Azukre-astigar
| Azukre-astigarra | |
|---|---|
 | |
| Iraute egoera | |
 Arrisku txikia (IUCN 3.1) | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Erreinua | Plantae |
| Ordena | Sapindales |
| Familia | Sapindaceae |
| Generoa | Acer |
| Espeziea | Acer saccharum Marshall, 1785 |
| Banaketa mapa | |
 | |
| Datu orokorrak | |
| Gizakiak ateratzen dizkion produktuak | azukre-astigarraren egurra, astigar-azukrea eta pikardatutako astigarra |
Azukre-astigarra[1] (Acer saccharum) Sapindaceae familiako zuhaitza da, Ipar Amerikan jatorria duena[2]. izerdi gozoa baitu, eta hori da gainera izen zientifikoaren esanahia.
250 urtera arte bizi daiteke. Estatu Batuetako New York, Vermont, Mendebaldeko Virginia eta Wisconsineko zuhaitz ofiziala da. Udazkenean, hostotza horiak, laranjak eta gorriak bereizten dute zuhaitza, eta oso preziatua da udaberrian ateratzen den uragatik, astigar-ziropea egiteko balio baitu.
Metabolismo atipikoa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Zuhaitz bakoitzak bi ehun baskular mota ditu, mantenugaiak, mineralak, azukreak eta ura garraiatzen dituztenak bere zati ezberdinetan zehar, zelula guztietara banatzeko. Ehun horiei xilema eta floema deitzen zaie. Nabarmena da, ordea, azukre-astigarrak eta beste zuhaitz-espezie batzuek baino ez dituztela zuntz hutsezko zelulak, neguan ere izerdi azukreduna zirkularazteko aukera ematen dietenak; gainerako espezie guztiak lotan edo izoztuan geratzen dira, erabat urtu arte.[3][4]
Floema azalaren azpian dago, eta zelula biziek osatzen dute, hodi bahetuen elementu deritzen hodiak eratuz. Eginkizun erabakigarria du fotosintesiko produktuak, batez ere azukrea, behar duten zuhaitz-zatietara garraiatzeko. Izerdi landua izeneko fluxu hori norabide guztietan mugitzen da, azukre-kontzentrazioaren gradienteari jarraituz, azukretan aberatsak diren eskualdeetatik eskualde ez hain kontzentratuta dauden eskualdeetara.[3][4]
Xilemari dagokionez, zuhaitzaren barnealdea da, zurgizena izenekoa. Urtero, xilema kanporantz hazten da, eta beste hazkunde-eraztun bat eratzen du, zuhaitzaren adina zehazteko. Trakeida izeneko zelula hilez osatua dago, eta xilemak hodi luze jarraituak eratzen ditu, ura eta elikagaiak garraiatzen dituztenak, batez ere mineral moduan, sustraietatik hostoetara, behetik gora. Fluxu horri izerdi gordina edo izerdi landugabea esaten zaio, landareak bere sustraietatik zuzenean lurretik xurgatzen duen guztia eramanez. Estomak hostoetan irekiz gero, urruntzea ere eragiten du, transpirazioa deritzona. Ur-galera horrek presio negatiboa sortzen du hostoen gainazalean, eta ura sustraietatik automatikoki xurgatzen eta bere gorakada xilema bidez.
Bi izerdi mota horiek gabe, zuhaitza ez litzateke gai izango bizirauteko eta hazteko funtsezko elementuak asimilatu eta banatzeko. Neguan, zuhaitzak hostorik ez duenean, ez dago lurruntzerik hostoen azalean, eta horrek izerdiaren mugiezintasuna eragiten du. Beraz, udaberriko izozteko eta desizozteko zikloari itxaron behar zaio izerdiaren mugimendua berrabiarazteko. Une horretan, mekanismo alternatibo bat erabiltzen du zuhaitzak.[3][4]
Xilemaren inguruan, airez betetako "zuntz hutsak" izeneko zelulak daude. Hesi mehe bati esker, airea zuntz hutseko zeluletatik xilemarantz ibil daiteke, eta aire-burbuilak sortzen ditu izerdi gordinean. Tenperatura gauez zerotik behera jaisten denean, xilemaren barruko ura izoztu egiten da, eta, ondorioz, aire-burbuilak (gasa hotzarekin uzkurtu eta beroaren bidez dilatatzen da), eta espazio hutsak sortzen dira xileman. Egoera horrek ur-presio negatiboa sortzen du, eta urtze-ura sustraietatik igotzera bultzatzen du, hutsune horiek betetzeko.
Egunez tenperatura zero baino handiagoa denean, gasa hedatu egiten da, eta presioa handitu egiten da xilema osoan. Zuhaitzen gainean ebakiak egiten ditugunean, zuhaitzak presio hori askatu egiten du, eta izerdia ebakietatik igarotzen utziz, astigarrak biltzeko aukera emanez, eta gero astigar-ziropea egiteko azukre-txabolan.[3][4]
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ «Elikagaien azukrea», Zientzia Azoka.
- ↑ Geyer, W. A.; J. Dickerson and J. M. Row. (2010). Plant Guide for Silver Maple (Acer saccharinum L.). Manhattan, KS: Ameriketako Estatu Batuetako Nekazaritza Saila.
- ↑ a b c d Sève des arbres, Musée de la biodiversité du Québec au Centre-du-Québec, 2023.
- ↑ a b c d Le voyage de la sève, Guepe, 2022
Ikus, gainera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q214733
Multimedia: Acer saccharum / Q214733
Espezieak: Acer saccharum
|
Artikulu hau landareei buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |