Sator

Sator
	Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Filuma	Chordata
Klasea	Mammalia
Ordena	Eulipotyphla
Familia	Talpidae; Waldheim, 1814
Datu orokorrak
Elikadura iturri nagusia	harra, chrysalis (en) eta Beldarra

Artikulu hau animaliari buruzkoa da; espioitza gaitzat duena beste hau da: «Sator (espioitza)»

Satorra (Talpidae familia) animalia ugaztuna da, intsektujaleen ordenakoa. Lurrazpian bizi da, zuloak eginez. Espezie batzuk uretakoak edo erdiuretakoak dira. Satorrak Ipar Amerikan, Europan eta Asian aurki daitezke.

Deskribapena

Euren gorputza zilindrikoa da eta ez da leporik ageri. Larruz estalita dago eta belarriak ez dituzte ikusgai^[1]. Begiak oso txikiak izaten dira eta ikumen kaskarra dute^[2]. Hori konpentsatzeko muturrean eta buztanean ileak dituzte. Ile hauek, organo sentikorrak edo ukimenekoak dira.

Bere hankek, atzazal handi eta indartsuak dituzte, 150 metroko luzera har dezaketen zuloak egiteko prestatuak. Bere hankak laburrak eta indartuak dira. Bere gorputzak, 17 zentimetroko luzera har dezake, emeak harrak baino handiagoak diren arren. Euren buztanak 4 zentimetroko luzera du. Emeek sei edo zortzi titiburu dituzte, espeziearen arabera. Satorren buruhezurra luzea eta estua da, eta nahiko laua, zuloetan aurrera egin ahal izateko^[1].

Jokaera

Espezie batzuk gauzaleak diren arren gehienak egunez zein gauez egoten dira aktibo. Lurrazpian zuloak egiten dituzte alde batetik harraparei ihes egiteko, eta bestetik zuloetan erortzen diren animaliak ehizatzeko. Zuloak egiten aurrera joaterakoan sudurzuloak eta belarrizuloak itxi egiten dituzte eta arrek zakila atzerantz botatzen dute.

Haien metabolismo azkarra dela eta, asko jaten dute. Haragijaleak dira oro har, eta batez ere intsektuak jaten dituzten arren, zizareak, larbak, barraskiloak eta abar ere jaten dituzte. Zuloak dira satorren bizileku eta ehiza eremua, baina zenbait espeziek, desmanek adibidez, zulotik kanpo ehizatzen dute.

Landa lurretan, larreetan edo lorategietan aurki daitezke. Baita basoetan ere, hau hain ohikoa ez den arren. Euren habiak, hostoz bigunduak, 5 metroko sakoneran daude. Bertan biltzen dituzte zizare eta beste ornogabe batzuk, gero jateko.

Satorrak oso lurraldekoiak dira eta beren eremua defendatzeko borroka latz azkarrak izatera iristen dira^[2].

Nahiz eta askotan kaltegarritzat jo, satorrak ez du laborarien ekoizpenak jateko ohiturarik, eta haren presentzia lurraldearen aniztasun biologiko onaren adierazgarri da. Hala ere, zuloak egitean landareen sustraiak kalte ditzake, eta sarreretan egiten dituen lur metek abelburuei jateko belarra gutxitzen die, estetika apaltzeaz batera.

Ugalketa

Urtean bi umealdi izan ditzakete. Horietako bakoitzean, 5 kume izatera hel daitezke. Sator gazteek jaio eta urte betera heldutasun sexuala lortzen dute...

Sailkapena

Familia 3 subfamilia, 7 tribu eta 17 generotan banatuta dago:

Azpifamilia Scalopinae
- Tribua Condylurini
  - Generoa Condylura
- Tribua Scalopini
  - Generoa Parascalops
  - Generoa Scalopus
  - Generoa Scapanulus
  - Generoa Scapanus
Azpifamilia Talpinae
- Tribua Desmanini
  - Generoa Desmana
  - Generoa Galemys
- Tribua Neurotrichini
  - Generoa Neurotrichus
- Tribua Scaptonychini
  - Generoa Scaptonyx
- Tribua Talpini
  - Generoa Euroscaptor
  - Generoa Mogera
  - Generoa Parascaptor
  - Generoa Scaptochirus
  - Generoa Talpa
- Tribua Urotrichini
  - Generoa Dymecodon
  - Generoa Urotrichus
Azpifamilia Uropsilinae
- Generoa Uropsilus

Erreferentziak

↑ ^a ^b Grzimek, Bernhard. (1975). Grzimek's Animal Life Encyclopedia, Volume 10: Mammals I. New York: Van Nostrand Reinhold Company.
↑ ^a ^b Macdonald, David W. (David Whyte). (1984). The Encyclopedia of mammals. New York, NY : Facts on File ISBN 978-0-87196-871-5. (Noiz kontsultatua: 2020-09-14).