Livreo

Ĉi tiu artikolo bezonas atenton kaj kontroladon de fakulo pri la temo, ĉar ĝi povas enhavi sencajn erarojn aŭ malĝustaĵojn, kiuj ne konformas al bona kvalitnivelo.

Livreo estas uniformo aŭ alia insigno aŭ simbolo portita en ne-militista kunteksto sur persono aŭ objekto (kiel aviadilo aŭ veturilo) indikante interrilaton kun persono aŭ kompanio, ofte uzante elementojn de heraldiko rilatanta al tiu persono aŭ kompanio, aŭ propra emblemo, kaj normale donita de ili. Ĝi derivas de la franca livrée, kies signifo estas liveris. Plej ofte ĝi indikas ke la persono estis servanto, dependulo, adepto aŭ amiko de la posedanto de la livreo, aŭ, por objektoj, ke la objekto apartenas al la posedanto.

En la 14-a jarcento, "livreo" temis pro indulgo de ajna speco (por okazo la urbo Exeter en Devon, Anglio havas straton nomatan kiel "Livery Dole" (Livreo Dole) pro la Livery Dole Almozulejo kaj Kapelo, fondita en marto de 1591), sed precipe ŝtofojn oni liveris al servantoj kaj membroj de la familio. Ĉi tiaj aĵoj povus esti konservitaj en livrea ŝranko.

Dum la 14-a jarcento specifaj koloroj, ofte kun aparato aŭ insigno surkudrita indikanta grandan personon komencis esti uzata por ambaŭ liaj soldatoj kaj liaj civilaj adeptoj (ofte la du aroj interkovriĝis konsiderinde), kaj la moderna sento de la termino komencis formiĝi. Kutime du malsamaj koloroj estis uzataj kune, sed la vojoj en kiu ili estis kombinitaj variis kun rango. Ofte la koloroj uzataj estis malsamaj ĉiu jaro - stranga eĥo de moderna futbalaj (rugbeaj) teamoj. Same kiel broditaj insignoj, metalaj insignoj estis alkudrita al la vestaĵo, aŭ pendigitaj sur kolo-ĉenoj aŭ (multa la plej prestiĝa) livreaj kolumoj. Ekde la deksesa jarcento, nur adeptoj de la pli malaltaj statusoj emis ricevi ŝtofojn en livreaj koloroj (adeptoj de la pli alta statuso ricevis monon). Ankaŭ, la termino "servanto", antaŭe multa pli larĝa, komencis al esti restriktita al priskribo de la sama loĝantaro. Urboj kaj kompanioj kopiis la konduton de la grandaj familioj.^[1]

La termino estas ankaŭ uzata por priskribi insignojn kaj pli grandajn pecojn de juvelaĵaro enhavanta la heraldikajn signojn de individuo, kiuj estis donita de tiu persono al amikoj, adeptoj kaj distingindaj vizitantoj, tiel kiel (en pli modestaj formoj) al servantoj. La plej granda el ĉi tiuj estas la livrea kolumo. William, Lord Hastings la favoratulo de reĝo Eduardo la 4-a de Anglio havis kolumon de oro de livreoj de r. Edward valoritan je la grandega sumo de £40 en kontrolo de 1489. Tio ĉi estus simila al la kolumoj portita de fratino de Hastings kaj ŝia edzo Sir John Donne en la Triptiko Donne de Hans Memling (priskribita en Sir John Donne).^[2] Lordoj donis al siaj servantoj plumbajn aŭ stano-plumbo-alojajn insignojn alkudritajn al iliaj ŝtofoj.^[3] En la 15-a jarcento eŭropa tantiemo iam distribuis unuformajn vestokompletojn de ŝtofoj al nobeluloj, kiel la Domo de Fugger, la eminentaj bankistoj, faris al ĉiuj dungitoj.^[4]

La sento poste malpligrandiĝis al proviantoj de servantoj kaj apartaj nomaj grupoj, ofte en koloro-plano aparta al la familio, kiel la manteloj portitaj de lakeoj en grandaj domoj ĝis la Unua mondmilito, kaj al furaĝo por ĉevaloj, de kiu estas heredita "livrea stabileco" (1705) [1].

De ĉi tiu kerna signifo, multoblaj plilongigoj aŭ specialaj signifoj estas derivita. Ekzemploj inkluzivas:

• Livrea kompanio estas la nomo uzita por gildo en la Urbo de Londono; al membroj de la firmao estis permesite vestigi siajn servantojn en la apartan uniformon de ilia komerco, kaj al la luoj de la firmao estis permesita malhelpi al la aliaj suriri al la komercoj ene de la jurisdikcio de la firmao.
• Sekvante de la ornamado de ĉevalo-tiritaj kaleŝoj, livreo estas la ofta dezajna kaj farba plano kiun firmao uzas sur ĝia veturiloj, ofte uzante specifajn kolorojn kaj lokigojn de emblemo. En ĉi tiu sento, la termino estas aplikita al fervojaj lokomotivoj kaj vagonoj, ŝipoj, aviadiloj, kaj vojaj veturiloj. Ekzemple, Uniiĝinta Pakaĵa Servo havas kamionojn kun bone sciita bruna livreo. Alia ekzemplo estas la Britaj Aervojaj etnaj livreoj. Signifo de la termino estas etendita al la emblemoj, koloroj kaj aliaj apartaj stiloj de firmaoj ĝenerale. Vidu ankaŭ en komerco-vesto.
• Livreo estas la specifa farba plano kaj glumarka dizajno uzata en motora sporto, sur veturiloj, por allogi sponsoreco kaj reklami sponsoroj. Vidu ankaŭ en egidaj livreoj de Formulo Unu.
• Livreo estas ankaŭ la termino priskribanta la farbo-planon de aviadilo. Plejparto de flugkompanioj havas norman farban planon por ilia aviadilaro, kutime elstare montrante la flugkompanian emblemon aŭ nomon. De tempo al tempo speciala livreoj estas enkondukita, ekzemple antaŭ grandaj eventoj.
• Livre veturilo restas kiel juraĵo en Usono por veturilo por dungo, kiel taksio aŭ limuzino, sed ekskludante luitan veturilon stiratan de la luanto. En kelkaj jurisdikcioj termino "livrea veturilo" kovras veturilojn kiuj portas ĝis sep pasaĝerojn, sed ne pli multe, kaj tiel inkluzivante aŭtobusetojn sed ekskludante aŭtobusojn aŭ motorvagonojn. Ĉi tiuj uzado fontas de la luaj ĉevalaj kaleŝaj taksioj aŭ vagonoj kiuj povus esti provizitaj de livrea stabileco. Kiel etendaĵo, Kanado havas multajn komercojn proponantajn (kanuo, kanoto) livreojn.
• La prizorgo, nutrado, enĉevalejigo, ktp. de ĉevaloj por salajro.

La termino estas nun malofte se iam aplikita en militista kunteksto, do estas nekutime ke livreo signifas armean uniformon aŭ pentraĵon sur militista veturilo. Fruaj uniformoj estis tamen konsiderataj kiel formoj de livreoj ("la jako de la reĝo") en la fino de la 17-a kaj komenco de la 18-a jarcentoj.

• Sekvantaro