Altzairu herdoilgaitz

Altzairuak
Faseak
Ferrita Austenita Zementita Martensita Grafito
Mikroestrukturak
Esferoidita Perlita Bainita Ledeburita Martensita iraotua Widmanstätten egitura
Motak
Arragoa-altzairu Karbono-altzairu Malguki-altzairu Aleazio-altzairu Maraging-altzairu Altzairu herdoilgaitz Altzairu laster Corten altzairu Erreminta-altzairu
Burdinan oinarritutako beste material batzuk
Burdinurtu Burdinurtu gris Burdinurtu zuri Burdinurtu nodular Burdinurtu xaflagarri Burdina pudelatu
i e a

Altzairu herdoilgaitza metalurgian gutxienez % 10eko kromo portzentaia duen altzairuaren aleazioari deritzo.^[1]

Altzairu herdoilgaitza korrosioarekiko erresistentea den eta purutasun handia duen altzairua da, bere baitan kromoa edota beste metal batzuk baititu; altzairu hauek oxigenoarekin afinitatea izatearen ondorioz erreakzio gisa kromo oxidoz osatutako babes geruza bat sortzen dute. Geruza horrekin burdinak jasan ohi duen korrosioa ekiditen da (erabat oxidagaitzak eta oxigenoarekin erreakzionatzen ez duten metalak urrea eta platinoa dira; fosforoa, aldiz, purutasun gutxiago baina korrosioari aurre egiten dion beste metal bat da). Halere, geruza horrek zenbait azidoren eragina jasan dezake burdina oxidatuz. Altzairu herdoilgaitz mota batzuk beste hainbat aleazio-elementu izan ditzakete, horien artean nagusiak nikela eta molibdenoa direlarik.

Nahiz eta altzairu herdoilgaitza herdoildu daitekeen, oxidazioak kanpoko atomo geruzari eragiten dio. Altzairu herdoilgaitzen kromo edukiak geruza sakonagoak babesten ditu oxidaziotik, altzairuen propietateei eragin gabe.

Aleazio horri nitrogenoa gehitzeak korrosioarekiko erresistentzia hobetzen du, baita erresistentzia mekanikoa handitu ere.[6]^[2] Beraz, altzairu herdoilgaitzaren gradu ugari daude aleazioak jasan behar duen ingurumenera egokitzeko kromo- eta molibdeno-eduki ezberdinekin.

Altzairu herdoilgaitzezko mota arruntenak, 304ak, 2070 bar inguruko tentsio-erresistentzia du baldintza suberatuan. Hotzean lan eginez indartu daiteke, 10550 bar indarrera arte, baldintza guztiz gogorretan.

Altzairu herdoilgaitz sendoenak, normalean, prezipitazio bidezko gogortze-aleazioak dira, hala nola 17-4 PH eta Custom 465. Horiek termikoki trata daitezke, 1.7300 bar arteko haustura-tentsioa izateko.^[3]

Altzairu herdoilgaitzaren fusio-puntua altzairu arruntetik gertu dago, eta aluminioaren edo kobrearen fusio-puntuak baino askoz altuagoa da. Aleazio gehienetan bezala, altzairu herdoilgaitzaren urtze-puntua tenperatura-tarte baten bidez adierazten da, eta ez tenperatura puntu bakar baten bidez.^[4] Tenperatura-tarte hori 1.400 eta 1.530 °C bitartekoa da^[5], aleazioaren konposizioaren arabera.

Altzairua bezala, altzairu herdoilgaitzak ez dira elektrizitate eroale onak, kobrearen eroankortasun elektrikoa baino baxuagoak direlako. Bereziki, altzairu herdoilgaitzaren ukipen-erresistentzia sortzen da babes-oxidozko geruza trinkoaren ondorioz, eta mugatu egiten du haren funtzionalitatea konektore elektrikoetan eta antzeko aplikazioetan. ^[6]

Kobre-aleazioek eta nikelez estalitako konektoreek ukipen-erresistentzia balio baxuagoak izateko joera dute, eta aplikazio horietarako material hobeak dira. Hala ere, altzairu herdoilgaitzezko konektoreak irizpide baxuagoak planteatzen direnean eta korrosioarekiko erresistentzia behar denean erabiltzen dira, adibidez, tenperatura altuko ingurune oxidatzailetan.^[7]

Altzairu herdoilgaitz martensitikoak, duplexak eta ferritikoak magnetikoak dira; altzairu herdoilgaitz austenitikoak, berriz, ez-magnetikoak izan ohi dira. ^[8] Altzairu ferritikoak bere magnetismoa gorputzean zentratutako kristal kubikoko egiturari zor dio. Kuboko erdiko burdin atomo hau da altzairu ferritikoaren propietate magnetikoen arduraduna. [beharrezko aipua] Moldaketa honek altzairuak xurga dezakeen karbono kopurua ere mugatzen du, % 0,025 inguruan. Aplikazio batzuek material diamagnetikoak behar dituzte, hala nola erresonantzia magnetikoa. [beharrezko zitazioa] Altzairu herdoilgaitz austenitikoak, ez-magnetikoak izan ohi direnak, pixka bat magnetikoak egin daitezke lana gogortuz. Batzuetan, altzairu austenitikoa tolesten edo ebakitzen bada magnetismoa  gerta daiteke altzairu herdoilgaitzaren ertzean zehar, kristal egituren berrantolaketa dela eta.

Higadura itsaskor larriko formari hotzeko soldadura deritzo. Hemen bi gainazal metaliko solda daitezke bata bestearen gainean eta presio astunaren pean mugitzen direnean. Altzairu herdoilgaitzezko helduleku austenitikoak sentiberak dira metal horiekin lan egitean. Bi gainazalak material berekoak direnean, agerian dauden gainazal horiek erraz fusionatu daitezke. Juntura hariztatuak labaindu egin daitezke bi aldeen artean film bat emateko, eta bi metalen fusioa saihesteko. 60 nitronikoak, aleazio selektiboekin eginak, soldatzeko joera txikitzen duela erakutsi du. ^[9]

Altzairu herdoilgaitzaren dentsitatea 7,5 g/cm3-tik 8,0 g/cm3-ra aldatzen da aleazioaren arabera.

Altzairu herdolgaitzak 5 taldeetan sailkatzen dira egitura kristalinoaren arabera.

• Austenitikoa
• Ferritikoa
• Martensitikoa
• Duplex altzairua
• Jalkitzezko gogordura

Altzairu herdoilgaitz austenitikoa 5 taldeetatik handiena da, altzairu herdoilgaitzaren ekoizpen osoaren bi heren izanik. Mikroegitura austenitikoa dute, aurpegian zentratutako kristal kubikoko egitura dena.^[10] Mikroegitura hori nikela, manganesoa edo nitrogenoa behar adina duen altzairu-aleazioaren bidez lortzen da, tenperatura guztietan, eskualde kriogenikotik fusio-punturaino.^[10]

Altzairu herdoilgaitz ferritikoek mikroegitura ferritiko bat dute eta gorputzean zentratutako kristal kubikoko egitura dute. % 10,5 eta  % 27 arteko kromo-edukia dute eta oso nikel gutxirekin edo batere gabe. Mikroegitura hori tenperatura guztietan dago, kromoa gehitzen zaielako; beraz, ez dira gai tratamendu termikoaren bidez gogortzeko. Magnetikoak dira.

Altzairu herdoilgaitz martensitikoek gorputzean zentratutako kristal-egitura kubikoa dute. Ingeniaritzan erabiltzen den altzairu herdoilgaitza da , altzairu herdoilgaitzeko tresnak egiteko erabiltzen da eta isurpen motelekiko erresistenteak diren altzairu gisa erabiltzen dira. Magnetikoak dira, eta ez dira altzairu herdoilgaitz ferritikoak eta austenitikoak bezain erresistenteak korrosioarekiko, kromo-eduki txikia baitute.^[11]

Altzairu herdoilgaitz duplexek austenita eta ferrita mikroegitura mistoa dute. Proportzio ideala 50:50 nahastea da, nahiz eta aleazio komertzialek 40:60 erlazioak izan ditzaketen. Altzairu herdoilgaitz austenitikoekin alderatuta, kromo (% 19-32) eta molibdeno (% 5 arte) gehiago eta nikel gutxiago dute.

Jalkitzezko gogordurako altzairu herdoilgaitza austenitikoen antzeko erresistentzia dute korrosioarekiko. Jalkitzez gogortzeak martensitiko batzuk baino erresistentzia handiagoa izatea eragin dezake. ^[12]

Altzairu herdoilgaitza 5 sailetan erabiltzen da bereziki:

Etxetresna elektrikoak: etxetresna elektriko handiak eta etxerako tresna txikiak egiteko.

Automobilgintza: bereziki ihes-hodiak.

Eraikuntza: eraikinak eta hiri-altzariak (fatxadak eta materiala).

Industria: elikagaiak, produktu kimikoak eta petrolioa.

Jantziak: bitxien fabrikazioa (kateak, areteak, etab.).

Korrosioarekiko erresistentzia, propietate higienikoak eta propietate estetikoak direla eta, altzairu herdoilgaitza oso material erakargarria da hainbat eskaera asetzeko,esaterako, medikuntza industriakoak.

• Zergatik herdoiltzen da altzairu herdoilgaitza? Zientzia.net^{[Betiko hautsitako esteka]}
• Herdoilgaitzak. Elhuyar.com^{[Betiko hautsitako esteka]}