Zista

Zista ( grekerazko κίστη edo alemanezko Kiste hitzetik), batzuetan trikuharri-kutxa edota harkutxa ere deitua, hilobi megalitiko txiki bat da, hildakoen gorpuak edo horien errautsak biltzen dituena, batzuekin zenbait hornidurekin batera, harlauza txikiek inguratuta.

Horrelakoak Europan eta Ekialde hurbilean (Asia mendebaldean) aurki daitezke ^[1]^[2]^[3]^[4]. Beste egitura batzuen barruan ager daitezke, ala nola: Cairn bat, tumulu bat eta harrespil baten barruan. Neolitikotik Erromatartze garaira arte erabili ziren mota horretako egiturak. Azken kasuan, ezin da megalitoen artean klasifikatu, kutxa itxurako hilobia, adreiluz egina izaten baita^[5].

Hilobi megalitikoen artean, batzuetan zaila da erabakitzea egitura bat trikuharri sinplea edo zista den. Kasu horietan, irizpidea da, zista trikuharriak baino txikiagoa dela. Teresa Andrés arkeologoak, 1972ean, metro karratu bateko azalera abiapuntutzat hartu zuen bata ala bestea bereizteko^[6]. Tipologikoki (formaren aldetik) trikuharria eta zista nahiko berdinak dira, baina ohiko ezberdintasun bat hau da: zista batean, gorpuzki berriak sartzeko, estalkia ken daiteke, eta trikuharri batean, aldiz, zutik dauden harlauzetako bat kendu behar da.^[7]

Brontze Aro hasierako garaian, Iberiar penintsulako hego-ekialdean, Argar kulturaren baitan, hildakoak ziztatan ehorzten zituzten ere, harrizko sei lauzez ostatutako kutxatan. Kasu horretan, zista, etxearen azpian jartzen zen^[8].

Adibide batzuk

Euskal Herria

Araba

MENDILUZE HARRESPILEKO ZISTA. Legaireko arkeologia parkea.
AKARTEKO IGARANBIDE. Entzia mendilerroa.

Gipuzkoa

ABILLETA. Partzuergo Orokorra
ANDATZA III. Usurbil
ATXURBI. Ataun
ERROIZPE.Gaztelu
IRUMUGARRIETA II. Zerain
LANGAGORRI. Astigarraga-Errenteria
MARIOLA. Astigarraga-Errenteria
ONDARRE. Enirio-Aralar Mankomunitatea
ONDDI. Urnieta
URTEAGAKO ZABALA. Hernani

Nafarroa

ARGINTZU. Alba-Kinto
EIHARTZEKO LEPOA. Elizondo
LABIAGA. Etxalar
ARTOLA. Bertitz arana
ARTXUBIETA. Baztan

Erreferentziak

↑ A Cist Burial in Jordan
↑ Burials in Ancient Palestine: From the Stone Age to Abraham
↑ The Early Minoan Period: The Tombs
↑ Excavation of Cist in Bologna, Italy
↑ (Gaztelaniaz) López Rodriguez; Gestoso Morote, José Igancio; David. (2009). La necrópolis altoimperial de Carteia. Almoraima, 39. , 221, 225, 228 eta 229 or..
↑ (Gaztelaniaz) Andrés Rupérez, Teresa. (1977). Las Estructuras funerarias del Neolítico y Eneolítico en la cuenca media del Ebro: consideraciones críticas. Príncipe de Viana, 87 or..
↑ (Gaztelaniaz) Cista. Gran eciclopedia aragonesa. .
↑ (Gaztelaniaz) Cista funeraria. Morar y morir en casa. Museo Arqueológico Nacional.

Bibliografia

Altuna J. et al. (1982). Carta Arqueológica de Guipúzcoa, Munibe, 34. lib. Aranzadi zientzia elkartea. ISSN 0027-3414.
Barrero Hidalgo, B. et al.: Catálogo de monumentos megalíticos en Navarra. Homenaje a Francisco Ondarra (1925-2005). Cuadernos de arqueología, 13 (2005). Universidad de Navarra. 11-86 or.

Kanpo estekak

Datuak: Q1399576
Multimedia: Cist graves / Q1399576

[1] A Cist Burial in Jordan

[2] Burials in Ancient Palestine: From the Stone Age to Abraham

[3] The Early Minoan Period: The Tombs

[4] Excavation of Cist in Bologna, Italy

[5] (Gaztelaniaz) López Rodriguez; Gestoso Morote, José Igancio; David. (2009). La necrópolis altoimperial de Carteia. Almoraima, 39. , 221, 225, 228 eta 229 or..

[6] (Gaztelaniaz) Andrés Rupérez, Teresa. (1977). Las Estructuras funerarias del Neolítico y Eneolítico en la cuenca media del Ebro: consideraciones críticas. Príncipe de Viana, 87 or..

[7] (Gaztelaniaz) Cista. Gran eciclopedia aragonesa. .

[8] (Gaztelaniaz) Cista funeraria. Morar y morir en casa. Museo Arqueológico Nacional.

[1]