Rotterdam

Rotterdam Rotterdam
hiri handia
Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Herbehereetako Erresuma
Herrialdea	Herbehereak
Probintzia	Hego Holanda
Udalerria	Rotterdam
Alkatea	Ahmed Aboutaleb (en)
Izen ofiziala	Rotterdam
Jatorrizko izena	Rotterdam
Posta kodea	3000–3089
Geografia
Koordenatuak	51°55′N 4°29′E / 51.92°N 4.48°E / 51.92; 4.48
Azalera	319,35 km²
Altuera	10 m
Mugakideak	Pijnacker-Nootdorp, Nissewaard (en) , Schiedam, Lansingerland, Delft, Zuidplas, Capelle aan den IJssel, Ridderkerk, Barendrecht eta Albrandswaard
Demografia
Biztanleria	664.311 (2023ko urtarrilaren 1a) 8.843 (2022)
Dentsitatea	2.080 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	010
Ordu eremua	UTC+01:00
Hiri senidetuak	Kolonia, Esch-sur-Alzette, Lille, Turin, Lieja, Burgas, Konstantza, Gdańsk, Shanghai, Habana, San Petersburgo, Baltimore, Las Palmas Kanaria Handikoa, Dresden, Istanbul, Surabaya, Szeged, Kuching, Liverpool, Bratislava, Oslo, Makhatxkala, Buenos Aires, Jakarta, Anberes, Burgas (en) , New Orleans eta Durban
rotterdam.nl

Rotterdam^[1] Herbehereetako hego-mendebalean dagoen hiria da, herrialdeko bigarren populatuena Amsterdam ondoren. Hego Holandako eskualdean dago kokatuta.

588.500 biztanle zituen 2006an (1 100 000 inguru metropoli osoan). Hiria Randstad Holland konurbazioaren parte da, 7.100.000 biztanle dituena (Amsterdam, Haarlem, Haga, Dordrecht eta Utrecht metropoliekin batera)

Europako itsas-porturik handiena dauka, Hamburgekoa baino handiagoa. 1962tik 2004ra munduko porturik garrantzitsuena izan zen, Shanghaik postu hau hartu zuen arte.

Nieuwe Maas (Mosa Berria) ibaiaren ertzetan kokatutako hiria da. Ibai hau izatez ubide bat da, Rhin eta Mosa ibaiak elkartzerakoan sortutako deltaren ondorio. Rotterdam izena Rotte ibaian egindako "dam" (urtegi) hitzen elkarketatik dator.

Historian zehar Rotterdamek inguruko hainbat herri anexionatu ditu (azkena 2010ean):

• Feijenoord eta Noord (1870eko abenduaren 1ean)
• Delfshaven (1886ko urtarrilaren 30ean)
• Charlois eta Kralingen (1895eko otsailaren 28an)
• Hoogvliet eta Pernis (1934ko maiatzaren 1ean)
• Hillegersberg, IJsselmonde eta Schiebroek (1941eko abuztuaren 1ean)
• Rozenburg (2010eko martxoaren 18an)

Rotte (edo garai hartan ezagutzen zen moduan Rotta Rott "lohitsu" eta a "ura", beraz ur lohitsu) errekastoaren ertzetan ezarritako herriaren lehen datuak 900. urte ingurukoak dira. 1150 urtean, uholde handiek bere garapena geldiarazi zuten dike eta urtegiak "dam" eraikitzera behartu zituztelarik. Momentu honetan ere Schielands Hoge Zeedijk(Schielands itsaso zabaleko dikea) izeneko urtegia eraiki zuten, gaur egungo Nieuwe Maas ibaiaren iparraldeko ertzean. Rotte ibaian urtegia 1260an bukatu zen eta gaurko Hoogstraat (kale nagusia) kalean kokatuko litzateke. 1340ko ekainaren 7an Holandako Willem IV kondeak hiri eskubideak eskaini zizkion Rotterdam-i, orduan 2000 bat biztanleko hiria zelarik. 1350 inguruan itsasontzientzako kanala, Rotterdamse Schie eraiki zen. Honek Rotterdam iparraldeko hiri handiagoekin lotuta uzten zuen eta bide batez Holanda, Ingalaterra eta Alemaniarentzat itsasozko garraiobideen lotura gune bihurtu.

Rotterdamgo portua mantso baina sendo garrantzizko portu izatera heldu zen. Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) edo Ekialdeko Indiako Konpainia Holandarraren sei partaideetako bat izatera ere iritsi zen. Portu jardueren zein biztanleriaren hazkunderik nabarmenena Nieuwe Waterweg edo "ubide berria"ren osatzearekin heldu zen 1872 urtean. Hiria eta portua hegoaldera zabaltzen hasi ziren. ''Witte Huis'' edo "Etxe Zuria" dorretxea, Estatu Batuetako bulego eraikinetan inspiratua da eta 1898an eraiki zen Frantziako Château estiloa delakoan. Bukatutakoan Europako bulego eraikinik garaiena zen, 45 metro garai hain zuzen.

Hau, Rotterdamgo garai hartako arrakasta eta hazkuntzaren adierazgarri bat besterik ez da. Alemaniak Herbehereak 1940ko maiatzaren 10ean inbaditu zituen. Lurraldea egun bakar batean menderatzeko asmoa zuen, baina ustekabeko erresistentzia aurkitu zuten eta azkenik maiatzaren 14an armada holandarra kapitulatzera behartu zuten Rotterdam hiria bonbardatuz eta beste hiri batzuk bonbardatuko zituztela mehatxatuz. Alemaniar Luftwaffe-ak hiriaren erdigunea erabat birrindu zuen, 800 hildako eta 80.000 pertsona etxerik gabe utziz. Udaletxea zutik mantendu zen, izan ere alemaniarrek beraientzat osorik nahi zuten inguruko agintea bertatik kontrolatzeko eta horretarako bonbardaketan kontu handiz saihestu egin zuten. 1950 eta 1970. urteen artean hiria berreraikitzen aritu ziren. Hirigintza zabalegia eta haizetsuegia gertatzen ari zen 1980. urtetik aurrera udalak arkitektura politika egokiago bat hartu zuen arte. Honela apartamentu, bulego eta eraikuntzak estilo berri eta ausartago batean eraikitzen hasi ziren, hiriguneari zeruertz berria eskainiz eta toki bizigarriago batean eraldatuz. 1990eko hamarkadan negoziogune berri bat eraikitzen hasi hegoaldeko ibaiertzean, Kop van Zuid delakoa.

Biztanleriaren bilakaera

1796	1830	1849	1879	1899	1925	1965	1984	2005	2010
53.200	72.300	90.100	148.100	318.500	547.900	551.000	555.000	596.407	603.425

Rotterdam Herbehereetako hiririk multi-etnikoena da. Biztanleriaren heren bat herrialdetik kanpo jaioa da, baina erroldaren arabera biztanleen erdiek gurasoetako bat kanpotarra dute. Hiriko alkatea bera, Ahmed Aboutaleb, Herbehereetan jaiotako marokoar jatorriko musulmana da.

2008ko erroldaren arabera, biztanleriaren heren bat baino gehiago Herbehereetatik kanpo jaioa zen:

• GUZTIRA: 582.949
• Herbehereak: 313.765
• Surinam: 51.885
• Turkia: 45.699
• Maroko: 37.476
• Antillak / Aruba: 19.562
• Cabo Verde: 14.971
• Europar Batasuna: 32.134
• Besteak: 67.457

Rotterdamgo metroa edo Rotterdamse metro, 1968ko otsailaren 10ean zabaldu zen eta gaur egun metro-sareak bi linea eta 47,0 kilometro dauzka.

Metroko bi lineak hainbat adarretan banatzen dira, eta bi linea nagusiez gain, beste hiru adar banatzen dira, hizkien arabera sailkatuta.

• Rotterdam Film Festival, zinema jaialdia.

• Feyenoord Rotterdam, futbol taldea: 1970ean UEFAko Txapeldunen Liga irabazi zuen.

• Erasmo Rotterdamgoa (1466/1469-1536) filosofoa.
• Rem Koolhaas (1944-), arkitektoa.
• Giovanni van Bronckhorst (1975-), futbolaria.
• Robin van Persie (1983-), futbolaria

Rotterdam ondorengo herri eta hiriekin senidetuta dago:

Kobe (Japonia) (1967)[2]

• Herbehereetako hiri nagusien zerrenda
• Munduko porturik garrantzitsuenak zamaren arabera

• Rotterdam hiriaren webgune ofiziala
• Rotterdam hiriaren webgune

	Europako kultura-hiriburuak
1985 Atenas  • 1986 Florentzia  • 1987 Amsterdam  • 1988 Mendebaldeko Berlin  • 1989 Paris  • 1990 Glasgow  • 1991 Dublin  • 1992 Madril  • 1993 Anberes  • 1994 Lisboa  • 1995 Luxenburgo hiria  • 1996 Kopenhage  • 1997 Tesalonika  • 1998 Stockholm  • 1999 Weimar  • 2000 Reykjavik  • Bergen  • Helsinki  • Brusela  • Praga  • Krakovia  • Santiago de Compostela  • Avignon  • Bolonia  • 2001 Rotterdam  • Porto  • 2002 Brujas  • Salamanca  • 2003 Graz  • 2004 Genova  • Lille  • 2005 Cork  • 2006 Patras  • 2007 Luxenburgo hiria eta Eskualde Handia  • Sibiu  • 2008 Liverpool  • Stavanger  • 2009 Linz  • Vilnius  • 2010 Essen  • Istanbul  • Pécs  • 2011 Turku  • Tallinn  • 2012 Maribor  • Guimarães  • 2013 Košice  • Marseilla  • 2014 Umeå  • Riga  • 2015 Mons  • Plzeň/Pilsen  • 2016 Donostia  • Wrocław  • 2017 Aarhus  • Pafos  • 2018 Leeuwarden  • Valletta  • 2019 Matera  • Plovdiv 2020-2021eko apirila Rijeka  • Galway  • 2022 Kaunas  • Esch-sur-Alzette  • Novi Sad  • 2023 Veszprém  • Timișoara  • Eleusis  • 2024 Tartu  • Bad Ischl  • Bodø 2025 Chemnitz