تعیین شد». اطلاعات (۱۶۳۹۷): ۲. ۱۹ فروردین ۱۳۶۰ – به واسطهٔ ویکی‌انبار.
- ↑ «معاون نخست‌وزیر در امور طرح‌ها و برنامه‌ها شد». اطلاعات (۱۶۳۰۶): ۱۱. ۱۸ آذر ۱۳۵۹ – به واسطهٔ ویکی‌انبار.
- ↑ «رئیس‌جمهور استعفای مهندس کتیرائی را نپذیرفت». اطلاعات (۱۶۲۴۰): ۱۳. ۲۵ شهریور ۱۳۵۹ – به واسطهٔ ویکی‌انبار.
- ↑ «سیاست اداری و استخدامی دولت اعلام شد». اطلاعات (۱۶۲۴۳): ۱۶. ۲۹ شهریور ۱۳۵۹ – به واسطهٔ ویکی‌انبار.
- ↑ «دبیرکل جدید سازمان امور اداری و استخدامی تعیین شد». اطلاعات (۱۶۴۰۳): ۳. ۲۶ فروردین ۱۳۶۰ – به واسطهٔ ویکی‌انبار.
- ↑ «سرپرست جدید بنیاد مستضعفان تعیین شد». اطلاعات (۱۶۲۴۹): ۲. ۷ مهر ۱۳۵۹ – به واسطهٔ ویکی‌انبار.
- ↑ «انتقال وظایف دفتر امور انقلاب». اطلاعات (۱۶۲۵۹): ۹. ۱۹ مهر ۱۳۵۹ – به واسطهٔ ویکی‌انبار.
- ↑ «سرپرست جدید سازمان اوقاف تعیین شد». اطلاعات (۱۶۳۹۵): ۲. ۱۷ فروردین ۱۳۶۰ – به واسطهٔ ویکی‌انبار.
- ↑ «مصطفی داودی، سرپرست جدید سازمان تربیت بدنی». اطلاعات (۱۶۲۳۴): ۱۴. ۱۸ شهریور ۱۳۵۹ – به واسطهٔ ویکی‌انبار.
- ↑ انبارداران، امیرحسین (۵ شهریور ۱۳۸۴). «… آسان نیست، ولی شدنی است: گفت‌وگو با مسئول دفتر ویژه شهید محمدعلی رجایی». کیهان: ۱۶–۱۷ – به واسطهٔ مؤسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان.
از رادیو شنیدم معاون نخست‌وزیر شدم… کارهایم شروع شد اما حس کردم کار من نیست. خلاصه به آقای رجایی گفتم من همان کار دفتر شما را انجام بدهم بهتر است… حدود یک ماه گذشت تا توانستم ایشان را متقاعد کنم در همان دفتر مفیدتر هستم و عاقبت، آقای رجایی ابلاغ مرا اصلاح کرد و شدم مسئول دفتر ویژه نخست‌وزیر. بعد هم که ایشان رئیس‌جمهور شد تا مدتی بنا به دستور ایشان مسئول دفتر ویژه نخست‌وزیری شهید باهنر بودم.
- ↑ «رئیس جدید سازمان نخست‌وزیری». اطلاعات (۱۶۲۵۰): ۲. ۸ مهر ۱۳۵۹ – به واسطهٔ ویکی‌انبار.
- ↑ «بهزاد نبوی سخنگوی دولت شد». کیهان (۱۱۱۶۹): ۲. ۲۶ آذر ۱۳۵۹ – به واسطهٔ کتابخانهٔ دانشگاه منچستر.
- ↑ «ارتباط حزب توده با شوروی به روایت محمد صدر». تاریخ ایرانی. ۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۴.
پیوند به بیرون
[ویرایش]- کج رفتاری بنی صدر و مدارای رجایی عصر ایران
.svg) | ||