Stikado

Stikado ^[1][2][3], estas tekniko de vegeta reproduktado, ĉe kiu parto de patrinplanto enhavanta almenaŭ unu praĉelon estas metita en taŭgan medion kiel humidan grundon, potgrundon, kokosfibron aŭ mineralan lanon. La stikaĵo produktas novajn radikojn, tigojn, aŭ ambaŭ, kaj tiel estiĝas nova planto, sendependa de la patrino.

Tipe, stiki estas simpla procezo en kiu malgranda kvanto de la patrinplanto estas detranĉita. Tiu forigita peco, nomata la stikaĵo, estas apogita por kreski kiel sendependa planto.

Ĉar plej multaj stikaĵoj ne havas propran radiksistemon, ili mortas pro senakviĝo se la kondiĉoj ne estas taŭgaj. Stikaĵoj postulas humidan medion, kiu tamen ne estu tro malseka por eviti putradon. Diversaj medioj estas uzataj en tiu procezo, inkluzive de (sed ne nur) grundo, perlito, vermikulito, kokosfibro, minerala lano, argilo-grajnegoj, kaj eĉ akvo havigas la taŭgajn cirkonstancojn. La medio devas esti daŭre humida (tio ĝenerale signifas metadon de la stikaĵoj sub plasta folio aŭ en alia limigita ejo kie la aero povas esti humidigata kaj kie parta ombro povas esti kreata), por tiel malhelpi sekiĝadon de la stikaĵo. Kiam la stikaĵoj estas metitaj en la medion, ili estas humidigataj per fajna nebulo, kiel ekde sprajilo aŭ ŝprucigilo. Post la komenca akvumado, oni lasas la medion preskaŭ sekiĝi antaŭ ol denove nebuligi. La celo estas atingi sufiĉan sed ne troan humidecon de la grundo. Fajna nebulo necesas por ne perturbi la plantojn.

Krome, la stikaĵoj devas esti taŭge prenitaj:

• en la ĝusta sezono; en mezvarmaj landoj, stikaĵoj devas esti prenitaj de juna tigo printempe, de hardita tigo vintre;
• kun la ĝusta grandeco kaj kun la ĝusta kvanto da foliaro; la longo de tigostikaĵoj de herbecaj plantoj ekzemple devas esti inter 5–15 cm kaj de lignecaj plantoj inter 20–25 cm. Ankaŭ, ĉe herbecaj stikaĵoj du trionoj de la foliaro devas esti forigitaj. Ĉe lignecaj tigostikaĵoj kompleta senfoliigo necesas.

Se la stikaĵo verŝajne ne kapablas radikiĝi, eĉ en la ĉi-supraj kondiĉoj, oni povas apliki radikigan hormonon por instigi la kreskadon de la planto. Kvankam ne esencaj, pluraj kunmetaĵoj povas esti uzataj por favori la formadon de radikoj per la eksterordinara agado de aŭksinoj, vegetaĵaj hormonoj, kiuj estas helpemaj speciale por herbecaj specioj. Inter la ofte uzataj kemiaĵoj estas indolo-3-buterata acido (IBA), utiligata kiel pulvoro, likva solvaĵo aŭ ĝelo. Tiu kunmetaĵo estas aplikata aŭ al la stikaĵopinto aŭ kiel folia sprajaĵo. Radikiga hormono povas esti produktata nature - unu metodo estas trempi la flav-pintajn ŝosojn de babilona saliko en akvo, aŭ prepari "teon" de la arboŝelo de saliko.

Kiam oni uzas la ŝosojn aŭ ŝelon, ili devas esti trempitaj dum 24 horoj antaŭ uzado ^[4]. Mielo, kvankam ĝi ne enhavas ajnajn planthormonojn, povas ankaŭ esti efika radikiga substanco.

Iuj plantospecoj formas radikojn multe pli facile. La plej multaj sukulentostikaĵoj povas esti lasitaj sur tablo kaj malgrandaj radikoj formiĝos, kaj iuj aliaj plantospecioj povas formi radikojn kiam oni metis iliajn stikaĵojn en tason da akvo.

Multaj vegetativaj partoj de planto povas esti uzataj. La plej oftaj metodoj estas:

• apeksa stikaĵo aŭ kapstikaĵo: la apekso de la tigo kune kun du aŭ tri nodoj estas stikitaj en la grundo

• Tigostikaĵo, en kiu peco de tigo estas parte enmetita en la grundon, inkluzive de almenaŭ unu folia nodo. La stikaĵo povas produkti novajn radikojn, kutime ĉe la nodo.

• Radikostikaĵo, en kiu pecio de radiko estas metita en la grundon tuj sub la surfaco, kaj produktas novajn ŝosojn.
• Ligneca stikaĵo, kiu estas branĉeto kun neaktivaj burĝonoj ^[5].

• Okula stikaĵo, kiu estas peceto de tigo kun aŭ sen folioj kun unu okuloj (burĝono) aŭ pli ^[6].
• Foliostikaĵo, en kiu folio estas metita sur humidan grundon. Tiu devas disvolvi kaj novan tigon kaj novajn radikojn. Iuj folioj produktos unu planton ĉe la bazo de la folio. En kelkaj specioj, multoblaj novaj plantoj povas esti produktataj ĉe multaj lokoj sur unu folio, kaj tiuj povas esti instigitaj per tranĉado de la foliovejnoj.

Kvankam kelkaj specioj, kiel ekzemple saliko, rubuso kaj pelargonio povas esti kreskigataj simple metinte stikaĵon en humidan grundon, la plimulto de la specioj postulas multe da prizorgo. Plej multaj specioj postulas humidajn, varmajn, parte ombrajn kondiĉojn por sukcese stikiĝi, pro kio necesas la aliro supre priskribita. Precipe malfacilaj specioj povas bezoni freŝan aeron supre kaj varman grundon. Krome, kun multaj pli malfacilaj stikaĵoj, oni devas uzi la specon de stikaĵo kiu havas la plej grandan ŝancon de sukceso kun tiu specifa vegetaĵa specio ^[7].

Depende de la speco de grundo uzata, pluraj aldonaĵoj povas utili por krei bonan substraton por stikaĵoj. Tiuj aldonaĵoj povas inkludi:

• kreto; pliigi la pH-valoron de la grundo; pH de 6-6,5 estas konservenda;
• organika substanco/humo; pliigi nutraĵoŝarĝon; tamen konservenda al minimumo;
• sablo aŭ gruzo; pliigi la akvopermeablon de la grundo.

Ekzemple kun simpla enpotiga grundo, triono de la ujo devus esti plenigita per sablo, por fari taŭgan grundon por stikaĵoj.

Kvankam ekzistas pluraj elekteblecoj ĉi tie, kutime duon-blanka plasto estas uzata por kovri la stikaĵojn. La grundo sube kaj la stikaĵoj mem estas humide konservitaj, kaj devas esti aerumataj de tempo al tempo por malhelpi formadon de ŝimoj.

En mezvarmaj landoj, stikaĵoj povas esti prenitaj de herbecaj, duonlignecaj kaj lignecaj tigoj. Tiuj prezentas specifajn diferencojn en praktiko. Herbecaj tigostikaĵoj estas printempe prenitaj, dum lignecaj vintre. Ankaŭ, por tranĉi herbecajn stikaĵojn, oni elektas la suprajn branĉojn ( kun longeco de 5–15 cm) kaj por tranĉi lignecajn stikaĵojn oni anstataŭe elektas la malsuprajn branĉojn (kun longo de 20–25 cm). Finfine, herbecaj stikaĵoj estas plantitaj super la grundo kaj lignecaj stikaĵoj estas komplete kovritaj per grundo. Ĉe lignecaj stikaĵoj, pluraj povas ankaŭ esti ligitaj kune (al fasko).

• angle Rooting Hormone Information
• france Stikado. Arkivigite je 2010-11-18 per la retarkivo Wayback Machine

Portalo pri Biologio