Χεδίβης
Ο όρος Χεδίβης (Οθωμανική Τουρκική γλώσσα: خدیو, Χιντίβ) είναι τίτλος που σε γενικούς όρους αντιστοιχεί στη λέξη αντιβασιλέας. Πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε, χωρίς όμως επίσημη αναγνώριση, από τον Μεχμέτ Αλή Πασά (τουρκικά: Kavalalı Mehmet Ali Paşa, Στρατηγός Μεχμέτ Αλή της Καβάλας), τον Οθωμανό κυβερνήτη της Αιγύπτου και του Σουδάν, και υποτελή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτός ο τίτλος με τον οποίο αρχικά αυτό-ανακηρύχτηκε ο Μεχμέτ, αναγνωρίστηκε επίσημα από την Οθωμανική κυβέρνηση το 1867, και χρησιμοποιήθηκε κατόπιν από τον Ισμαήλ Πασά και τους διαδόχους του της δυναστείας του, ως το 1914[1].
Ετυμολογία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο όρος προέρχεται από το τουρκικό خدیو hıdiv που με τη σειρά του προέρχεται από το περσικό خدیو khadīv ("Άρχοντας, Κύριος"), προερχόμενο από το خدا khoda "άρχοντας, κύριος" από το αρχαίο περσικό khvadata- "κύριος"[1], από το σύνθετο khvat-data-, κατά λέξη "δημιουργημένος από τον εαυτό του," από το khvat- (από την πρωτο-ινδοευρωπαϊκή ρίζα swe-tos "από τον ίδιο" αφαιρετική πτώση του s(w)e- ) και το data- «δημιουργημένος».
Αίγυπτος κατά τον 19ο και αρχές του 20ού αιώνα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Βιλάγια / μη αναγνωρισμένο Χεδιβάτο (1805–1867)
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μετά τη γαλλική εισβολή στην Αίγυπτο το 1798 και την ήττα των αιγυπτιακών δυνάμεων του Ναπολέοντα, οι οποίες αποτελούνταν κυρίως από Μαμελούκους, η Οθωμανική Αυτοκρατορία έστειλε στρατεύματα από την Οθωμανική Επαρχία της Ρούμελης υπό τον Μεχμέτ Αλή Πασά, για να αποκαταστήσει την εξουσία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στη μέχρι τότε Επαρχία της. Όμως, με την ήττα και αποχώρηση των Γάλλων, ο Μεχμέτ Αλή κατέλαβε την εξουσία, και αυτοανακηρύχθηκε ηγεμόνας της Αιγύπτου, εδραιώνοντας γρήγορα ένα ανεξάρτητο τοπικό κέντρο εξουσίας. Μετά από επανειλημμένες αποτυχημένες απόπειρες απομάκρυνσης και δολοφονίας του, η Υψηλή Πύλη αναγνώρισε επίσημα τον Μεχμέτ Αλή ως Πασά και Βαλή (κυβερνήτη) της Αιγύπτου. Όμως, επιδεικνύοντας της μεγαλύτερες βλέψεις του, απόδωσε στον εαυτό του τον πιο υψηλό τίτλο του Χεδίβη (αντιβασιλέας), ενώ το ίδιο κάνανε και οι διάδοχοί του Ιμπραήμ Πασάς, Αμπάς Α΄ της Αιγύπτου, και Σαΐντ Α΄.
Χεδιβάτο (1867–1914)
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η χρήση του τίτλου του Χεδίβη από τη δυναστεία του Μεχμέτ Αλή δεν νομιμοποιήθηκε από την Οθωμανική αυτοκρατορία μέχρι το 1867[1] όταν και ο Σουλτάνος Αμπντούλ Αζίζ τον αναγνώρισε επίσημα ως τίτλο του Ισμαήλ Πασά. Παραπέρα, η Υψηλή Πύλη αναγνώρισε την αλλαγή στη σειρά διαδοχής του Ισμαήλ να περνάει από τον πατέρα στο γιο, παρά από αδελφό σε αδελφό όπως ήταν η παράδοση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και τις Αραβικές δυναστείες. Το Μάιο του 1879 η Βρετανική Αυτοκρατορία και η Γαλλία άρχισαν να πιέζουν τον Σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ να εκθρονίσει τον Ισμαήλ Πασά, κάτι το οποίο έγινε στις 26 Ιουνίου 1879. Διάδοχός του και νέος Χεδίβης έγινε ο πιο διαλλακτικός γιος του Τεφίκ Πασάς. Ο Ισμαήλ Πασάς αρχικά έφυγε στην εξορία στη Νάπολι, αλλά τελικά ο Σουλτάνος του επέτρεψε να αποσυρθεί στο παλάτι του στο Εμιργκάν[2] στο Βόσπορο. Έμεινε εκεί περίπου ως κατ’ οίκον κρατούμενος του κράτους μέχρι το θάνατό του. Αργότερα ενταφιάστηκε στο Κάιρο.
Μετά την εθνικιστική Επανάσταση του Ουράμπι Πασά το 1882, η Βρετανία εισέβαλε στην Αίγυπτο προς υποστήριξη του Τεφίκ Πασά, και θα συνέχιζε να κατέχει και να εξουσιάζει τη χώρα για δεκαετίες μετά. Κατά αυτήν την περίοδο, η δυναστεία του Μεχμέτ Αλή υπό τον Τεφίκ Πασά και το γιο του Αμπάς Χιλμί Πασά (Αμπάς Β΄ της Αιγύπτου) συνέχιζε να εξουσιάζει την Αίγυπτο και το Σουδάν χρησιμοποιώντας τον τίτλο του Χεδίβη, ενώ ήταν ακόμα de jure υπό την Οθωμανική επικυριαρχία ως το 1914[1]
Σουλτανάτο (1914–1922)
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Με το ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, ο Αμπάς Χιλμί Πασάς πήρε το μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία είχε εισέλθει στον πόλεμο στο πλευρό των Κεντρικών Δυνά��εων, και κατόπιν εκθρονίστηκε από τους Βρετανούς όσο αυτός βρισκόταν σε επίσκεψη στη Βιέννη, και οι οποίοι ανακηρύξαν την Αίγυπτο προτεκτοράτο, το οποίο σήμαινε την ένταξη των εδαφών υπό Βρετανική κυριαρχία, υπό υποτελή σε αυτήν κυβερνήτη. Ο θείος του Χουσεΐν Καμίλ ανακηρύχθηκε από τους Βρετανούς Σουλτάνος της Αιγύπτου, οι οποίοι κατέλυσαν κάθε επίσημο δεσμό της Αιγύπτου και του Σουδάν με την Οθωμανική Αυτοκρατορία (κάτι που αναμφισβήτητα ήταν άκυρο σύμφωνα με τους διεθνείς νόμους, οι οποίοι δεν επέτρεπαν την απόκτηση τίτλων και επικρατειών εκτός αν η επικυρίαρχη δύναμη, εδώ η Οθωμανική Αυτοκρατορία, τις παραχωρούσε), φέρνοντας το τέλος στη χρήση του τίτλου του Χαδίβη. Ο Χουσεΐν Καμίλ και αργότερα ο Φουάντ Α΄ της Αιγύπτου εξέδωσαν μια σειρά από περιοριστικές διαταγές για να αφαιρέσουν από τον Αμπάς Χιλμί κάθε περιουσία του στην Αίγυπτο και το Σουδάν, και να απαγορεύσουν κάθε οικονομική συνεισφορά για αυτόν. Οι ίδιες διαταγές του απαγόρευαν την είσοδο στην Αιγυπτιακή επικράτεια, καθώς και το δικαίωμα να διεκδικεί υποθέσεις του στα αιγυπτιακά δικαστήρια. Τελικά ο Αμπάς Χιλμί Πασάς αποδέχτηκε τη νέα τάξη των πραγμάτων, και παραιτήθηκε επίσημα από το θρόνο στις 12 Μαΐου του 1931. Αποσύρθηκε στην Ελβετία, όπου και πέθανε στη Γενεύη στις 19 Δεκεμβρίου του 1944.
Με το Άρθρο 17 της συνθήκης της Λοζάνης το 1923, η Τουρκία επίσημα παραχωρούσε (με αναδρομική ισχύ από τις 5 Νοεμβρίου 1914) όλες τις διεκδικήσεις και δικαιώματα στις περιοχές της Αιγύπτου και του Σουδάν[3].
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Encyclopædia Britannica: Ismail Pasha, Ottoman Viceroy of Egypt
- ↑ Historic photo of the Khedive Ismail Pasha Palace (Hıdiv İsmail Paşa Sarayı) which once stood in the Emirgan neighbourhood of Istanbul, on the European coast of the Bosphorus.
- ↑ Full text of the Treaty of Lausanne (1923)
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
