Endospora

Endosporak hainbat bakteriok sortzen dituzten zelula bereziak dira, oso erresistenteak direnak ingurugiroko muturreko baldintzen aurrean (muturreko tenperaturak, ur eta elikagairik eza, erradiazioak...). Ingurugiroan biziaren aurkako baldintzak nagusitzen direnean, endosporak sortzeko gaitasuna duten bakterioek zelula berezi horiek sortzen dituzte, aurkako habitat horretan bizirik irauteko.

Endosporak latentzia-formak dira, jarduera metabolikoa ez dutenak. Informazio genetikoa eta erribosomak, aldiz, gordetzen dituzte.

Endosporak sortzen dituen bakterioak bi fase ditu bere bizi-zikloan:

• zelula begetatiboa: ohiko jarduera metabolikoa duen bakterioarena
• endospora: erresistentzia handiko zelula, gutxieneko jarduera metabolikoa duena

Endosporek berebiziko erresistentzia dute beroarekiko, erradiazioarekiko (ultramorea, X, eta gamma), lisozimarekiko, lehortzearekiko eta desinfektatzaile kimikoarekiko. Endosporen aurkikuntzak agerian utzi zuen esterilizazio-teknika zaharrek ez zutela balio bakterio guztiak akabatzeko, endosporak ez baitziren deusestatzen teknika horiekin. Gaur egun esterilizatzeko erabiltzen diren prozedurek, aldiz, endosporen suntsiketa ere bermatzen dute.

Zelula erresistente hauek lurzoruan egon ohi dira, eta bertan denbora luzean bizirauteko ahalmena dute. Sor egoeran urteak iraun dezakete, eta ingurugiroko baldintzak aldekoak direnean berriz suspertu (zelula begetatiboa bihurtu). Zientzialari batzuek 7.000 urte baino gehiago zituzten endosporak "berpiztu" zituztela aditzera eman zuten Minnesotan. ^[1]

Firmicutes taldeko bakterio gutxi batzuek besterik ez dute endosporak sortzeko ahalmena. Patogenoen artean soilik Bacillus eta Clostridium generoko bakterioek.

Endosporen kokapena bakterioan, azkenik, oso baliotsua da bakterioak identifikatzeko. Izan ere, espezie batzuetan bakterioaren erdialdean kokatzen dira, beste batzuetan mutur batean, etab. Halaber, mikroskopio optikoan endosporak egoki behatzeko tindaketa bereziak erabiltzen dira (malakita berdea ohiko koloratzailea izanik): Möller-en tindaketa eta Schaeffer-Fultonarena, besteak beste.

Endosporak zelula barruan sortzen dira, inguruko baldintzak kaltegarri bihurtzen direnean bakterioarentzat. Esaterako, ingurunean lehortze handia edo elikagai urriak daudenean. Esporulazioa zelula begetatiboa endospora bihurtzean datza.

Zelula begetatiboaren aldean endosporek ur gutxi dute, deshidratatuak dira. Azido dipikoliniko eta kaltzio ugari dute, azken hau lehenengoarekin konbinatua. Konbinazio honek erresistentzia handia ematen dio endosporari beroarekiko.

Morfologiari dagokionez endosporek bakterioaren muina babesten duten hiru geruza dute: exosporioa, espora-zorroa eta kortexa. Bakterioaren muinean zitoplasma eta nukleoa dago, lehenago aipaturiko dipikolinato kaltziko ugari duena.

Esporulazioa burutu ondoren zelula begetatiboa puskatzen da, barruko endospora askatuz. Esporulazio prozesuak 8-10 ordu irauten du bakterio gehienetan.

Esporulazioaren aurkako prozesua ernatzea da: hots, endospora bat zelula begetatibo bihurtzea. Hori gertatzen da ingurugiroko baldintzak aldekoak bilakatzen direnean (elikagaiak, ura, tenperatura egokia...). Frogatu da, halaber, 60-70 °C-ko tratamendu termiko batek endosporak zelula begetatibo bihurtzen dituela, ernatze prozesua errazten duela, alegia.