Gandesa

Gandesa
municipo de Katalunio municipo en Hispanio vd
Flago	Blazono
Administrado
Poŝtkodo	43780
En TTT	Oficiala retejo [+]
Demografio
Loĝantaro	3 140  (2023) [+]
Loĝdenso	44 loĝ./km²
Geografio
Geografia situo	41° 3′ N, 0° 26′ O (mapo)41.0520710.43888699999999Koordinatoj: 41° 3′ N, 0° 26′ O (mapo) [+]
Alto	363 m [+]
Areo	71,2 km² (7 120 ha) [+]
Horzono	UTC+01:00 [+]
DEC Situo de Gandesa
DEC Situo de Gandesa
Alia projekto
Vikimedia Komunejo Gandesa [+]
v • d • r

Gandesa estas municipo kaj urbo de la provinco Taragono, Katalunio, Hispanio. Ĝi estas la ĉefurbo de la komarko Terra Alta, en kies centro ĝi kuŝas. Kiel komarka ĉefurbo, ĝi estas sidejo de la Komarka Konsilantaro kaj de unuarangaj juĝejoj. La municipo, kiu disponas ankaŭ de mezlernejo kaj de profesia agrara lernejo, havis 3 098 loĝantojn (INE) en 2021.

La blazono de Gandesa havas kuriozan devenon. La 17an de Oktobro 1319 en Gandesa okazis reĝa geedziĝo de la princo Jaime, unue naskito de la reĝo Jaime la 2-a "La Justa" kun la princino Leonor, filino de Fernando la 4-a. Tiu geedzigo estis konita kiel "La Farso de Gandesa". Post la ceremonio la princo fuĝis el la preĝejo kaj lasis forgesita ganton. De tie la blazono de Gandesa montras ganton.

Gandesa estis batalkampo dum la karlismaj militoj, dum kiuj ĝi estis sieĝita ĝis sep fojojn fare de la karlisma generalo Ramón Cabrera, kaj de kelkaj bataloj dum la Hispana Enlanda Milito. En la printempo de 1938 la 15-a Internacia Brigado rezistis en Gandesa kontraŭ la frankisma armeo kelkajn tagojn ĝis ĝi devis retiriĝi. La 25an de julio la respublika armeo trapasis la riveron Ebro grandkvante, tuj atingis la ĉirkaŭojn de Gandesa, kaj sieĝis la lokon dum kelkaj semajnoj.^[1]

Pro la batalo de Ebro, Gandesa estas menciita en la kanto Si me quieres escribir, konata ankaŭ kiel El Frente de Gandesa.^[2]

Grava enspezofonto de la municipo estas la vinproduktado. La loko estas la sidejo de la Regulkonsilio de la Devennomo Terra Alta. Oni kultivas ankaŭ cerealojn, migdalarbojn kaj olivarbojn (ankaŭ la olivoleo de la Terra Alta disponas de la agnosko de protektita devennomo). Menciindas, ke lastatempe perdis gravon la agrikulturo, kaj akiris ĝin la industrio, ĉefe pri papero kaj kartono.

La municipo pli malpli retenis sian loĝantaron laŭlonge de la 20-a jarcento kun nur ioma malpliiĝo en la 1970-aj kaj 1980-aj jaroj.

• Arkeologia kuŝejo de Coll del Moro. Temas pri la tribo de iberoj "ilerkavones".^[3]
• Preĝejo Asunción, kun elementoj de romanika stilo.
• Palaco de la Kastiliano, kun arkitekturaj elementoj de la 13-a kaj 14-a jarcentoj.
• Kooperativa Vinproduktejo de Gandesa, de modernisma stilo, unu de la plej gravaj verkoj de la arkitekto Cèsar Martinell kun la Agrikultura Kooperativo de Pinell de Bray, kaj deklarita Havaĵo de Kultura Intereso en la kategorio de monumento fare de la Generalitato de Katalunio.

• Centro de Studoj de la Batalo de Ebro.
• La Fontcalda, je 13 km de Gandesa, natura loko, borde de la rivero Canaletas.
• Sierra de Pàndols, montaro panorama kie estas la Monumento al la Paco konstruita por memorigi la tie mortintajn batalantoj dum la batalo de Ebro de la Hispana Enlanda Milito.

• Municipoj de Provinco Taragono