Kakao arbola

Kakao arbola
	Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Plantae
Ordena	Malvales
Familia	Malvaceae
Leinua	Theobromateae
Generoa	Theobroma
Espeziea	Theobroma cacao; L.
Datu orokorrak
Kolorea	lightgreen
Gizakiak ateratzen dizkion produktuak	kakao, kakao hauts, txokolate eta cacao pod (en)
Polinizatzen du	Ceratopogonidae eta Forcipomyia squamipennis
Aurkitzailea	Kristobal Kolon
Genomaren kokapena	plants.ensembl.org…

Kakao arbola edo kakao-arbola (Theobroma cacao) zuhaitz txiki bat da (4–8 m), Sterculiaceae (edo Malvaceae) familiakoa, Ameriketako eskualde tropikalekoa. Landare honen haziak kakao-hautsa eta txokolatea egiteko erabiltzen dira.

Theoboma cacao izen zientifikoa grezieratik datorkio eta jainkoen elikagaia esan nahi du. Baina kakao izena maiatik dator, Ka´kaw.

Materia genetikoaren ikerketak esaten dutenez, Hego Amerikako jatorria dute, Orinoko eta Amazonas ibaiaren arroetatik. Gaur egun Mexikotik Brasilera hedatzen da, eta baita ere Afrikaren mendebaldean.

Landarea

Landareari kakao arbola deritzo. Kakao-arbola, bero (20°C-30°C) eta hezetasun asko behar duen landarea da. Hosto iraunkorrekoa da, eta 6 eta 10 metrora hazi. Beste landareen ilunpean hazten dira, haizetik babestuta eta lur emankorrarekin. Lurra nitrogeno eta potasio ugarikoa izan behar da.

Bere loreak txikiak eta arrosak dira. Fruitua, baia bat da, kalabazin formakoa, gorria edota horixka bihurtzen dena eta 450g pisatzen du gutxi gorabehera heltzen direnean. Arbola fruituak ematen hasten du 4 edo 5 urte dituenean. Zuhaitza heltzen denean, 6000 lore izan ahal ditu baina bakarrik 20 kakao hazi izaten ditu.

Fruitua

Mami arrosaz badago betea dago, likatsua, gozoa eta jangarria, 30-50 garau luze (zuriak eta haragitsuak) gordetzen dituela. Garauak indaba forma dute eta zapore oso mingotsa.

Ekoizpena

Kakaoa Afrikako mendebaldean, Erdialdeko Amerikan, Hego Amerikan eta Asian landatzen da gehienbat. Urteko ekoizpena esaten duenez, UNCTAD bilduta, 2005-2006ko munduko 8 ekoizle nagusiak Boli Kosta (%38), Ghana (%19), Indonesia (%13), Nigeria (%5), Brasil (%5), Kamerun (%5), Ekuador (%4) eta Malaysia (%1) dira. Herrialde hauek, munduko %90eko ekoizpena dute.

FAO erakundearen arabera^[1], 2005eko ekoizpena honelakoa izan zen:

Sailkapena, Estatua	Balioa	Ekoizpena
	(Int $1000*)	MT
1 Boli Kosta	1,024,339	1,330,000
2 Ghana	566,852	736,000
3 Indonesia	469,810	610,000
4 Nigeria	281,886	366,000
5 Brasil	164,644	213,774
6 Kamerun	138,632	180,000
7 Ekuador	105,652	137,178
8 Kolonbia	42,589	55,298
9 Mexiko	37,281	48,405
10 Papua Ginea Berria	32,733	42,500
11 Malaysia	25,742	33,423
12 Dominikar Errepublika	24,646	32,000
13 Peru	21,950	28,500
14 Venezuela	13,093	17,000
15 Sierra Leona	8,472	11,000
16 Togo	6,547	8,500
17 India	6,161	8,000
18 Filipinak	4,352	5,650
19 Kongoko Errepublika	4,336	5,630
20 Salomon Uharteak	3,851	5,000