Marmoto

Kiel legi la taksonomion

Marmoto

Troveblo de fosilioj: Malfrua Mioceno - Lastatempe

Biologia klasado

Regno:	Animaloj
Filumo:	Ĥorduloj
Klaso:	Mamuloj
Ordo:	Ronĝuloj
Familio:	Sciuredoj
Tribo:	Marmotenoj
Genro:	Marmota Blumenbach, 1779

Specioj

vidu tekston

Aliaj Vikimediaj projektoj

Sistematiko en Vikispecioj

Komunejo pri Marmoto

v • d • r

Marmoto (Marmota) estas holarktisa genro de mamuloj el la ordo de ronĝuloj, familio sciuredoj. Entute oni agnoskas 15 speciojn en la genro. Arealoj de la plej konataj specioj inkluzivas plejparte montarajn areojn kiel Alpoj, Karpatoj, Tatroj, Pireneoj kaj nordaj Apeninoj en Eŭropo, Roka Montaro, Kaskada Montaro, Nigraj Montetoj kaj Sierra Nevada en Norda Ameriko, Deosai-plato en Pakistano kaj Ladako en Barato. Krome marmotoj troveblas en vastaj kaj sekaj Eŭraziaj stepoj. La arbara marmoto (Marmota monax) troveblas en arbaraj regionoj tra plejparto de Usono kaj Kanado, ekde sudokcidenta Georgio ĝis Alasko. Ankaŭ la prerihundo aŭ cinomuso, kiu troveblas en preriaj regionoj de Usono, Kanado kaj Meksikio, estis iam konsiderata marmoto, sed nun zoologiistoj apartenigis ĝin en apartan genron Cynomys.

Marmotoj plej kutime vivas en ternestoj aŭ en piloj de falintaj rokoj. En malvarmaj regionoj ili hiberniĝas dum vintro. Plimulto de marmotoj estas tre sociaj kaj kunekzistas en grandaj grupoj. Ili uzas laŭtajn fajfojn kiel signalojn por komunikado, aparte en danĝero.

La dieto de la marmotoj plejparte konsistas je plantaj partoj kiel herboj, beroj, likenoj, muskoj, radikoj kaj floroj.

Subgenroj kaj specioj

Ĉi-sekvas la listo de ĉiuj specioj de genro Marmota kiel agnoskita fare de Thorington kaj Hoffman^[1] kun aldono de nova specio M. kastschenkoi, difnita en jaro 2003.^[2] Oni dividas la genron je du subgenrojn.

Genro Marmota – marmotoj
- Subgenro Marmota
  - Alpa marmoto, M. marmota, trovebla en Europo en Alpoj, nordaj Apeninoj en Italio, Karpatoj kaj Tatroj. Ankaŭ iam formortintaj kaj artefarite reenkondukitaj en Pireneoj
  - Marmoto de Kaŝĉenko, M. kastschenkoi, trovebla en sud-okcidentaj partoj de Rusio^[2]
  - Altaja marmoto, M. baibacina, trovebla en Altajo kaj Siberio
  - Azia marmoto aŭ Bobako, M. bobak, trovebla de centra Eŭropo ĝis centra Azio
  - Alaska marmoto aŭ marmoto de Brower, M. broweri, trovebla en Alasko
  - Nigrokapa marmoto, M. camtschatica, trovebla en orienta Siberio kaj Kamĉatko
  - Longvosta marmoto, M. caudata, trovebla en centra Azio
  - Himalaja marmoto aŭ Tibeta neĝa porko, M. himalayana, trovebla en Himalajo
  - Marmoto de Menzbier, M. menzbieri, trovebla en Azio
  - Arbara marmoto, M. monax, trovebla en arbaraj areoj tra tuta Norda Ameriko
  - Siberia marmoto aŭ Tarbagano, M. sibirica, trovebla en Siberio
- Subgenro Petromarmota
  - Griza marmoto, M. caligata, trovebla en nord-okcidenta Norda Ameriko (Kanado kaj Alasko)
  - Flavventra marmoto, M. flaviventris, trovebla en sud-okcidenta Kanado kaj okcidenta Usono
  - Olimpa marmoto, M. olympus, endemia al la Olimpa Duoninsulo, Vaŝingtonio, Usono
  - Vankuvera marmoto, M. vancouverensis endemia al Vankuvera Insulo, Brita Kolumbio, Kanado

Krome, fosiliaj datumoj sugestas ekziston de almenaŭ kvar formortintaj specioj de marmotoj:

†Marmota arizonae, Arizono, Usono
†Marmota minor, Nevado, Usono
†Marmota robusta, Ĉinio
†Marmota vestus, Nebrasko, Usono

Historio kaj etimologio

Homoj konis marmotojn ekde antikvaj tempoj. La plej frua mencio de marmoto en skola verko estas la priskribo de "or-fosantaj formikoj" el raporto de antikva greka historiisto Herodoto de -5-a jarcento, Laŭ esploroj de franca entologiisto Michel Peissel fakte temis pri himalaja marmoto en Deosai-plato kaj emo de lokaj triboj kiel brokpoj ellavi oran polvon en marmotaj ternestoj.^[3]

La etimologio de vorto 'marmot' estas neklara. Unu el teorioj estas ke ĝi devenas de gaŭla-latinida prefikso marm-, signifanta "murmuro" (ekzemplo de onomatopeo). Alia ebla deveno estas de post-klasika latina mus montanus, t.e. "monta muso".^[4]

La marmota tago (Groundhog day) je 2-a de februaro estas tradicia festo en multaj lokoj de Usono kaj Kanado. Oni festas ĝin ĉiujare ekde 1887 en Pensilvanio, kvankam rekordoj pri eĉ pli fruaj festoj ekzistas. Ekde 2010 en Alasko oni nomas la feston Marmot day, ĉar alaska kaj griza marmoto estas pli kutimaj en la ŝtato ol la arbara marmoto (groundhog).^[5]

Galerio de specioj

Flavventra marmoto (Marmota flaviventris), apud Princeton, Brita Kolumbio
Arbara marmoto, (Marmota monax), Ottawa, Ontario
Griza marmoto (Marmota caligata), Mt. Rainier National Park
Alpa marmoto en Massif des Écrins, suda Francio
Desegnaĵo pri Azia marmoto (Marmota bobak)
Olimpa marmoto (Marmota olympus)
Nigrokapa marmoto (Marmota camtschatica)
Longvosta marmoto (Marmota caudata), Pakistano
Himalaja marmoto (Marmota himalayanus), Butano
Altaja marmoto (Marmota baibacina) en altaja regiono de Kazaĥio
Siberia marmoto (Marmota sibirica), Rusio
Marmoto en Aŭstrio

Referencoj

↑ Thorington, R. W., Jr., and R. S. Hoffman. 2005. "Family Sciuridae". Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference, pp. 754–818. D. E. Wilson and D. M. Reeder, eds. Johns Hopkins University Press, Baltimore.
↑ ^2,0 ^2,1 Brandler, OV (2003). “On species status of the forest-steppe marmot Marmota kastschenkoi (Rodentia, Marmotinae)”, Zoologičeskij žurnal 82 (12), p. 1498–1505.
↑ Peissel, Michel. "The Ants' Gold: The Discovery of the Greek El Dorado in the Himalayas". Collins, 1984. ISBN 978-0-00-272514-9.
↑ "Marmot". Oxford English Dictionary (3rd ed.). Oxford University Press. 2001.
↑ The Associated Press. "Alaska to Celebrate its First Marmot Day" Arkivigite je 2010-02-05 per la retarkivo Wayback Machine, Fairbanks Daily News-Miner. Feb. 1, 2010. Accessed Feb. 1, 2010.

Eksteraj ligiloj

Marmoto en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Kategorio Marmoto en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Marmoto en Vikispecioj (Kolekto pri ĉiuj vivantaj estuloj)

angle The Marmot Burrow Arkivigite je 2012-09-24 per la retarkivo Wayback Machine — paĝaro pri marmotoj ĉe retportalo de UCLA
angle International Marmot Network — internacia kaj plurlingva paĝaro por sciencistoj studantaj marmotojn kaj admirantoj

Portalo pri Zoologio

[1] Thorington, R. W., Jr., and R. S. Hoffman. 2005. "Family Sciuridae". Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference, pp. 754–818. D. E. Wilson and D. M. Reeder, eds. Johns Hopkins University Press, Baltimore.

[forest-2] 2,0 ^2,1 Brandler, OV (2003). “On species status of the forest-steppe marmot Marmota kastschenkoi (Rodentia, Marmotinae)”, Zoologičeskij žurnal 82 (12), p. 1498–1505.

[3] Peissel, Michel. "The Ants' Gold: The Discovery of the Greek El Dorado in the Himalayas". Collins, 1984. ISBN 978-0-00-272514-9.

[4] "Marmot". Oxford English Dictionary (3rd ed.). Oxford University Press. 2001.

[5] The Associated Press. "Alaska to Celebrate its First Marmot Day" Arkivigite je 2010-02-05 per la retarkivo Wayback Machine, Fairbanks Daily News-Miner. Feb. 1, 2010. Accessed Feb. 1, 2010.

[1]