Ergastulo

Ergastulo bat (latinez, Ergastulum (singularra), ergastula (plurala)) Antzinako Erromako hirietan zegoen espetxe mota bat zen. Han giltzapetuta egoten ziren jabea nolabait desatsegin edo iraintzen zuten esklaboak, zigortzeko eta haren portaera zuzentzeko. Salduak izan ez ziren gerrako presoak eta delituak egiten zituzten gizon libreak ere sar zitzaketen han. Han giltzapetuta zegoen presoari ergastulo deitzen zioten, eta, hedaduraz, hitz hori erabiltzen zen etxe bateko morroi eta esklaboen multzoa izendatzeko. Ergastalua ergastidarius izeneko konfiantzazko esklabo baten ardurapean zegoen.

Kartzela hauek, normalean, lur azpian eraikitzen ziren eta argia emateko leiho txiki batzuk besterik ez zituzten, eskuarekin iritsi ezin zen altueran. Ponpeian indusketak egin ondoren, horrelako lekuak aurkitu dira. Horien paretetatik ziriak ateratzen ziren presoei segurtatzeko, gelaxka barruan kateatuta egoten baitziren. Esklaboren batek jabeari eraso egiten bazion edo entzierrotik ihes egiten bazuen, lankideak zigortu egiten zituzten, nagusiari laguntzen ez ziotelako edo ihes egin ez zezaten. Kasu batean, 400 esklabo exekutatu zituzten, beren esklaboetako batek hildako jabe bati ez laguntzeagatik.

Nahiz eta espetxe horiek oso goiz aipatzen diren, garrantzia hartu zuten Erromatar Inperioaren konkisten bidezko hedapenetik aurrera. Gerrako presoak esklabo bihurtu ohi ziren, eta, normalean, espedizio militarretan armadei jarraitzen zieten saltzaileei saltzen zitzaizkien. Merkatariek erabiltzen zituzten ergastulak presoak gauetan gordetzeko behin betiko helmugarako bidaian, eta haiek esklabo-lanetan berriz hezten hasteko, haietako askok matxinadarako joerei eusten baitzieten. Helmugara iritsitakoan, esklabo izan zitezkeen patrizioek konfiantza ematen ez zietenak inguratzen zituzten gauez.

Esklabo horien zortea ez zen hobetu Hadrianoren garairaino, hark ergastulak indargabetu eta haien aldeko neurri batzuk eman baitzituen.